Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Doçent Doktor Ela Alanyalı Aral tarafından sunulan bir akademik konferans formatındadır. Konuşmacı, ODTÜ Mimarlık Bölümü'nde öğretim üyesi olarak görev yapmakta ve mimari tasarım, peyzaj tasarımı ve yaratıcı haritalama konularında çalışmalar yapmaktadır.
- Konferans, Ankara'nın Frig döneminden günümüze uzanan tarihsel gelişimini ve kentin tümülüslerinin görsel kurgusundaki rolünü incelemektedir. Sunumda, Frig kenti ve tümülüslerin konumu, tarihsel gelişimi, 19. ve 20. yüzyıllardaki haritalar üzerinden analiz edilmekte ve hava fotoğrafları kullanılarak tümülüslerin konumları belirlenmeye çalışılmaktadır.
- Sunumda ayrıca, Numan Tuna, Ekrem Akurgal ve Sevim Bulut gibi akademisyenlerin çalışmaları ışığında tümülüslerin tarihsel analizi, kuzey ve batı tümülüslerinin konumları, su yolları ve vadi sırtlarında yerleşim prensibi, Anıttepe, Anıtkabir ve Rasat Tepesi gibi önemli tepelerin görsel bağları ele alınmaktadır. ODTÜBAP projesi kapsamında yapılan çalışmalar sonucunda 70'den fazla tümülüs olasılığı ortaya çıkarılmış ve kentin kültürel peyzaj öğelerinin değerlerinin benimsenmesi amaçlanmaktadır.
- Konferans Tanıtımı
- Güz döneminin ilk konferansı Doçent Doktor Ela Alanyalı Aral'ın katılımıyla gerçekleştiriliyor.
- Toplantı Zoom platformunda olacak ve izleyicilerin kamera ve mikrofonları otomatik olarak kapalı durumda olacak.
- Konuşma sonrası soru-cevap bölümü olacak ve izleyiciler ekranın altındaki Q&A kısmından sorular sorabilecekler.
- 01:27Konuşmacının Bilgileri
- Doçent Doktor Ela Alanyalı Aral, ODTÜ Mimarlık Bölümü'nden lisans, yüksek lisans ve doktora derecelerini almış, Ders Teknik Üniversitesi'nde yaratıcı haritalama konusunda araştırma yapmıştır.
- ODTÜ Mimarlık Bölümü'nde öğretim üyesi olarak görev yapmakta ve mimari tasarım, peyzaj tasarımı ve yaratıcı haritalama konularında dersler vermekte.
- Ankara'nın doğal topoğrafyası ile insan yapımı öğelerin tarih içinde birlikte oluşturduğu görsel kurgu üzerine yüksek lisans çalışmasıyla başlayan Ankara Tümülüsleri üzerine çalışmalarını sürdürmektedir.
- 03:02Ankara Tümülüsleri Çalışmaları
- Ankara Tümülüsleri çalışmaları uzun süredir üzerinde çalışılan bir konu olup, yerin ruhuyla iki şekilde ilişkilendirilmektedir.
- Çalışmanın kentimizin yerin ruhu (Norber) olarak adlandırılan haliyle güncel kente yansıtmaya çalıştığı yönüyle yerin ruhuyla ilişkilendirilebilir.
- Hava arkeolojisi yönteminin yerin ruhunu araştırmak için etkin ve ilginç sonuçlar verebilen bir yöntem olduğu görülmüştür.
- 07:23Frig Dönemi ve Ankara
- Ankara, Frig döneminde ilk kez kent olarak ortaya çıkmış olup, Frigler'in Trakya'dan Anadolu'ya geçerken taşıdıkları geleneklerden biri olan tümülüsler önemli bir ifade olmuştur.
- Ankara çevresinde Yalıncak, Bağlıca, Bitik, Gavurkale, Hacı Tuğrul, Halil Ören, Karaoğlan gibi birçok Frig yerleşimi bulunmaktadır.
- Frigler MÖ 1200'lerde Anadolu'ya gelmiş, MÖ 700'lerde Kime saldırıları sonucunda hükümranlıklarını kaybetmiş olsa da Frig kültürü devam etmiştir.
- 10:35Ankara'daki Frig Bulguları
- Ankara'da ilk bulunan Frig bulguları 1860'larda Kalaba Köyü Çeşmesi'nde bulunan Kalaba Aslanı ile 1898'de Etimesgut ve Yalıncak'ta ortostatlarla başlamıştır.
- Ernst Chant, 1893-1904 yıllarında Anadolu gezisinde Ankara'nın kuzeyinde on bir adet tümülüs olduğunu belgelemiş ve bunlardan en büyüğünün kazılarak değerlendirildiğini ifade etmiştir.
- 1910'da Campbell Thompson, batıdaki on altı adet tümülüsü belgeleyen bir kroki hazırlamış ve bu krokinin önemli olanı, tümülüslerin doğal öğelerle ilişkili yerleşim prensipleriyle ortaya koymasıdır.
- 14:03Cumhuriyet Dönemi Araştırmaları
- Cumhuriyet döneminde Frig kenti üzerine pek çok araştırma yapılmış, 1925-1926'da Atatürk'ün emriyle Çankırıkapı'da Frig kenti ve üç tümülüs kazıları gerçekleştirilmiştir.
- Ankara'nın başkent olmasıyla birlikte hızlanan yapılaşma süreci içerisinde ortaya çıkan bulgular üzerinden kazılar yapılmıştır.
- 1960'larda Orta Doğu Teknik Üniversitesi Rektörü Kemal Kurtaş'ın inisiyatifiyle başlatılan yeni tümülüs araştırmaları kapsamında kurtarma kazıları yapılmış ve 1995-1996'da Ulus Çarşısı insaat alanında bulgulara rastlanmışdır.
- 15:58Frig Kenti ve Topografik Konumu
- Frig kenti, günümüzde Hacı Bayram Tepesi olarak bilinen ve Augustus Tapınağı'nın bulunduğu tepe üzerinde yer alıyor.
- Frig yerleşim katmanı 2,83 metre altında başlıyor ve -6/-7 metreye kadar devam eden bir katman oluşturuyor.
- Frig kenti, Ankara'nın doğal topoğrafyası içerisinde, batıya doğru açılan Engürü Ovası'na yakın üç tepeden birine kurulmuş.
- 18:32Frig Kenti ve Tümülüslerin Coğrafi İlişkisi
- Frig Tümülüslerinin yerleşimi, kentin coğrafi konumuyla çok ilişkili ve görsel ilişki önemli bir faktör.
- Batı Tümülüsleri, Thompson'ın krokisinde özenli ve ölçekli şekilde çizilmiş, bu harita kentin üzerine koyulduğunda yerlerinin tuttuğunu gösteriyor.
- ODTÜ çalışmaları sonucunda 17, 18, 19 ve 20 numaralı yeni tümülüsler tespit edilmiş.
- 21:59Tümülüslerin Zamanla Değişimi
- Batı Tümülüsleri, hava arkeolojisi ve dönem haritaları üzerinden izlenebiliyor.
- 1957 Ankara haritasında (1:20.000 ölçekli) batı tümülüslerinin çoğu yükselti olarak gösterilmiş.
- 1942 Ankara hava fotoğraflarında Anıtkabir'de yapılmamış olduğu için tümülüs yükseltileri oldukça net görülebiliyor.
- 24:31Tümülüslerin Form Özellikleri ve Konumları
- 1932 yılında yapılan Karadeniz Havuzu'nda tümülüs yükseltisi göremiyoruz ancak yerini tespit edebiliyoruz.
- 1926 yılında yapılan bir kazı izi 9 numaralı tümülüsünde bir açılım olarak görülebiliyor.
- 5, 6 ve 7 numaralı tümülüsler, bugün Gençler Birliği Spor Kulübü alanında kaldığı için, 1953 haritalarda detaylı bir topografik yapı algısı oluşabiliyor.
- 26:43Tümülüslerin Yerleşim Prensibi
- Tümülüsler çoğunlukla yükseltiler, su yolları ve vadilerin yanındaki sırtlarda yer alıyor, bu bir yerleşim prensibi olarak görülebilir.
- Cevizli Dere ve Ankara Çayı'nın birleştiği yer bugün Konya Yolu veya Mevlana Bulvarı olarak biliniyor.
- Kirazlı Dere bugün Fevzi Çakmak Caddesi olarak sokağa dönüşmüş durumda.
- 30:02Rasattepe Tümülüsleri ve Eski Haritalar
- Rasattepe Tümülüsleri'nde Mahmut Akok'un 1955 yılı makalesinde detaylı olarak anlatılan ve çizilen dört tümülüs buluntusu var.
- 1839 yılında Prusya subayı tarafından çizilen 1:12.500 hava haritasında Ankara'nın doğal su hatları ve Hatip Çayı'nın birleştiği alanı görülebiliyor.
- Bu haritada Anıttepe'deki dört tümülüs oldukça net bir şekilde görülebiliyor.
- 33:20Ankara'daki Tümülüs Buluntuları
- Ankara tren garı yakınlarındaki Frig küp mezarları ile ilgili tartışmalarda, Numan Tuna'nın önerisiyle bir tümülüs görüntüsü ortaya çıkıyor.
- 1942 hava fotoğraflarında tren garının daha doğuda olduğu ve çevredeki mezarlarla bir tümülüs görüntüsü oluştuğu görülüyor.
- Ankara'da bulunan 12 adet özgün Frig dönemi sanatını gösteren ortostat kabartmaları, tek bir yapıya mı yoksa tümülüs önü sunakların parçalarına mı ait olduğu konusunda tartışmalar var.
- 36:24Tümülüs Arama Yöntemleri
- Hava fotoğraflarında dikdörtgen olarak gösterilen sarı parçalar, ortostat buluntu yerlerini gösteriyor ve bu alanlarda tümülüs aranabiliyor.
- Ankara'nın topografik yapısına bakıldığında, kent merkezindeki tümülüslerin kuzeydeki sarı bulutla gösterilen alanda olması gerektiği düşünülüyor.
- Tümülüslerin görsel bir kurgu oluşturmak üzere yapıldığı, büyüklüklerinin önem taşıdığı ve genellikle en büyük tümülüsün en güçlü kişinin ait olduğu belirtiliyor.
- 39:53Tümülüslerin Konumlandırılması
- Gordion ve Kerkes gibi kentlerde surlarla çevrelenmiş yerleşim alanları ve tümülüslerin önemli yönlenmeleri ve görsel ilişkileri var.
- Tümülüsler yollarla ilişkili konumlandırılıyor ve yol boyunca insanları etkilemek için yerleştiriliyor.
- Frig kenti yerleşim alanı ve Anıttepe ile 9 ve 10 numaralı tümülüsler arasındaki ilişkiler net bir şekilde kuruluyor.
- 41:17Haritalar ve Tümülüs Buluntuları
- 1957 haritasında C, F ve G tepeleri gibi kendini okutan tepeler görülebiliyor.
- 1939 haritasında yükseltilen tepe görüntüsü veriliyor ve bu tepecikler kuzeydeki etek ve Kalaba civarındaki tepelere ipuçları veriyor.
- Karşılaştırmalı olarak D tepeci ve 3 numaralı tümülüs benzer görünümü veriyor ve bazı tepeler haritalarda belirgin, bazıları hava fotoğraflarında ortaya çıkıyor.
- 44:20Yeni Tümülüs Buluntuları
- 1939 ve 1957 haritalarına bakarak daha detaylı ve yüksek çözünürlüklü haritalar inceleniyor.
- Bu haritalar üzerinden yaklaşık 10-13 tane yeni tepecik belirleniyor; bunlar Sıhhiye, İstanbul yolu kavşağı, Cevizli dere ve Hacettepe civarında bulunuyor.
- Bonfigini'nin 1939 yılında yaptığı 73.000 ölçekli harita, Ankara'yı çevresiyle birlikte su yollarını daha kapsamlı gösteriyor ve Amer Gölü'ne kadar uzanan bir çerçevede yapılmış.
- 48:15Hava Arkeolojisinin Önemi
- Hava arkeolojisi, sadece arkeolojik buluntulara ulaşmak için değil, aynı zamanda kentin doğasını ve pek çok alanın özgün halini ortaya koymak için de oldukça verimli bir yöntemdir.
- Hava fotoğrafları ve haritalar hava arkeolojisinin alanına giriyor ve 19. yüzyıl sonundan beri kullanılan bu yöntem pek çok keşfe olanak sağlamıştır.
- Hava fotoğrafları en güvenilir bilgi kaynağı olarak görülür ve çoğu zaman haritalar oluşturulurken fotoğraflardan faydalanılmıştır.
- 49:39Harita ve Hava Fotoğrafı Karşılaştırması
- 1839 haritası ile 1934 haritası karşılaştırıldığında büyük sapmalar görülmektedir.
- Hava fotoğraflarında karanlık derenin akış hattı ve tümülüslerin konumları, haritalardaki gösterimlerden farklıdır.
- Tümülüslerin vadinin üzerinde değil, vadinin yanındaki sırtta olduğu hava fotoğraflarında belirgindir.
- 51:15Tümülüslerin Gösterimi
- 1839-1973 hava fotoğrafı haritasında tümülüsler farklı şekillerde gösterilebilmektedir.
- 10 numaralı tümülüs daha düz bir alan içerisinde, 9 numaralı tümülüs ise en yüksek tümülüs olarak vurgulanmış bir tepe ile gösterilmiştir.
- 16 numaralı tümülüs biraz daha düz bir alan üstünde bir tepe olarak gösterilmiştir.