Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Easy Analytics kanalında yayınlanan bir eğitim içeriğidir. Sunucu, çok kriterli karar verme yöntemlerinden analitik ağ sürecini ve AHP (Analytic Hierarchy Process) yöntemini anlatmaktadır.
- Video, analitik ağ sürecinin temel kavramlarını ve işlem basamaklarını açıklamaktadır. İlk bölümde analitik ağ sürecinin analitik hiyerarşi sürecinden farkı, etki matrisi oluşturma, ikili karşılaştırmalar ve supermatrix oluşturma adımları tedarikçi seçim problemi üzerinden örneklerle anlatılmaktadır. İkinci bölümde ise tedarikçi seçiminde maliyet, lojistik gibi kriterlerin karşılaştırılması, ağırlık matrisi ve süper matris oluşturma, ağırlıklandırılmış süper matrisi normalleştirme ve limit süper matrisi hesaplama aşamaları detaylı olarak gösterilmektedir.
- Videoda ayrıca ağ yapısındaki temel terimler (source, sink, transient, loop, compound) ve ilişkiler (iner dependency, outer dependency, feedback) de açıklanmakta, MATLAB gibi yazılımlarla bu işlemlerin nasıl gerçekleştirilebileceği de belirtilmektedir.
- 00:08Analitik Ağ Süreci Tanıtımı
- Analitik ağ süreci, kriterli karar verme yöntemlerinden biridir ve kriterlerin, karar değişkenlerinin önem ağırlıklarının hesaplanmasında kullanılır.
- Analitik ağ süreci, analitik hiyerarşi sürecine göre daha fazla işlem basamağına sahiptir ve kriterler arasındaki ağ yapısını ele alır.
- İşlem basamakları: karar problemi ortaya çıkarma, değişkenler arasındaki ağ yapısını elde etme, etki matrisi oluşturma ve supermatris'in ağırlıklandırılmasıdır.
- 01:42Analitik Ağ Sürecinin Özellikleri
- Analitik ağ süreci, kriterler ve alt kriterler arasındaki ilişkileri bir ağ (network) yapısı içerisinde ele alır.
- Analitik ağ süreci, lineer bir yukarıdan aşağı, aşağıdan yukarı çözüm yerine ağ yapısıyla problemlerin çözümünde kullanılır.
- Analitik ağ sürecinde kriterler arasındaki ilişkiler birbirlerini etkileme düzeylerine göre değişmektedir.
- 02:33Analitik Ağ Sürecindeki Terimler
- Source: Bir kritere herhangi bir ok girmiyorsa veya bir kriterden herhangi bir ok çıkmıyorsa.
- Transient: Bir kritere hem bir ok geliyor hem de bu kriterden bir ok çıkıyorsa.
- Loop: Bir kriterden çıkan ok gene kendisine dönüyorsa.
- Inner dependency: Bir kriter kendini etkiliyorsa (loop oluşuyorsa).
- Outer dependency: Bir kriter başkasını etkiliyorsa.
- Feedback: Bir kriter diğerini etkiliyor ve bu etki karşılıklı ise (ok iki yönlü ise).
- 04:08Analitik Ağ Süreci Örneği
- Tedarikçi seçim problemi örneğinde üç ana kriter ve alt kriterler bulunmaktadır.
- Analitik ağ sürecinde, alt kriterler birbirini etkileyebilir (örneğin delivery, processing cost'u etkileyebilir).
- Analitik ağ sürecindeki etkiler, hiyerarşiye uymayan bir ağ yapısında oluşturulur.
- 05:59Etki Matrisi ve Supermatris Oluşturma
- Etki matrisi, kriterler arasındaki etkileri gösteren bir matrix'tir; satırlar etkileyen, sütunlar etkilenen kriterleri içerir.
- Ağ yapısı uzman görüşleri, mülakatlar, kalitatif yöntemler veya DEMATEL yöntemi ile ortaya çıkartılabilir.
- Etki matrisi, ikili karşılaştırmalar (anket) oluşturmak için temel alınır.
- 07:33Anket Oluşturma ve Supermatris Doldurma
- Anket, etkilenen kriteri etkileyen ana grubun yapısını anlamak için oluşturulur.
- Anket soruları örneğin "Tedarikçi seçiminde satın alma maliyeti kriterini hangi kriter ne derece etkiler?" şeklinde sorulur.
- AHP ile elde edilen değerler, supermatris'in uygun yerlerine yerleştirilir.
- Her bir karşılaştırmada tutarlılık indeksinin hesaplanması ve bu değerin 1'den küçük olması önemlidir.
- 11:58Supermatris'in Tamamlanması
- Tüm alt kriterlerin karşılaştırmaları yapıldıktan sonra, supermatris tamamlanır.
- Son aşamada, ana kriterlerin karşılaştırması yapılarak ağırlık matrisi elde edilir.
- 12:28AHP Yönteminde Kriter Karşılaştırma
- Tedarikçi seçiminde maliyet düşünüldüğünde hangi kriter daha önemlidir sorusu sorularak karşılaştırmalar yapılır ve sonuçlar tutarlık indeksine bakılarak değerlendirilir.
- Aynı soru lojistik ve diğer ana kriterler için de tekrarlanarak ağırlık matrisi ve süper matris elde edilir.
- Süper matris ana ve alt kriterleri içerirken, ağırlık matrisi sadece ana kriterleri içerir.
- 13:15Süper Matrisin Ağırlıklandırılması
- Ana kriterler alt kriterlerle çarpılarak ağırlıklandırılmış süper matris elde edilir.
- Örneğin, cost ana kriterinin kendi alt kriterleriyle çarpılması veya lojistik ana kriterinin diğer ana kriterlerle çarpılması yapılır.
- Tüm kesişimlere göre çarpım gerçekleştirildikten sonra ağırlıklandırılmış süper matris elde edilir.
- 14:51Normalizasyon ve Limit Süper Matris
- Ağırlıklandırılmış süper matris normalizasyona tabi tutulur ve sütun toplamlarının 1'e eşit olması sağlanır.
- Normalizasyon işlemi, her bir sütundaki değerlerin toplam değerine bölünmesiyle gerçekleştirilir.
- Limit süper matris, ağırlıklandırılmış süper matrisin k kez üstüne alınarak elde edilir ve stabiliteye ulaşıldığında tüm sütunlar aynı değerleri gösterir.
- 16:59Sonuçların Değerlendirilmesi
- Limit süper matrisdeki herhangi bir sütun seçilerek kriterlerin önem ağırlıkları elde edilir.
- Örneğin, perchesting cost 431, maintenance cost 89, delivery 11 ve yetmişaltı değerleri toplamda 1'e eşit olur.
- Bu işlem MATLAB gibi yazılımlarla gerçekleştirilebilir.