Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Amerika kıtasındaki Kızılderililerin tarihi ve günümüz durumunu anlatan bir belgesel formatındadır.
- Video, Hollywood filmlerindeki Kızılderili stereotiplerini eleştirmekle başlayıp, 1492'de Kolomb'un keşif seferinden itibaren Kızılderililerin yaşadığı soykırım politikalarını kronolojik olarak anlatmaktadır. İlk bölümde Kızılderililerin gelişmiş medeniyetleri ve Avrupalıların toprak ele geçirme yöntemleri ele alınırken, ikinci bölümde günümüzde Kızılderili toplumunun yaşadığı işsizlik, ırk ayrımcılığı ve kültürel değerlerinin yok olması gibi zorluklar incelenmektedir.
- Belgesel, Kızılderililerin nüfuslarının salgın hastalıklarla azalması, biyolojik savaş taktikleri ve ABD'nin resmi devlet politikası olarak uyguladığı soykırım yöntemlerini objektif bir bakış açısıyla sunmaktadır. Ayrıca Kızılderili çocukların okullarda karşılaştıkları ayrımcılık ve Kolomb Günü kutlamalarına karşı düzenledikleri gösteriler de videoda yer almaktadır.
- 00:05Hollywood'in Kızılderili Filmleri
- Yarım silindir biçiminde bir çadır bezi ile örtülü konvoy, yüksek tepelerle çevrili bir vadide ilerlerken, vahşi yerliler tarafından saldırıya uğrar.
- Kızılderililer konvoyu darmadağın edip ele geçirmeye çalışırken, kahraman süvarilerin boru sesi duyulduğunda panik içinde kaçışır.
- Hollywood yapımı kızılderili filmlerinde beyaz adamlar masum, kızılderililer ise vahşi ve kafa derisi yüzmeye çalışan canavarlar olarak gösterilmiştir.
- 01:47Kızılderililerin Gerçek Yüzü
- Amerikalılar, beyaz adamları ve kızılderilileri kendi işlerine uygun olarak tanıtmış, bu gerçekleri yıllarca gizlemişlerdir.
- 12 Ekim 1492'de Karanlıklar Denizi'nde yol alan Kolomb, Amerika kıtasını keşfetmiş, burada yaşayan Taino halkını "Hintli" anlamına gelen "Indian" olarak adlandırmıştır.
- "Kızılderili" ismi, Amerikan yerlilerinin tümünü kapsayan hiçbir yerli dilinde bulunmayan, beyazların uydurduğu bir sözcüktür.
- 03:27Kızılderililerin Kimliği
- Kızılderili kabilesi arasında birlik yoktu, aralarında büyük düşmanlıklar ve savaşlar vardı.
- Avrupalılar geldiğinde bazı kabileler İngiltere, bazıları Fransa, bazıları da İspanya ile ittifak kurmuş, kabilelere tüfek ve modern silah satışı gerçekleşmiştir.
- Batı yarımkürenin beyazlardan önceki nüfusu yaklaşık 72 milyon civarıydı, bunun yaklaşık 16 milyonu Kuzey Amerika'da yaşıyordu.
- 04:10Sömürgecilerin Etkisi
- Sömürgecilerin Avrupa'dan getirdiği mikroplar yüzünden, kızamık, çiçek, nezle gibi hastalıklardan dolayı yaklaşık %80'lik kızılderili nüfusu ilk 50 yılda yok olmuştur.
- Aztekler, kehanetlerindeki tanrılarını beklerken, İspanyol sömürgecileri ve zırhlara bürünmüş süvarileri karşısında çok geç fark etmişlerdir.
- Hernan Cortes ve fetih ruhuyla coşan cengaverleri, 1519-1522 yılları arasında üç yıl içinde Aztekleri yok etmiştir.
- 05:10Kızılderililerin Medeniyetleri
- Kızılderililer Maya, Inka, Aztek gibi gelişmiş medeniyetler yaratmışlardır, 15. yüzyılın sonlarında Meksika'daki Aztek İmparatorluğu'nun nüfusu o zamanki İngiltere'nin nüfusundan fazlaydı.
- Kızılderililer İspanyollar ve Anglosaksonlar tarafından Kuzey ve Güney Amerika'da sistemli bir şekilde imha edilmişlerdir.
- Şu anda Kızılderililerden 210 kabile Brezilya'nın yağmur ormanlarında yaşamaktadır.
- 05:44Avrupalıların Kızılderililere Bakış Açısı
- İngilizler kızılderililerin topraklarını satın alıp el koymaya çalışıyor, Fransızlar onlarla ticaret yapmak istiyor, İspanyollar da katolikleştirip vergi almak istiyor.
- 16. yüzyılın sonlarında İspanya, Fransa, Hollanda ve Rusya, sonradan ABD'ye katılacak topraklarda koloniler kurmuşlardır.
- 1624'te Hollandalılar Hudson Nehri'nin ağzına "Yeni Amsterdam" adı verilen bir yerleşim yeri kurmuş, Manhattan Kızılderililerinden sadece 24 dolar değerindeki incik boncuk karşılığında satın almışlardır.
- 06:52Kızılderililerin Kimliklerinden Utanması
- Batıya sürülen kızılderililerin yaşam biçimleri değişmeye başlamış, doğa ile uyum içinde yaşamayı öne çıkaran yaşam tarzları yerini değiştirmiştir.
- Kızılderililer, beyaz adama olan bağımlılıkları arttıkça kendilerine yabancılaşmaya ve kimliklerinden utanmaya başlamışlardır.
- 1803'te Louisiana Antlaşması ile Fransızlardan satın alınan topraklara 1840'larda Teksas, California, Arizona, New York, Mexico, Utah, Nevada ve Oregon bölgelerinin de katılmasıyla ABD topraklarının yüzölçümü üçe katlanmıştır.
- 08:02Kızılderililerin Topraklarından Çalınması
- Avrupalılar kızılderililere kredi sistemini öğretmiş, başta para karşılığı satan sonra borç ve kredi karşılığı ürün satmaya devam etmişlerdir.
- Kızılderililer, Avrupalıların kendilerine parasız mal verdiğini görünce onların enayi olduğunu düşünüp imzalamış oldukları belgeler, sonradan topraklarının çalınmasına sebep olmuştur.
- 1910'larda çok tavlar kabilesi, kendi kültürlerinin yok olmasındansa Meksika'ya göç etmeyi yeğlemişlerdir.
- 08:48Biyolojik Soykırımda Kullanılan İnsanlık Dışı Yöntemler
- Beyaz adamın kızılderili savaşlarında kullandığı insanlık dışı bir yöntem biyolojik soykırımdır.
- Fransız desteğini alan Kızılderili reisi Pönchiak, birçok kabileyi bir araya getirerek büyük bir Kızılderili ordusu kurmuş ve 1763'te Pittsburgh'daki Pitt Kalesini kuşatmıştır.
- İngilizler, çiçek mikrobu bulaştırılmış battaniye ve mendilleri Kızılderililere barış isteğinin hediyesi olarak göndererek salgın hastalık başlatmış, birkaç hafta içinde karşılarında savaşacak güçte bir Kızılderili birliği bırakmamıştır.
- 09:54Kızılderili Soykırımı
- Sadece Crackler, Seminoiler ve Şorreilerden öldürülenlerin sayısı Nazi Almanyası'ndaki Yahudilere karşı yapılan soykırımdan daha fazladır.
- Kafa derisi yüzme alışkanlığı aslında Amerikalılar tarafından Kızılderililere uygulanmış bir işkencedir.
- ABD başkanlarından Andrew Jackson, öldürülen Kızılderililerin derilerinin yüzülmesine doğrudan nezaret etmiştir ve Kızılderili soykırımı ABD'nin resmi devlet politikası olmuştur.
- 10:27Kızılderililerin Durumu
- Kızılderililer, bir zamanlar kıtanın sahibi ve efendisi olan, işsizliğin en yaygın olduğu ve ırk ayrımcılığı altında en çok ezilen etnik topluluktur.
- Alkol ve uyuşturucu bağımlılığı, yüksek suç oranı gibi sorunlarla mücadele eden Kızılderililer, gelenekleri ve değerleri alay konusudur.
- Kızılderililerin idrili bölgeleri toplamda 250 kilometrekare büyüklüğünde olup, Türkiye'nin üçte biri kadardır ve en kurak, çorak bölgelerdir.
- 11:00Kültürel Kayıplar
- Kızılderili dilleri giderek yok olmaktadır, Amerika'da İspanyolca resmi dil olarak kabul edilirken Kızılderililerin dilleri korunmamaktadır.
- Kızılderili çocukların okullarında her yıl 12 Ekim'de "Kolomb Günü" kutlamalarına karşı gösteriler düzenlenir.
- Kızılderililer, doğanın parçalarına saygı gösteren bir kültürdeyken, beyaz adamlar onları topraklarından kovmuştur.
- 12:03Soykırım ve Sonuçlar
- Kızılderililer, dağlardaki vadilerden çöllere hapsedilmiş ve burak yerlerde yaşamaya zorlanmıştır.
- Son Kızılderili lideri Jeronimo'nun teslim olmasıyla yüzlerce kültür yeryüzünden silinmiş, binlerce yıllık birikim ve bilgelik yok edilmiştir.
- Amerikalılar, kendi ülkedeki acımasız katliam ve soykırım olaylarından bahsederken, Kızılderili soyunun ortadan kalkışını sorgulamaktadır.