Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Aliya İzzetbegoviç'in hayatını ve Bosna-Hersek tarihini anlatan bir belgesel formatındadır. Anlatıcı, kendi ailesinden Aliya İzzetbegoviç'in çocukluğundan başlayarak yaşamını aktarmaktadır.
- Video, Tito'nun ölümünden sonra Yugoslavya'daki etnik çatışmalardan başlayarak Bosna-Hersek'in tarihini kronolojik olarak ele alır. Aliya İzzetbegoviç'in 1946'da hapse atılması, 1949'da serbest bırakılması, 1954'te hukuk fakültesine girişinin ardından 1983'te tekrar tutuklanması ve Foça'daki hapishane deneyimindeki 2755 gün (yaklaşık 7,5 yıl) geçirdiği anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Aliya'nın "Doğu-Batı Arasında İslam" adlı eseri, dinsel düşünceleri, Bosna'daki İslam yönelimi ve Tito rejiminin bu hareketlere karşı tutumu da ele alınmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu'nun Bosna'ya gelmesinden, Avusturya-Macaristan yönetimine geçişe, II. Dünya Savaşı'ndaki duruma ve komünist döneminin Bosna üzerindeki etkilerine kadar uzanan tarihsel bir anlatım sunulmaktadır.
- 00:51Yugoslavya'nın Çöküşü ve Boşnak Direnişi
- Tito'nun ölümünden sonra Yugoslavya'nın etnik karışımı sarsılmaya başladı ve ülkeyi oluşturan beş farklı etnik grup savaşa hazırlıklı yaşamaya başladı.
- 1992'de Sırplar, Boşnaklara iki seçenek sunmuştu: Büyük Sırbistan'ın bir parçası olmak ya da bağımsızlık seçip yok olmak.
- Boşnaklar, silahsız durumda olmalarına rağmen direniş seçeneğini tercih etmiş ve savaş boyunca Aliya'nın liderliğinde kalıcı bir direniş göstermişlerdir.
- 02:32Aliya'nın Çocukluğu ve Ailesi
- Konuşmacı, 1977 yılında Bosanski Samac'ta doğmuş ve iki yaşındayken Saraybosna'ya taşınmış.
- Aliya'nın dedesi 19. yüzyılın son yıllarında Üsküdar'da askerlik yaparken Sıdıka adlı bir Türk kızıyla evlenmiş ve beş oğlu olmuş.
- Aliya'nın ailesi dindar bir aileydi, özellikle annesi Hiba çok dindardı ve çocukları her sabah namaza kaldırırdı.
- 03:41Aliya'nın Eğitim Hayatı ve Dini Terbiyesi
- Aliya altı yaşındayken Kur'an kursuna gitti ve bir yıl okuduktan sonra ilkokula başladı.
- İlkokul öğretmeni Valeriana Sushi, Aliya'nın annesiyle tanışmak istediğini söylemiş.
- Aliya sabah namazlarını mutlaka camide kılardı ve özellikle bahar sabahları camiden eve dönüş yolu ona büyük mutluluk verirdi.
- 05:34Aliya'nın Tutuklanması ve Kurtuluşu
- Aliya bir gün arkadaşlarıyla şehir hastanesi önünde otururken iki Çetnik onu yakalayıp askere alınması için karargaha götürmüşler.
- Aliya'nın tutuklanma haberi kısa sürede yayılmış ve bir Sırp asıllı kişi karargah komutanına Aliya'nın dedesinin eski belediye başkanı olduğunu söylemiş.
- Karargah komutanı bu bilgi üzerine Aliya'yı serbest bırakmış.
- 06:36Boşnakların Tarihsel Durumu
- Bosna-Hersek tarih boyunca hep arada kalmış: kuzeyle güney, doğuyla batı, Katolikle Ortodoks, Sırplarla Hırvatlar, faşizmle komünizmin arasındadır.
- Boşnaklar, Katolik veya Ortodoks olmak yerine Müslüman olmayı seçerek yeni bir üçüncü yol bulmuşlar.
- Bosna asla kimseye boyun eğmemiş, her zaman özünü korumuş ve tarih boyunca hep üçüncü yolu seçerek ayakta kalmayı başarmıştır.
- 08:18Boşnakların Tarihsel Gelişimi
- 1463'te Fatih Sultan Mehmet'in bölgeyi fethiyle Boşnaklar kısa sürede İslam'ı kabul etmiş ve Osmanlı'nın göz bebeği haline gelmişler.
- Osmanlı'nın zayıfladığı 1800'li yılların ikinci yarısında bölgede yaşayan Sırpların çıkardığı isyanlar Osmanlı'yı bölgeyi terk etmek zorunda bırakmıştır.
- 1878'de yaşlı imparatorluk, Bosna'nın denetimini Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na bırakmaya mecbur kalmıştır.
- 09:35Boşnakların Avusturya Dönemi ve Komünizm
- Boşnaklar Avusturya-Macaristan yönetimine karşı direnişe geçme kararı almış ancak çıkan isyan kısa sürede bastırılmıştır.
- Avusturya yönetimine gelir gelmez Bosna'nın çehresi değişmeye başlamış ve Saraybosna'da Avrupa'nın mimari anlayışına uygun modern binalar yükselmiştir.
- 1918'de bir Yugoslavya devleti kurulmuş, bu devletin kurucu unsurları Sırplar, Hırvatlar ve Slovenler olmuştur.
- 10:29Aliya'nın Komünizm Dönemi ve İslam'a Dönüşü
- Aliya, devlet olarak okuyacağım kitapları seçerken tutucu olmamış ve ateizmi savunan kitaplar da okumuş.
- 18-19 yaşlarında bir arama ve öğrenme tutkusuyla Avrupa felsefesinin hemen hemen tümünü öğrenmiş.
- 1938 yılında faaliyete başlayan Genç Müslümanlar Grubu'na katılarak İslam'a bağlılığının toplumda da İslami uyanışı hedefleyen yeni bir boyutunu kazandırmıştır.
- 12:14Aliya'nın Tutuklanması ve Hapishane Deneyimi
- Aliya askerdeki birliğinden izinli olarak çıktığı bir gece kütüphanede yakalanıp gözaltına alındı ve Yugoslav polisi örgüte mensup ondört kişiyi tutukladı.
- 1949'da hapisten çıktığında, grubun liderlerinden Hasan Biber aracılığıyla genç Müslümanlarla tekrar temas kurdum.
- 1946'da hapse atılmadıysa tanıdığı bir kızla evlenecekti, savaş sırasında tanıştığı Halide adlı güzel bir kızla.
- 13:13Aliya'nın Eğitim ve Çalışmaları
- 1954'te girdiği hukuk fakültesinden 1956'da mezun oldu.
- Tito'nun izlediği din dışılık politikası Bosnalı Müslümanları da etkiliyordu, ancak İslam üçüncü yol olarak önemini koruyordu.
- Aliya'nın en önemli eseri olan "Doğu-Batı Arasında İslam" sadece bir dini düşünen biri değil, bütün bir insanlığın sorunlarını düşünüyor.
- 14:25İslami Yüneliş ve Tutuklanma
- Danko Muliç, Bosna'daki İslami yöneliş hakkında ayrıntılı bir rapor sunarlar Tito'ya.
- Bu rapordan sonra Tito Didaraviç ve Muliçi İslamcılarla gösterdiler ve iğneden ipliğe her şeyi aradılar, özellikle kitapların ve kağıtların ilgilerini çekmişti.
- Yaklaşık dört ay bir hücrede kaldıktan sonra 18 Temmuz 1983 sabahı beni tıktıkları hücre, rejimi değiştirmeye yönelik teşekkül oluşturmak suçlamasıyla tutukladılar.
- 15:35Mahkeme Süreci ve Hapishane Hayatı
- Aliya, mahkemede "Ben öyle zannetmiyorum" diyerek duruşmaları yumuşak davranmadı.
- Yargıç, Aliya'nın yüzündeki gerginlikle karış bana bakıyordu.
- Hapishane hayatının çok kötü olduğunu, Foça'da hapishanedeyken polis şefi onları karşısına alıp bir konuşma yaptığını anlatıyor.
- 17:00Soğuk Savaş Dönemi ve Hapishane Sonrası
- Soğuk savaş dönemi bitmişti, Doğu bloğu denilen komünist Avrupa ülkeleri birer birer yönetim değişikliğine gidiyordu.
- Aliya cezanın yarıdan fazlasını çekti ve dışarıda pek çok olay oluyor ama onları sadece uzaktan izleyebiliyordu.
- Cezaevindeki 2765. gününde mahkeme kararı okudu.