Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Akıl Odası" adlı programda sunucu ve çeşitli konuklar (Prof. Dr. Süleyman Seyfi Öğün, Doç. Dr. Fahri Erenen Paşa, Süleyman Hoca, Avni Özgürel üstadı ve Meksika Bey) arasında gerçekleşen bir tartışma programıdır. Konuklar arasında İstanbul Ticaret Üniversitesi ve İstinye Üniversitesi öğretim üyeleri bulunmaktadır.
- Program, dünya siyasetindeki güncel gelişmeleri ve stratejik analizleri ele almaktadır. Libya, Mısır, İran, Avrupa, NATO, ABD, Rusya, Çin ve Orta Doğu'daki siyasi gelişmeler detaylı şekilde incelenmektedir. Özellikle Almanya ve Fransa'nın askeri hareketlilikleri, Türkiye'nin uluslararası ilişkileri, İran'ın Çin ile imzaladığı 30 yıllık ekonomik anlaşması ve ABD'nin Afganistan'dan çekilmesi sürecindeki gelişmeler üzerinde durulmaktadır.
- Programda ayrıca tarihsel paralellikler aranarak, 1871-1914 ve 1918-1933 yılları arasındaki süreçlerin günümüzdeki durumla benzerlikleri, NATO'nun geleceği, Türkiye'nin Orta Asya'daki etkisi ve bölgedeki güç dengeleri hakkında stratejik analizler sunulmaktadır. Konuşmacılar, bölgedeki ülkelerin stratejik hamlelerini ve gelecekteki olası senaryoları değerlendirmektedir.
- 00:28Libya'daki Gelişmeler
- Libya'da meydana gelen gelişmeler kapsamında Türkiye'den gerçekleştirilen bir ziyaret gerçekleşmiştir.
- Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Yaşar Güler, Savunma Bakanı Akar ve Milli İstihbarat ve Güvenlik Ajansı (MİT) Başkanı Fidan Libya'ya ziyaret yapmıştır.
- Aynı zamanda Mısır'da da sınırın hemen öteki tarafında gelişmeler yaşanmaktadır.
- 01:06Mısır Ziyareti
- Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal başkanlığında bir heyet Mısır'a gitmek üzere hazırlanmaktadır.
- Akdeniz ve enerji güvenliği üzerine bir konuşma yapılacak olup, dışişleri bakanı Çavuşoğlu'nun ziyarete katılmasıyla sekiz yıldır donmuş olan ilişkiler daha yüksek bir seviyeye çekilecek söylentileri mevcuttur.
- Libya ve Mısır'daki gelişmelerin aynı anda gerçekleşmesinin, her iki ülke için de önemli bir anlam taşıdığı belirtilmektedir.
- 02:37İran Krizi
- İran'da iç siyasi bir kriz yaşanmaktadır ve dışişleri bakanının yaptığı açıklamalar sızdırılmıştır.
- İran'daki reformistler ve muhafazakarlar arasında bir çatışma yaşanmakta, devrim muhafızları ve ABD'ye yakın olanlar dahil olmak üzere farklı gruplar arasında bir rekabet sürmektedir.
- İran'da cumhurbaşkanlığı seçimine doğru gidilirken yaşanan bu krizin önemli kısmı ABD-İran ilişkileridir.
- 03:41ABD-İran ilişkisinin Türkiye'ye bakan cephesi
- ABD-İran ilişkisinin Türkiye'ye bakan cephesi ilk kez Türk televizyonlarında konuşulacak.
- Savunma Bakanı Akar'ın güneydoğu'daki çatışmalardan ve şehitlerden bahsederken silahların nereden geldiğini sorduğu sorunun cevabı da bu bağlamda ele alınacak.
- Biden'in Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır ve Ürdün gezisinde İran'la anlaşmanın kimseye sorun getirmeyeceğini söyleyeceği ve İsrail'de ikna etmeye çalışacağı belirtiliyor.
- 04:47Avrupa'daki askeri hareketlilikler
- Fransa'da 21 Nisan'da 21 general, 200 üst rütbeli subay ve binlerce asker hükümete bir bildiri vermiş.
- Fransa'da aşırı sağ kesimleri temsil eden parti liderliği bu bildiriyi desteklediğinde, askerler hakkında soruşturmalar başlatıldı ve ordudan atılacakları söylendi.
- Almanya'da da 13 bin asker, içinde çok sayıda general ve üst rütbeli subay olmak üzere benzer bir bildiri vermiş.
- 07:26NATO zirvesi ve ABD politikası
- Haziran'da yapılacak NATO zirvesi öncesinde Avrupa'da askeri hareketliliklerin iki nedeni düşünülüyor: aşırı sağ hareketlerin tezahürleri ve NATO'da itirazcı ülkelerdeki hareketlilik.
- Biden'ın politikasının belirsiz olduğu ve ordulardan, askerlerden itiraz olduğu belirtiliyor.
- Avrupa ülkelerinin (Fransa, Almanya) Biden'dan beklediği açık destek gelmediği için ABD'ye karşı siyaset üretmekte sıkıntılandığı ifade ediliyor.
- 12:04ABD'nin Avrupa ülkeleri üzerindeki bakışı
- NATO'da Yunanistan'ın önemli bir rolü olmadığı, ABD'nin bakış açısından önemli üç ülke olarak Almanya, Fransa ve Türkiye'yi gördüğünü belirtiyorlar.
- Yunanistan'ın ABD'nin işgali altındaki, maliyesi Almanya'ya, askeriyesi ABD'ye emanet edilmiş bir ülke olarak tanımlanıyor.
- ABD'nin bakış açısında İngiltere de önemli bir yer tutuyor ve İngiltere'nin bakışı ABD'ye nasıl bakması gerektiğini belirliyor.
- 13:28Avrupa'daki Siyasi Çalkantılar
- Kuzey Avrupa'da, Hollanda ve Belçika'da sokak olayları artmaya başlamış ve kontrol edilemez hale gelmiştir.
- İrkçılık hadiseleri büyümeye devam ederek diğer ülkeleri de etkilemiş ve bu durum Bölgelerde haritaların yeniden çizilmesi gibi sorunlara yol açmıştır.
- Avrupa'da devletler diken üstünde dururken, Libya ve İran gibi ülkelerde yaşanan olaylar da dikkat çekmektedir.
- 15:08İran'daki Gelişmeler
- İran'da yasakların kaldırılması gibi olaylar yaşanırken, aslında rejimin içinden gelen istihbaratlara göre suikastlar yaşanıyor ve en güçlü kişileri vurulmaktadır.
- İran'da rejimin içinden gelen çatlaklar ve ciddi sıkıntılar yaşanmaktadır.
- Yakın gelecekte Ukrayna'nın durumu, bölünmesi veya var olup olmayacağı belirsizlik içindeyken, Romanya ve Bulgaristan gibi ülkeler de belirsizlik içinde kalmaktadır.
- 17:42Avrupa Birliği ve İç Sorgulama
- Avrupa Birliği ülkelerinde sosyalist dönemden daha büyük sıkıntılar yaşanmakta ve kapitalizmin olumsuz yönleri da ortaya çıkmaktadır.
- Türkiye'den kaçan suçlular ve mafya ağı Avrupa Birliği ülkelerine sığınmaktadır.
- Fransa'da iç basın, Fransa'yı soykırım yapmakla suçlamış ve bu durum aşırı sağ iktidara gelebilir bir iç sorgulama sürecine işaret etmektedir.
- 20:27NATO Zirvesi ve Amerika'nın Rolü
- NATO zirvesi, NATO'nun gelecekteki durumu, orduların durumu, düşmanı kim olduğu ve organizasyon yapısı gibi konuları karar vermeye yönelik bir zirvedir.
- NATO'da Amerika'nın dayatmacı bir rol oynaması ve sinsi pazarlık yapması, diğer ülkeleri rahatsız edebilmektedir.
- Amerika siyasetinin kararlılığı ve sinsilikle yaklaşımı, Türkiye ve diğer ülkelerde de yansımaları olmaktadır.
- 24:40Avrupa Tarihi ve Benzerlikler
- Türk üniversitelerinin, 1871-1914 ve 1918-1933 yılları arasındaki Avrupa tarihini kıyaslamalı bir çalışma yapması önerilmektedir.
- 1871-1914 döneminde "Bel Epoque" (tatlı zamanlar) olarak bilinen bir dönem yaşanmış, ancak 1914'te Dünya Savaşı patlamıştır.
- 1989'da Berlin Duvarı yıkıldığında yeni bir "tatlı zamanlar" başlamış gibi görünse de, 2008 kriziyle birlikte krizli bir dönem başlamıştır.
- 29:02Tarih Tekrar Etmez Ama Kafiyelenir
- Elliot'ın "tarih tekrar etmez ama kafiyelenir" sözü, günümüzdeki olaylarla benzerlik gösteriyor.
- 1945'ten sonra kurulan Birleşmiş Milletler ruhu, demokratikleşme ve insan hakları gibi değerlerle bugün gelinen aşamaya doğru bir sürükleniş gösteriyor.
- Tatlı zamanlar bitiyor ve bu süreçte ortaya koyduğu semptomlar geçmişteki dönemlere benziyor.
- 30:03Baby Lon Berlin Dizisi ve Almanya
- "Baby Lon Berlin" dizisi, 1920'lerin sonları Almanya'sını gösteriyor ve orada kara ordu teşkilatlanması ve sol akımlar patlaması var.
- Günümüzde Almanya'da yeşiller ve sol partiler varken, karşı tarafta alternatif parti bulunuyor.
- Dizideki olaylar, Almanya'da kara ordu hikayesi ve farklı ideolojilerin varlığıyla benzerlik gösteriyor.
- 31:15Fransa'da Benzerlikler
- Fransa'da iki savaş arasında yaşanan olaylar, Front National hareketi ve muvazzaf generallerin meselelere müdahale etmesiyle ilgili.
- Katoliklik, özellikle Almanya ve Fransa'da bu süreçte önemli bir rol oynuyor.
- Bu tablo, faşizm ve nazizm gibi hareketlere yol açıyor.
- 32:44Soğuk Savaş Dönemi
- Soğuk savaş sırasında, faşizm ve nazizm kadroları yeniden örgütlenerek soğuk savaş devlet yapılarının içine sokuldu.
- Dünyanın küreselleşmesi ve sınırların kalkması gibi düşünceler, bu yapılarla karşı karşıya geldi.
- Gladio gibi yapılar, birkaç savcılık operasyonuyla çözülecek şeyler değil, orduların içinde yerleşik durumda.
- 33:56Fransa'daki Olaylar
- Fransa'daki ikaz veya muhtıramı bildirimi, 61 de Gaulle'e yönelik suikast ve Cezayir'deki Fransız generallerinin bildirisiyle ilgili.
- Gladio hala yaşıyor ve bu tepkilerin nereye yönleneceği belirgin değil, ancak reflekslerin çıkmaya başladığını görüyoruz.
- Fransa'yı Fransa yapan kurumsal gücün içinde bu tür yapılar var ve ilk fırsatta ortaya çıkabilir.
- 35:00Fransa'nın Tarihi
- Fransa'yı Fransa yapan iki önemli kişi vardır: Louis XIV (Güneş Kralı) ve Napolyon.
- Napolyon, Fransa'yı askeri ve ordusuyla ayağa kaldıran kişi olarak modern Fransa'yı oluşturmuştur.
- Tarihin çöp tenekesi yoktur, bazı şeyler kireçlenebilir ama ilk uygun vasatta yeniden ortaya çıkar.
- 36:40Almanya Seçimleri ve İhtimaller
- Almanya'da yapılacak seçimlerde muhafazakarlar (Hıristiyan Demokratlar) toparlanabilir.
- Billy Brandt'ın 70'lerde kurduğu, Rusya ile Amerika arasında denge kurma politikası devam edebilir.
- Yeşiller de bir alternatif olarak ön plana çıkabilir, ancak yeşillerin ideolojisinin kökleri zannettiğimiz gibi olmayabilir.
- 39:15Almanya'daki Generaller ve Uluslararası İlişkiler
- Almanya'daki generaller emekli maaşlarının artmasını istiyorlar ve bu durum yaklaşık iki yıldır devam ediyor.
- Trump döneminde Amerika'nın Almanya ve Fransa'yı aşağılayan tutumları, bu ülkelerde Amerika'ya karşı olumsuz tutumun artmasına neden oldu.
- Almanya'nın Bulgaristan ve Romanya gibi ülkelere yaptığı yardımlar, Avrupa Birliği'nin bu ülkelere yaptığı yardımlarla karşılaştırıldığında farklılık gösteriyor.
- 41:06Almanya'nın Silahlanma Tutumu
- Konuşmacı, Almanya'nın yeniden silahlanmasını isteyen aşırı milliyetçi tutumunun, Amerika'nın güçsüz hale geldiğini ve Avrupa Birliği'nin lokomotivi olduğunu savunduğunu belirtiyor.
- Almanya'nın sadece parayı veren ülke değil, aynı zamanda uluslararası alanda da etkili olmalı ve Avrupa Birliği'nin hudutları dahilinde kalmamalı.
- Almanya'nın geleneksel hayat alanı Levens Row'un politikasına aykırı olarak, Almanya'nın güvenliği farklı yerlerde, dar bir alana değil daha geniş bir alanda olmalı.
- 42:24Doğalgaz Savaşı ve Enerji Politikaları
- Almanya'nın Polonya'ya ve Kuzey Akım 2 ile birlikte önemli bir yönetmelik çıkardı; 2020 yılı içerisinde Avrupa Birliği sınırları dışındaki ülkelerden de ihalelere girme hakkı verildi.
- Rusya'nın Türk Akım 2 ile Türkiye üzerinden Yunanistan, Sırbistan, Bulgaristan ve Avusturya'ya doğalgaz vermeyi hedeflediği belirtiliyor.
- Almanya, Amerika'nın Kuzey Akım 1'deki hissesini çıkartmadığı halde, Kuzey Akım 2'de ciddi bir tepki gösterdi ve Türk Akım'da çalışan şirketlere yaptırımlar yaptı.
- 43:41Karadeniz Yeni Soğuk Savaşı
- Almanya ve Fransa, Amerika'nın yürüttüğü Karadeniz Yeni Soğuk Savaşı'nda yer almıyorlar.
- Amerika'nın bu bölgedeki manevralarının etkisinin Rusya ile çıkacak olası bir krizde en çok Avrupa ülkelerini etkileyeceğini bilincinde.
- Almanya'nın 2. Dünya Savaşı'nda yenilgiye uğramış bir ülke olduğu için güçlü olması gerekiyor, ancak halk oylamasında yaşlıların ordunun silahlanmasına karşı çıktıkları görülüyor.
- 44:53Almanya ve Fransa'nın Askeri Durumu
- Alman silahlı kuvvetleri ve savunma sanayi çok güçlü ama silahlı kuvvetler yetersiz ve ciddi kısıtlama altında.
- Fransa'nın Almanya'yı serbest bırakmaya çalışacakları konuşmaları var, ancak bu konuda bir program yok.
- Rusya ile Almanya'nın artan ilişkilerinin 2. Dünya Savaşı'ndaki önceki benzerliğe benziyor ve geçici olarak anlaşma eğilimine girebilirler.
- 46:03NATO ve Yeni Harekat Alanı
- Almanya ve Fransa, yeni NATO'nun yeni harekat alanı içinde yer almak istemiyorlar.
- Fransa, NATO'nun Afrika kapsamda yer almasıyla Amerika'ya bazı üstünlüklerini vereceğini düşünüyor ve sahil bölgesindeki üstünlüğünün yitirileceğini endişe ediyor.
- Almanya'nın yetersiz kuvveti var ve NATO'nun harekat alanı genişlediğinde, yeni harekat alanı ihtiyacını karşılayamayacak.
- 48:09NATO'ya Karşı Tutum
- Konuşmacı, bu gelişmelerin NATO'ya karşı bir hareket olduğunu ve NATO'nun Amerika ile eşit olduğunu düşünüyor.
- Amerika'nın yeniden Avrupa'da kendi müesses nizamını kurmak için bu hamleler yaptığını savunuyor.
- NATO'nun doğu ülkelerine doğru genişlemesinin Avrupa ülkelerinin, özellikle Almanya ve Fransa'nın istemediği ve bunun Amerika'nın Clinton'ın seçim bölgelerine şirin gözükmek için yaptığı bir hamle olduğu belirtiliyor.
- 50:06Demografik Sorunlar ve Mülteciler
- NATO'nun doğuya doğru genişlemesi, Almanya ve diğer Avrupa ülkelerinin yükünü artırdı ve çok sayıda mülteci ve çalışanın gelmesine yol açtı.
- Almanya'nın kutsal "Germen ırkının" sonunu getiriyor gibi gözüküyor ve yaşlanma oranının yüksek olduğu düşünülürse, Almanya'nın mevcut demografik yapıyla yeni bir hayat alanı yaratamayacağı belirtiliyor.
- Brezsky'nin 1994'te Amerika'da yayınlanan makalesinde, NATO'nun Rusya'nın boşalttığı alanları doldurmadığında Rusya'nın güçleneceğini ve onların eziğini göreceğini belirttiği vurgulanıyor.
- 51:28Balkanlar'da Barış ve İstikrar
- Karayolu, Avrupa ve Sırbistan-Türkiye ilişkilerini artıran, 2009 yılı sonunda Cumhurbaşkanı'nın ziyaretiyle temeli atılan ve Balkanların barış yolu olarak adlandırılan önemli bir yol.
- Slovenya Başbakanı Jensa'nın AB'ye gönderdiği yazıda, Balkanlar'da barış ve istikrarın sağlanabilmesi için üç şart belirtiliyor: Bosna-Hersek'in Sırp Devleti'nin Sırbistan'a bağlanması, Hırvatların Hırvatistan'a bağlanması ve Arnavutluk-Kosova'nın birleşmesi.
- Büyük Sırbistan hayali, Rusya ve bazı Avrupa ülkeleri tarafından güçlü tutuluyor ve Türklerin etkisinin azaltılmadan Balkanlar'da istikrarın sağlanamayacağı belirtiliyor.
- 52:38Almanya'nın Güvenlik Durumu
- Almanya, demografik yapısıyla giderek silahlı kuvvetlerin kendi insanlarından bir ordu oluşturma yeteneğinin sonuna geldiği bir ülke olarak görülüyor.
- Almanya, NATO'dan bağımsız kendi savunma yapısını kurmak istiyor ve bu hareketin temel nedeni PESCO (Avrupa Savunma ve Güvenlik İşbirliği) hareketini harekete geçirmek.
- Almanya ve Fransa'nın darbeler tarihi Türkiye'den daha beter ve Fransa'da Generaller Bildirisi'ne destek oranı %58 olarak belirtiliyor.
- 56:42Türkiye'nin Dış İlişkileri
- Türkiye Dışişleri Bakanlığı, 5-6 Mayıs tarihinde gerçekleşecek Afganistan-Mısır ziyareti için hazırlıklara başlıyor.
- Mısır Dışişleri Bakan Yardımcısı Kahire'de olacak ve görüşmeler yapılacak, ancak sürecin hızı tahmin edilenden farklı gidebileceği ve kolay olmayacağı düşünülüyor.
- Amerika'nın yeni bir NATO inşa etmek planı olduğu ve bu NATO'nun kendi istedikleri ülkeleri üye yaparak kolektif güvenlik örgütü gibi olabileceği belirtiliyor.
- 59:24Irak'taki Gelişmeler
- Irak, Türkiye'yi Irak'tan nasıl geri gönderebileceğini sorguluyor ve Türkiye'ye nota veriyor.
- PKK'lıların Haçlı Şabi üniformasıyla hareket ettiği ve İran güvenlik kuvvetlerine eklenildiği belirtiliyor.
- PKK'nın Kuzey Irak'ı kontrol altına almak istemesi ve bu durumun Amerika'nın Suriye'deki PYD koridoru politikasına devam edeceğine işaret ettiği vurgulanıyor.
- 1:04:51İran'ın Rolü ve Stratejik Konum
- İran'ın Türkiye ve Irak'taki büyükelçileri, Türkiye'nin rolünü sorgulayan ifadeler kullanıyor ve Tahran'dan gelen talimatları yerine getiriyor.
- Amerika'nın nükleer anlaşması ve yaptırımların kısmi kaldırılması karşılığında İran'ı Türkiye ile para verecek şekilde yönlendirdiği belirtiliyor.
- İran'da Çin antlaşması ve Rusya ile yapılan siber güvenlik anlaşması konusunda zihinsel bir tereddüt yaşanıyor.
- 1:06:30Rusya ile Siber Güvenlik Anlaşması
- İran ile Rusya arasındaki siber güvenlik anlaşması, iki devlet arasında yapılan ilk resmi anlaşma olup, bugüne kadar bu konularda gayrı resmi teknoloji dağıtımı yapılmıştı.
- Bu anlaşmanın tüm hedefi Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail'e yönelik olarak belirlenmiş.
- İran'da rejim içinde sallanma yaşanıyor ve Amerika yeni seçimler için altyapısını oluşturuyor.
- 1:07:44Afganistan ve Orta Asya Gelişmeleri
- İran, Afganistan'dan askeri çekti ancak Mayıs ayı geçtikten sonra Taliban saldırısı gerçekleşti.
- Amerika'nın Tacikistan planı devreye girdi ve çekilen askerler Tacikistan'a yerleştirilme planı yapıldı.
- Orta Asya'da özellikle Fergana bölgesinde Sovyetler döneminde atılan tohumların sonucu olarak ülkeler arasında kavga ve silahlı çatışmalar yaşanıyor.
- 1:11:21Türkiye-İran İlişkileri
- İran'ın Amerika'nın görev verdiği görevi tetikçilik yapmak olarak belirtiliyor.
- İran hem Türkiye'ye hem de Ortadoğu'nun diğer ülkelerine karşı Amerika'nın tetikçisi olacak.
- İran'ın doğuya yönelik entegrasyon eğilimi var ve Çin antlaşması oyun dönüştürücü bir faktör olarak değerlendiriliyor.
- 1:13:01Türkiye, İran ve Rusya İlişkileri
- Trump döneminde Türkiye, İran ve Rusya arasında oluşan bölgesel işbirliği zemini, Biden döneminde beklenmemektedir.
- İran'ın iplerinin Ermenistan-Azerbaycan savaşı'nda koparıldığı ve ilk defa gerçek kırılganlığını gösterdiği belirtiliyor.
- İran'ın Doğu Asya'daki nüfuz alanları ve Batı Asya'daki politikaları ayrı bir harita olarak değerlendiriliyor.
- 1:18:28Amerika'nın Türkiye ve İran Arasındaki Rolü
- Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye ile İran'ı gerilimli bir noktaya getirmek isteyebilir.
- Biden'in Katolik olmasının ve Trump'un Siyonizm veya Evanjelik düşüncelerinden farklı bakış açısının İran ile ilişkilerde etkisi olabilir.
- İran'ın iki yelkeni var: biri Biden'in farklı bakış açısından, diğeri Çin tarafından dolduruldu.
- 1:19:32Çin-İran Anlaşması ve Etkileri
- Çin ile İran arasındaki anlaşma, diğer ülkeler gibi İran'ı borca batırmıyor ve kapalı bir bölüm içeriyor.
- Anlaşma 30 yıl sürecek ve yaklaşık 400 milyar dolar değerinde olacak.
- İran Parlamentosu'na henüz gelmemiş olsa da, ülke paraya ihtiyacı nedeniyle geçecek.
- 1:21:02Anlaşmanın Tehlikeleri ve İran İçindeki Tartışmalar
- Anlaşmanın tehlikesi, İran'ın bir güç arkasına almakla kalmayıp yerini de belli etmesi.
- Çin, İran'da üs kuramaz çünkü anayasasına göre yasak.
- İran'ın derin devlet tecrübesi var ve Çin'in bu konuda çok izin vermeyecektir.
- 1:22:21İran'daki Farklı Gruplar Arasındaki İlişkiler
- İran'da muhafazakarlar, Amerika'nın yaklaşımında değişiklikler ve Çin'in alınmasıyla ilgili propaganda yapılıyor.
- İran'daki figürlerin eskiden beri duruşları var ve aralarında bir mesele bulunuyor.
- Amerika ile İran arasındaki ilişkiler tatmin edici olmazsa, muhafazakarlar daha baskın çıkabilir.
- 1:24:40Çin ve Amerika'nın İran'daki Yarışması
- Amerika'nın Çin'in nüfuzunu geriletmek yolunda şansı yok, İran üzerinden rekabete girecekler.
- İran, Amerika'dan büyük paralar alamayacağı için Çin'in adını koyduğu ve rakamı verdiği anlaşmaya daha eğilimli.
- İran-Türkiye gerilimi Irak üzerinden bir kafiye yakalanmış durumda.
- 1:26:01İran-Türkiye Rekabeti ve Tarihsel Arka Plan
- Irak coğrafyası Türkiye-İran rekabetine sahne olacak ve Haşdi Şabi ile PKK'nın ittifakı bu rekabeti ortaya çıkarıyor.
- İran'ın tarihinde Perslik, Helenlik ve batılılaşma konuları önemli bir yer tutuyor.
- İran'ın siyasal ve kültürel tarihinde Fars düşmanlığı üzerine Türk düşmanlığı kurulmuyor.
- 1:29:27Çin-İran Anlaşmasının Zamanlaması ve Etkileri
- Çin-İran anlaşması bir yıldan fazlaya dayanıyor ve İran bunu imzalamıştı fakat Çin tarafı müzakereler diyerek gecikti.
- Çin'in hızlı hamle yapmasındaki en büyük neden, Amerika ile İran arasındaki nükleer anlaşmalar ve Çin'in Amerika ile işbirliği endişesi.
- İran-Suudi Arabistan ilişkilerinde gelişmeler var, Suudi Arabistan İran'a doğru yöneliyor ve bu İran'ın güvenlik kaygılarını azaltıyor.
- 1:31:45Afganistan'ın Geleceği
- Amerika'nın Afganistan'dan çekilmesi sürecinde, İran ve Pakistan'ın Afganistan'ı kontrol altına alacağı düşünülüyor.
- Rusya, Orta Asya'da ikinci bir Afganistan oluşmasını müsaade etmeyeceğini belirtmiş durumda.
- ABD, Çin ve Rusya'nın Afganistan konusunda ortak bir toplantı yaparak bir metin açıkladı.
- 1:33:15Pakistan ve Afganistan İlişkileri
- Pakistan ve Hindistan arasındaki ilişkilerin yumuşaması, Amerika'nın devreye girmesiyle gerçekleşti.
- Amerika, Pakistan'a Talibanda'nın geçişini engelleyemeyeceğini söyleyen Pakistan'a, Hindistan sınırındaki kuvvetleri Afganistan sınırına taşımasını önerdi.
- Pakistan, Afganistan sınırında 20'şer kilometre derinlikte kontrol edilemeyen bir bölge bulunuyor.
- 1:35:27Doha'daki Toplantı ve Türkiye'nin Rolü
- Doha'da Eşref Gani hükümeti, Taliban, ABD, Rusya, Çin ve Pakistan dahil olmak üzere Afganistan meselesi için bir Troyka açıklaması yapıldı.
- Bu toplantı Türkiye-Pakistan ilişkilerini etkileyecek şekilde gerçekleşti.
- Dokuzuncu madde Türkiye'nin Afganistan'daki rolünü açık bırakıyor.
- 1:36:09İran ve Amerika İlişkileri
- Amerika'nın İran konusunda tekrar bir Pehlevi dönemine doğru gittiği düşünülüyor.
- İran'ın merkez bankasında bulunan rezervler sıfırı tüketmiş durumda, hayatını idame ettirecek durumda değil.
- İran, seçim öncesi dönemde yaptırımda baskı altında olan paraların bir kısmını bırakarak Amerika'dan paraya kavuşmak istiyor.
- 1:37:09İran'ın Stratejisi
- İran, Haşdi Şabi vasıtasıyla Amerika ile işbirliği yaparak Türkiye'yi Irak'ın kuzeyinde devre dışı bırakmak istiyor.
- İran, Talabani ve Barzani arasındaki açıklığı kapatarak Roj Peşmergeleri güçlendirmek ve Suriye'nin kuzeyindeki YPG unsurlarıyla birleştirmek istiyor.
- İran, Irak'ın kuzeyini Suriye'nin kuzeyinden Akdeniz'e petrol aktarımı için kullanmak istiyor ve karşılığında Suriye topraklarındaki İran milislerini Irak'a çekerek İsrail'i rahatlatacak.
- 1:38:19Doğalgaz ve Kürt Devleti Riski
- Doğalgaz konusunda tek istisna tutulan devlet Irak'tı ve Irak İran'dan doğalgazını çok uygun fiyatlarla almaya devam ediyor.
- Amerika'nın sözde özerk veya bağımsız bir Kürt devleti topraklarından geçerek İran'ın petrol hattının geçmesi ve Türkiye-Iran arasındaki karşıtlıktan istifade ederek İran'ın kontrolü altına verilmesi riski var.
- Gedo'nun Musul'a 20 kilometre mesafede bulunması ve Sincar'a giden en stratejik nokta olması, Musul'un kontrol altına alınmasını engellemek için önemli.
- 1:40:19Orta Asya'daki Sınırlar ve Çatışmalar
- Tacikistan'da Çin'in inanılmaz bir etkisi var ve Tacikistan'ın güvenlik birimlerinde Çinlilerin kontrolü bulunuyor.
- Tacikistan ve Kırgızistan arasındaki sınır çatışması Türkiye'nin arabulucu olma durumunda olduğu bir konu.
- Türkiye'nin Orta Asya'da muhabirleri olmadığı, bu bölgedeki gelişmeleri takip edemediği ve orta yol bulunabilmesi için bilgiye ihtiyaç duyduğu belirtiliyor.
- 1:43:12Rusya ve Çin'in Orta Asya Politikası
- Putin'in yeni Orta Asya politikası var ve Rusya bazı bölgelere para ödüyor, arazide değişimler yaparak sınır düzenliyor.
- Kazakistan ve Özbekistan alfabelerinde Rusya'nın karşı koymasına rağmen Latince'ye geçtiler, Özbekistan ise Rusya'ya karşı Collective Güvenlik Anlaşması'ndan askıya aldı.
- Rusya Tacikistan'ı Çin'e kaptırdı, Afganistan ise Amerika'nın kontrolündeydi.
- 1:46:31Türkiye'nin Orta Asya Stratejisi
- Azerbaycan-Ermenistan savaşı Kafkasya ile sınırlı kalmadı, Kırgızistan'a kadar yayıldı.
- Türkiye'nin Nahçıvan üzerinden koridor oluşturması ve Azerbaycan-Hazar ekonomileri ile Pakistan ve diğer Türk Cumhuriyetleri arasında bağlantı kurması önemli.
- Orta Asya'da iki kırılgan nokta var: Pakistan ve Kazakistan. Bu iki devleti Türkiye kendi çıkarları doğrultusunda örgütleyemezse kaybedilecek.
- 1:48:21Kazakistan ve Pakistan İlişkileri
- Kafkas Kazakistan ile Rusya arasında bir çatlak büyüyor ve bu Türkiye için avantaj sağlayabilir.
- Kazakistan'ın Latin alfabesine geçmesi, Türkiye'ye yakınlaşacağı anlamına geliyor.
- Pakistan'ın Çin ile eklemlenmiş olması ve Uygur meselesinde ne söyleyeceği konusunda endişe duyuluyor.