Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "İslam Coğrafyasında Renkler ve Sesler" adlı programda Hasan Hüseyin Kul sunumu yaparken, Necmet Üniversitesi İslam Tarihi doktora öğrencisi Azat Dalayev ve Selçuk Üniversitesi İktisat bölümünde doktora öğrencisi Kamil Ahmedov misafir olarak yer almaktadır.
- Program, Ahıska Türkleri'nin tarihini kronolojik olarak ele almaktadır. Ahıska'nın 645'te Hz. Osman döneminde İslam'la tanışması, 1118-1120 yıllarındaki ikinci Kıpçak göçü, 1268-1578 yılları arasındaki Atabek Hükümeti, 1578'de Osmanlı'ya ilhak edilmesi, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonrası Çarlık Rusyası'na bırakılması ve 1944'teki büyük sürgün olayları detaylı şekilde anlatılmaktadır.
- Programda ayrıca Ahıska'nın kültürel mirası, Türk-Azerbaycan ilişkileri ve Madaya'daki insanların durumu da ele alınmaktadır. Konuşmacılar, Ahıska halkının yaşadığı zorlukları, Türk-Müslüman kimliğinin önemini ve Rusya'nın günümüzdeki stratejik hareketlerini vurgulamaktadır. Programın sonunda, bir sonraki bölümde Ahıska kültürünün anlatılacağı belirtilmektedir.
- 00:01Programın Tanıtımı
- İslam coğrafyasında emperyalist paylaşım kavgalarının en kanlı sahneleri sergilenirken, ülkesinden uzakta yetişen nesiller ülkelerine huzuru, refahı ve ilmi aktaracak nesiller yetişiyor.
- Yeryüzüne yayılmış Müslüman topluluklar, ülkeler, farklı sesler, renkler ve iklimler bu programda hayat buluyor.
- Programın hazırlayan ve sunan Hasan Hüseyin Kul tarafından sunuluyor.
- 00:58Geçen Hafta'nın Özeti
- Geçen hafta Ahıska Türkleri ve Ahıska tarihinden bahsedilmiş, misafirler Azat Dalayev Necmet Üniversitesi ile Hayat Fakültesi'nde İslam tarihinde doktora öğrencisi Kamil Ahmedov ve Selçuk Üniversitesi İktisat Bölümünde doktora öğrencisi olarak devam ediyorlar.
- Ahıska ve Ahıska Türklerinin 1800'lü tarihlerine kadar başlarından geçen ciddi tarihi olaylar üzerinde durulmuş.
- Ahıska Türklerinin tarihi, günümüzde Rusya'nın Bayırbucak Türkmenlerine uyguladığı ve Suriye ile yaptığı gizli anlaşma neticesinde Suriyeli kardeşlerin Türkiye sınırlarından göç ettirilmesi gibi olaylarla karşılaştırılıyor.
- 02:39Ahıska Türklerinin Sürgünü
- Rusya daha önceki tarihinde Ahıska Türklerini vatanlarından etmiş, 140 bin insanın ölümüne sebep olacak bir yolculuğa sevk etmiş.
- Üç milyon insanı evsiz barksız yapmış ve birçoğu hala akrabalarından bağımsız bir şekilde toplamda on ülkede yaşayarak hayatlarını idame ettiriyorlar.
- Program sunucusu, Türklerin ve Müslümanların birbirlerinden başka kardeşlerinin olmayacağı, müminlerin ancak kardeştir düsturunu hatırlatarak sohbetine başlıyor.
- 04:01Programın Değerlendirmesi
- Misafirler programın çok faydalı ve verimli geçtiğini, sosyal medyada ciddi yorumlar ve güzel paylaşımlar olduğunu belirtiyorlar.
- Programın sadece Türkiye'de değil, yurt dışından da Kazakistan ve Azerbaycan'dan da akrabalar ve dostlar tarafından dinlendiği ve çok verimli bulunduğundan bahsediliyor.
- Programların kısa süre içerisinde YouTube'a yüklenmesi sayesinde canlı yayında takip edilemeyen programların tekrar dinlenebileceği belirtiliyor.
- 05:52Ahıska'nın Önemi
- Programın asıl gayesi sadece Ahıska'nın dünyaya duyurulması değil, Ahıska'nın bir model ve örnek olduğu vurgulanıyor.
- Ahıska'nın kalp olduğu ancak kalp vücutsuz yaşayamadığı, vücutta kalpsiz yaşayamadığı için bütün İslam coğrafyasına kardeşliği hissettirmenin gerekliliği belirtiliyor.
- Geçen hafta Ahıskalılardan ve 1944 sürgününden bahsedilmiş, 1944 sürgününün Ahıska Türkleri için bir kırılma noktası olduğu vurgulanmış.
- 08:19Ahıska Türklerinin Vatan Sevgisi
- Ahıska Türklerinin ailelerinde çocuk yetiştiği zaman vatan, din, diyanet ve özellikle vatan sevgisi ön plana çıkıyor.
- Ahıska Türklerinin çocuklarını yetiştirirken yaşadığı bölgenin değil, sürgün olunmuş bölgenin köyünü söylüyor.
- Misafirler Ahıska'ya iki kez gitmiş, ancak program çerçevesinde köylerine kadar gidemediklerini, önümüzdeki günlerde köylerini görmek ve sürgünün canlı şahitleri dedelerinden bilgi alıp bir sonraki nesle aktarmak istediklerini belirtiyorlar.
- 10:38Ahıska Bölgesinin Tarihi Boyutu
- Ahıska bölgesi, Gürcistan'ın güneybatısında ve Türkiye'nin kuzeydoğusunda yer alan, şu an Gürcistan sınırları içerisinde kalan bir tarihi bölgedir.
- Ahıska, Dede Korkut kitabında ilk olarak Aksika olarak geçmektedir.
- Bölgede milattan önce Kıpçak Türkleri ve Türklerin yaşadığı, tarihçilerin bu Türklerin Ahıskalıların ataları olduğunu söylediği belirtilmektedir.
- 11:47Bölgenin İslamlaşması ve Türk Göçleri
- Bölgenin İslamlaşması Hz. Osman dönemine tekabül etmektedir (645'ler), ancak tam bir İslamlaşma söz konusu değildir.
- Hz. Osman döneminde Habib bin Mesleme tarafından İslam bölgeye gidiyor.
- İkinci Kıpçak göçü, 1118-1120 tarihlerinde Gürcü krallarından Dördüncü David tarafından 45 bin Kıpçak Türk ailesi askeri kuvvet olarak davet edilmesiyle gerçekleşmiştir.
- 13:18Türklerin Savaşçı Karakteri ve Ahıska'daki Ribatlar
- Türklerin savaşçı bir millet olduğu, tehlikeyi yok edinceye kadar karşı hatanın içerisinde oldukları belirtilmektedir.
- Ahıska bölgesinde özellikle Atabek yurdunda yaklaşık 20'ye yakın ribat ve rabatlar bulunmaktadır.
- Ribatlar ilk askeri amaçla kurulmuş, daha sonra sınır birlikleri ve gelen kafileleri karşılamış, misafir ettikten sonra yolcu etmişlerdir.
- 15:40Ahıska'nın Osmanlı Dönemi ve Sonrası
- 1268-1578 yılları arasında Ahıska'da Kıpçak Atabek hükümeti hüküm sürmüş, bu Türk beyliği Anadolu'nun en uzun süre hüküm sürmüş beyliği olmuştur.
- Bölge 1578'de Mustafa Lele Paşa tarafından Osmanlı'ya ilhak edilmiş ve 250 senede Osmanlı liva altında kalmıştır.
- 1828-1829 tarihleri arasında Osmanlıların Ruslarla olan savaşları neticesinde Ahıska bölgesi Çarlık Rusyası sınırlarına bırakılmıştır.
- 17:44Rus Mezalimleri ve Ermeni Katliamları
- Ahıskalılar için zor ve ızdırap dolu yıllar başlamıştır, Rus mezalimleri tarihte her defasında görülmüştür.
- Ermenistan'ın nüfusu Türkiye'ye başvuracak kadar ciddi olmasa da, onu şımartan bir Rusya vardır.
- Ermeni katliamlarında kadınlar toplanıp götürülmüş, erkekler ve gençler sokağın ortasında kurşuna dizilmiştir.
- 20:21Ermenilerin Tarihi
- Ermeniler tarihimizde 1800'lü tarihlere kadar isimlerini duyurmayan, birbirimize kız alıp verdiğimiz, komşu olduğumuz, köylerimizi paylaştığımız bir millet olmuştur.
- Rusların kandırmasıyla kışkırtılmış ve komşularını doğramaya başlayan bir canavar haline dönmüşlerdir.
- II. Mahmut döneminde 17-18. asırlarda Ermeniler için ayrımcılık olmayacak, kızıl fes giymek zorunlu kılınmıştır.
- 22:40Ahıska'nın Tarihi ve Ermeni Mezalimleri
- Azerbaycan'ın milli şairi Ahmet Cevat, Ermeni mezalimini anlatan dörtlüklerini yazmıştır.
- Ahıska bölgesinde Ermeni mezalimleri yaşanmış ve bu mezalim Erzurum'da da gerçekleşmiştir.
- 1944'e doğru Azerbaycanlı öğrenciler Konya'da eğitim görmekte ve bu öğrencilerin aileleri Sünni-Şii birleşkesini oluşturan bir yapıdır.
- 25:451877-1878 Savaşı ve Ahıska'nın Durumu
- 1877-1878 Savaşı Osmanlı açısından bir hezimet olmuştur ve Osmanlı Elveyi Selase (Kars, Ardahan ve Batum) topraklarını kaybetmiştir.
- Bu topraklar 1878'den 1918'e kadar Rus sınırları içerisinde kalmıştır.
- 1877-1878 Savaşı sonucu Anadolu'ya göç akınları başlamış ve Konya'da İlğn Mecidiyeköy'de bir köy komple İskadır olarak yerleşmiştir.
- 27:21Konya'daki Göçmen Köyleri
- Konya'nın Sarayönü kasabasının bazı köyleri Bulgaristan göçmenleridir.
- Başbüyük kasabası mahallesi, Rus zulmünden kaçıp gelen Karaçay Türklerinin yoğun olduğu bir köydür.
- Anadolu, Suriye'li, Ahıskalı Türk, Karaçay Türk ve Bulgar zulmünden kaçmış insanların sığındığı yerdir.
- 29:45Rusya ile Gizli Anlaşmalar
- 1900'lerde Rusya ile gizli anlaşmalar yapılmış ve Rusya istediği zaman anlaşmayı bozabilecek, ancak nüfuzunu koruyabilecek bir durum oluşmuştur.
- Rusya, Ahıskalı insanları dışarıya bırakıp yerine Gürcüler yerleştirmiştir.
- Rusya, Suriye'deki vatandaşları Türkiye'ye yönlendirerek kendi halkını yerleştirmeye çalışmaktadır.
- 31:36Çanakkale ve Maneviyet
- Çanakkale'de maneviyat karşısında maddiyat diz çökmüştür.
- O dönemlerdeki insanlar, manevi desteği, Allah'ın yardımını ve meleklerin gölgesini hissettiklerini belirtmişlerdir.
- Vatandaş olmak, vatanı korumak için gerekli bir durumdur.
- 34:0020. Yüzyılın Başları
- 20. yüzyıl insanlık tarihinin en kanlı asırlarından biridir.
- 1900'ler ve 1920'lere kadar savaşlar hiç dinmemiştir.
- Osmanlı'nın yıkılmasıyla Türkiye Cumhuriyeti, Çarlık Rusya'nın yıkılmasıyla Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri kurulmuştur.
- 34:34Ahıska'nın Tarihi Gelişimi
- 1918-1921 döneminde Ahıska, Çarlık Rusyası'nın dağılması ve halkların kendi kaderlerini tayin etme (self-determinizm) fikrinin doğmasıyla Osmanlı sınırları içerisine girmiştir.
- 1918'de Ömer Faik Nemanzade başkanlığında "Geçici Ahıska Hükümeti" kurulmuş, aynı dönemde Azerbaycan'da da yaklaşık 23 aylık "İlk Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti" kurulmuştur.
- 16 Mart 1921'de Moskova Antlaşması ile Ahıska bölgesi Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin sınırları içerisine girmiş ve bölgede ızdırap başlamıştır.
- 36:35Sovyet Dönemi Zulümleri
- 1930'lardan sonra, özellikle 1937'lerde "ziyalılar" (aydınlar) olarak adlandırılan Türk toplumunun aydınları toplu bir şekilde imhası gerçekleştirilmiş, bu olaya Azerbaycan Türkçesinde "reprecia kurbanları" denilmektedir.
- Sovyet politikası, Türk toplumunun alemini imha ederek cahil bırakmış ve cahil kütleyi idare etmek daha kolay olmuştur.
- 14 Kasım 1944'te büyük bir sürgün gerçekleşmiş, Türk-Müslüman topluluğu bir gece içerisinde tren vagonlarına doldurularak Orta Asya steplerine, Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan'a sürgün edilmiştir.
- 38:1614 Kasım Sürgünü
- 14 Kasım 1944, Türk olmanın bedeli olarak görülen, soğuk, kar, boran, açlık, susuzluk ve yoksulluk dolu bir tarihtir.
- Bu sürgünde Türk-Müslüman topluluğu ana toprağına dönememekle birlikte türklüğünden vazgeçmemiştir.
- Stalin, kendisine lakap olarak "Demir Çelik Adam" anlamında "Stalin" verilmiştir ve tam bir diktatör olarak nitelendirilmiştir.
- 44:30Sürgünün Detayları
- 14 Kasım 1944'te Stalin politikası ve siyasetiyle eli silah tutan herkes cepheye gitmiş, Ahıska bölgesinden yaklaşık 40 bin genç askere gönderilmişlerdir.
- Ahıskalıların dedeleri, neneleri veya kız kardeşleri, ablaları ise Borm demiryolunda çalıştırılmak üzere oraya gönderilmişlerdir.
- Ahıskalılar, kendi elleriyle yapmış oldukları demiryollarla kendileri sürgün olmuşlardır.
- 46:16Sürgünün Sonuçları
- 14 Kasım sürgünü her bir Ahıska'nın bağrını yakmıştır.
- Haskalılar Stalin'in zannettiği gibi gittikleri yerde hiçbir zaman dilenmemiş, hiçbir zaman muhtaç yaşamamışlardır.
- Kendi el emeğiyle tutunarak 2015-2016 yılına kadar gelmeyi başarmışlardır.
- 47:16Madaya'daki İnsanlık Durumu
- Dünyanın birçok yerinde, özellikle Birleşmiş Milletler'in gündeminde açlıktan ölmek üzere olan insanlardan bahsediliyor.
- Madaya'ya yardım giden konvoyları Ruslar vuruyor ve yardım göndermek yerine Birleşmiş Milletler'in tavsiyesi 400 bin insanın oradan uzaklaştırılması.
- Bu durumun bir oyun olduğu vurgulanıyor ve Ahıska tarihinden Rusların yaptığı sürgün oyunu hatırlatılıyor.
- 48:04Rusların Planları ve Kınama
- Suriye'deki peygamberler şehirleri (Halep, Şam) gibi bölgelere Rusların kendi insanlarını yerleştirip gelişecekleri belirtiliyor.
- Madaya'daki insanları aç bırakarak ölüme terk eden insanlar hakkında dünya kamuoyuna kınayarak suç duyurusunda bulunulacağı söyleniyor.
- Stalini özetler mahiyette yazılmış bir Mesnevi'den alıntı yapılıyor: "Ne kendi etti rahat, ne halka verdi. Huzur yıkılıp gitti."
- 48:47Program Kapanışı
- İzleyicilere Ahıska tarihini dinledikleri için teşekkür ediliyor.
- Bir sonraki hafta pazartesi akşam 21'de tekrar buluşulacağı duyuruluyor.
- Program "İslam Coğrafyasından Renkler ve Sesler" olarak tanımlanıyor ve hazırlayan ve sunan Hasan Hüseyin Kul olarak belirtiliyor.