Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, 11 Eylül saldırıları sonrası Afganistan ve Irak'taki gelişmeleri anlatan bir belgesel formatındadır. Videoda Usame bin Ladin, Ebu Musab Zerkavi, Ebu Ömer el Bağdadi, David Petraeus, Nuri el Maliki gibi önemli tarihi karakterler yer almaktadır.
- Belgesel, 11 Eylül saldırılarının ABD'yi ve dünyayı nasıl şok ettiğini anlatarak başlayıp, Afganistan'daki Taliban'ın yükselişi, ABD'nin "Sonsuz Özgürlük Operasyonu" ve Irak işgalinin gerekçelerini kronolojik olarak ele almaktadır. Video, Irak işgali sonrası Şii-Sünni çatışmaları, Zerkavi'nin El Kaide lideri olarak faaliyetleri ve Irak'tan çekilme sürecine kadar uzanan bir tarihsel anlatım sunmaktadır.
- Belgeselde ayrıca Sovyetler Birliği'nin Afganistan işgali, Irak-Iran Savaşı ve Körfez Savaşı gibi olayların bölgedeki radikal İslam hareketinin oluşumuna etkisi, ABD'nin Irak'taki stratejisi ve Bush-Obama dönemlerindeki Irak politikaları da detaylı şekilde incelenmektedir.
- 01:4811 Eylül Saldırısı ve Sonuçları
- 11 Eylül saldırısı herkesi şok etmiş, ABD'nin kendi topraklarında saldırıya uğraması beklenmedik bir durumdu.
- ABD, saldırıdan sonra El Kaide ve lideri Usame Bin Ladin'i sorumlu tuttu ve Taliban'dan El Kaide liderlerini teslim etmesini istedi.
- Bu saldırıdan sonra radikal İslam terörü ciddi bir güvenlik endişesine dönüştü ve dış politikaları etkiledi.
- 04:21Afganistan Savaşı
- 11 Eylül'den beş hafta sonra "Sonsuz Özgürlük Operasyonu" adıyla ABD ve koalisyon güçleri Afganistan'a bomba yağdırdı.
- Afganistan, Sovyet işgali sonrası çok sayıda ölü ve yaralı bırakarak harap olmuş bir ülkeydi.
- Sovyetler çekilince Afganistan'da yedi direniş cephesi mevcut oldu ve iç savaş devam etti.
- 07:13Irak ve İran Savaşları
- Saddam Hüseyin liderliğindeki Irak, İran'a saldırdı ve sekiz yıl süren savaşta bir milyon kişi öldü.
- 1990'da Saddam Hüseyin Kuveyt'i işgal etti ve Birleşmiş Milletler kararıyla askeri güç kullanılmasına karar verildi.
- Birinci Körfez Savaşı (Çöl Fırtınası Operasyonu) başladı ve 100.000 sortu gerçekleştirildi, 8.800 ton bomba atıldı.
- 10:10Taliban'ın Yükselişi
- Taliban rejimi, 1994'te Sovyetler çekilince Pakistan'dan dönen mültecilerin etrafında kuruldu.
- Taliban, Pakistan'daki medreselerde Vahhabilik eğitimi görmüş kişilerin liderliğinde ortaya çıktı.
- Taliban 1996'da başkent Kabil'e girdi ve ülkenin üçte ikisini kontrol etti, kadınların okula gitmesi ve çeşitli aktiviteler yasaklandı.
- 13:08Taliban ve El Kaide İlişkisi
- Bin Ladin Taliban lideri Molla Ömer'e para veriyordu, ancak Taliban ve El Kaide arasında ideolojik ve stratejik bağlantı yoktu.
- ABD, İngiltere ve 40'a yakın ülkenin desteğiyle Afganistan havadan bombardımana tutuldu.
- ABD, Taliban'a karşı savaşan Kuzey İttifakı'na para ve mühimmat verdi, Taliban devrildi ancak lideri Molla Ömer yakalanamadı.
- 15:14Afganistan İşgali ve Sonuçları
- Kuzey İttifakı Taliban'dan kendisine biat etmesini istedi, ancak Taliban geri çekileceğini açıkladı.
- ABD Savunma Bakanı Rasfeld, Taliban'ın yok edileceğini söyledi ve binlerce Taliban'ı cezaevine attı.
- ABD, Afganistan'daki kültürü anlamadı, Taliban'ı El Kaide ile karıştırdı ve afganistan'ı yeniden inşa etme biçimlerinde devasa yolsuzluğa yol açtı.
- 16:26Siyah Cezaevleri ve Irak İşgali
- Washington 2001'den itibaren 25 işkence merkezi kurdu ve cezaevlerine atılanların kaydı Cenevre Sözleşmesine aykırı olduğu halde bildirilmiyordu.
- ABD, Afganistan işgalinden iki yıl sonra Irak'a da işgal düzenledi, ancak bu kez uluslararası toplumun desteğini almamıştı.
- Irak işgali için resmi neden olarak kitle imha silahları endişesi ve El Kaide ile bağlantısı iddia edildi, ancak CIA başkanı bu iddiaların yanlış olduğunu rapor etmişti.
- 19:11Irak İşgali ve Sonrası
- ABD ve İngiltere önderliğindeki koalisyon güçleri İkinci Körfez Savaşı'na başladı ve 20 gün sonra Bağdat düştü.
- Irak'ta kurulan Geçici Hükümet Konseyi, Baas'ın saf dışı bırakılmasını ve Saddam'ın ordusunun lağvedilmesini kararlaştırdı.
- İşgal sonrası Irak'ta otorite boşluğu oluştu, yağma başladı ve direniş, şiddet ve vahşet arasında bölünmüş durumda olan gruplar ortaya çıktı.
- 21:32Irak'ta Sektörel Çatışmalar
- Direniş önce ABD birliklerini hedef aldı, işgal karşısında Sünniler vardı, Şii gruplar ise işgali destekliyordu.
- Saddam devrildikten sonra Şii gruplar koalisyon güçlerinin çekilmesini ve kontrolün Şii'ye geçmesini isteyince, Sünniler koalisyon güçlerinin kalmasını ve kendilerini korumasını umdu.
- Eski rejim mensuplarından öç almak için Şii gruplar ölüm timleri kurdu ve yabancı savaşçılar Irak'a akın etti.
- 22:40Ebu Musab Zerkavi'nin Kimliği
- Dışişleri Bakanı Colin Powell, işgalden bir ay önce yaptığı konuşmada Saddam Hüseyin'in El Kaide ile ilişkisinin Ebu Musab Zerkavi ile kurulduğunu iddia etti.
- Zerkavi, Urdün'de doğan, uyuşturucu kullanma ve satışından hapis yatan, cezaevinde radikalleşen ve karizmatik bir liderdi.
- Zerkavi, Urdün'de silahlı bir örgüt kurdu, yakalandı ve 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
- 23:57Zerkavi ve El Kaide
- Zerkavi, cezaevinde Filistin asıllı El Kaide'ye yakın eski bir Afganistan savaşçısı Ebu Muhammed el-Makdisi ile tanıştı.
- Zerkavi Afganistan'a gittiğinde Usame Bin Ladin ile buluştu ancak ona biat etmeyi reddetti.
- Zerkavi, Bin Ladin'in hedefinin Batı olduğunu, kendi hedefinin ise Ortadoğu'daki Arap rejimleri ve Şiiler olduğunu savundu.
- 24:52Zerkavi'nin Irak'a Geçişi
- Zerkavi Afganistan'da "Tevhid" adlı örgütünü kurdu ve propaganda videolarında Ortadoğu'yu hedef alarak Şiilere düşmanlık besledi.
- ABD ve NATO Afganistan'ı bombalarken Zerkavi yaralandı ve adamlarıyla birlikte Tahran'a geçti.
- 2000'lerin başında işgalden önce Irak'ın Kürt bölgesine gitti ve "Tevhid ve Cihat" adıyla bir örgüt kurdu.
- 26:38Zerkavi'nin Irak'taki Eylemleri
- İşgalle birlikte Zerkavi Bağdat yakınlarına geçti ve kamikaze saldırılar tertip etmeye başladı.
- Irak'ta Şii ve Sünni grupları, eski rejim mensupları ve organize suç çeteleri ayrı ayrı örgütlendi.
- Zerkavi, Urdün Büyükelçiliği, Birleşmiş Milletler binası ve Necef'teki Şii imamı Ayetullah Muhammed Bekir el-Hakim'e saldırı düzenledi.
- 27:39Irak'ta Direniş ve İşkence Olayları
- Şili lider Mukteda Sadra ve bağlı milisler koalisyon güçlerine karşı saldırılar düzenledi, özellikle Sünni çoğunluklu Felluce kenti direnişin güçlü olduğu bir yerdi.
- Amerikalılar Felluce'ye girdi ve direnişi kırmak için sadece hava ve kara saldırıları değil, megafondan müzik dinletme ve dini değerlere hakaret savurma gibi psikolojik savaş yöntemleri de kullandılar.
- Bir ay sonra ABD geri çekildi ve Zerkavi ve adamları direnişçiler nezdinde prestij kazandı, bu dönemde Irak cezaevinde işkence olayları duyuldu.
- 28:42Ebu Greyb Hapishanesi ve İşkenceler
- Silah taşıyan her Sünni hedef alınıyordu ve direnişçi sayılıyordu, İraklılar, Şiiler veya koalisyon güçleri tarafından gözaltına alınıyorlardı.
- Ebu Greyb hapishanesi direniş yeri oldu, girerken tarafsız olanlar çıktığında radikalleşmişti.
- Hapishanelerde neler yaşandığına dair fotoğraflar ortaya çıktıktan sonra, işkencelere maruz kalanlar radikalleşip şiddet benimseyen birine dönüşebiliyordu.
- 30:04Zerkavi'nin Yükselişi ve El Kaide Bağlantısı
- ABD yeni bir hükümet kurulmasına karar verdi ve 28 Haziran 2004'te geçici bir anayasa ile hükümet kuruldu.
- 5 ay sonra CIA ajanlarının işkence görüntülerinin yerini Zerkavi'nin yayınladığı görüntüler aldı, Amerikalı ve Britanyalı tutsakların kafaları kesildi.
- 17 Ekim 2004'te Zerkavi, internet üzerinden uzun süre reddettiği bir şey mi yaptı? Usame Bin Ladin'e bağlılık yemin etti.
- 31:23Zerkavi'nin Stratejisi ve El Kaide İlişkisi
- Usame Bin Ladin'in ideolojik açıdan vurgusu, Müslüman dünyasının Sünni-Şii her parçasını Batıya karşı birleştirmek yönündeydi.
- Zerkavi ise Şiilerden nefret ediyordu, onlar onun düşman sıralamasında ilk sıradaydı, Amerikalıların da önünde.
- Zerkavi'nin örgütünün adı "İki Nehir Arasındaki El Kaide" oldu, yani El Kaide'nin Irak şubesiydi.
- 32:36Daeş'in Siyasal ve Askeri Stratejisi
- Yıllar sonra Daeş'in El Kitabı'na dönüşecek metinde, o günlerde Irak El Kaidesi çatısı altında çıktı.
- "Vahşetin İdaresi" adlı kitabı Ebubekir Naci yazdı ve ABD'li bir düşünce kuruluşu İngilizcesinde yayınladı.
- Kitap Daeş'in siyasal ve askeri stratejisini anlatıyor, vahşet ve vahşetin idaresi projenin mayası olarak ifade ediliyordu.
- 33:58Felluce Savaşı ve Direnişin Kırılması
- İsgal güçleri yeniden Felluce'ye girdi ve harekat 10 gün sürdü, Amerikan kuvvetlerinin Vietnam'dan bu yana gördüğü en sert savaşıydı.
- Direnişçilere karşı mal 77 napalm bombası, 1980 konvansiyonel silahlar ve beyaz fosfor silahları kullanıldı.
- Şehir harabeye döndü, nüfusu 350 bin olan kentin nüfusu 25-30 bin dolaylarına düştü.
- 35:12Irak'ta Seçimler ve Siyasi Bölünme
- Dünyada muhalif sesler yükselmeye başlayınca, yönetimi ülkeye yeni bir başbakandan zit aramaya çıktı ve CIA görevlisi Maliki'yi önerdi.
- Ocak ayında Saddam dönemi sonrası yapılacak ilk seçimler ilan edildi, Zerkavi stratejisini uygulamaya koydu ve internet üzerinden yayınladığı mesajlarda adayları kafir ilan etti.
- 10:30'da binlerce Irak'ta oy kullandı, Sünniler seçimi boykot etti ve seçimleri yeterli çoğunluğu sağlayamasa da Şii partiler ittifakı kazandı.
- 36:39Irak'ta Şii-Sünni Gerilimi
- Şubat 2006'da Irak Şiilerinin kutsal mekanı olan Samara'daki El Askeri Camii'ne patlayıcılarla saldırıda bulundu.
- Şililer "Al Sani", Irak güvenlik güçlerinin Şiilerin kutsal mekanlarını koruyamıyorsa bu görevi Şii milislerin üstleneceğini ilan etti.
- Ülkenin bölündüğü ve siyasi yapının altında fevkalade ciddi bir boşluk olduğu aşikardı, Sünni-Şii gerilimi iyice tırmandı.
- 38:28Zerkavi ve Irak'ta El Kaide
- Zerkavi, Irak'ta El Kaide lideriyken bile Ayman Zevahiri ve üstlerinden emir alıyordu, ancak onların sivilleri ve camileri hedef almayı durdurmasını istemelerine rağmen bu emirleri dinlemiyordu.
- Zerkavi'nin eylemleri nedeniyle Sünni Arapların El Kaide desteği azaldı ve Sünni-Şii çatışmaları yüzünden insanlar iki kimlik taşımak zorunda kaldı.
- Zerkavi 2006'da Irak El Kaidesi ve beş Sünni direniş grubunu bir araya getirerek "Mücahit Şura Konseyi" adlı bir örgüt kurdu ve "Ufuktaki Devlet" ilan etti.
- 39:52El Kaide'nin Zayıflaması
- Sünniler petrol kaynaklarından uzak, Kürtler ve Şiler arasında bir Sünni devlet fikrinden hoşlanmadılar ve bu devlet ilanı sadece bazı internet siteleri dışında ilgi çekmedi.
- Zerkavi Haziran ayında bir hava saldırısında öldü ve liderliği Ebu Ömer el Bağdadi'ye geçti.
- Ebu Hamza Muhacir ve Ömer el Bağdadi liderlik konusunda uygun olmadığını düşündüğü için görevlerini çok ilgide uyandırmadılar.
- 41:37Amerikan Stratejileri
- 10 Ocak 2007'de Bush, Irak'ta güvenliği sağlamak için asker sayısını arttırdı, İngiltere ise Irak'tan asker çekmeye başladı.
- David Petrius, çok uluslu gücün komutanlığına atandı ve yeni stratejiler geliştirdi; isgal güçleri artık büyük üslerde toplanmak yerine halkın arasına karıştı.
- Petrius, asayişi sağlamak için yerel güçleri kullanmaya karar verdi ve karşı direniş stratejisi dahilinde saha hareketini maaşa bağlayarak yüzbin kişilik bir ordu oluşturdu.
- 42:34Irak'ta Şii Fazlamları
- Irak'ta Şii fazlamları sürüyordu ve Şii dini lider Muqtada Sadr kendi milis gücü Mehdi Ordusunu muhafaza etmek istiyordu.
- İranlı General Kasım Süleymani, Ayetullah Ali Hamane'ye bağlı olarak çalışıyordu ve Petrius'un bazen El Kaide ile işbirliği yaptığını biliyordu.
- Saha hareketiyle şiddet neredeyse yok denecek kadar azaldı ve 2008'de El Kaide ve Sünni direniş kontrol altındaydı.
- 43:22Amerika'dan Çekilme Süreci
- Amerika'da başkanlık için seçim kampanyası başlamıştı ve ilk siyahi aday kampanyasında Irak'tan çekilmeyi vaat ediyordu.
- Bush, Maliki ile 2011'e kadar bir yönetim kontratı yaptı ancak basın toplantısında kafasına bir gazeteciden terlik yedi.
- Obama başkanlığına geldiğinde iki savaş miras kalmıştı ve Irak sorununu yardımcısı Joe Biden'a devretti.
- 44:51Irak'ta Yeni Gelişmeler
- Mart 2010'da Irak'ta parlamento seçimi yapıldı, Celal Terabani cumhurbaşkanı, Nuri el Maliki başbakan seçildi.
- 2010 yılında Irak El Kaidesi'nin lideri El Mısri ve El Bağdadi Selahattin Vilayetinde öldürüldü ve yerine Ebu Bekir el Bağdadi geldi.
- Obama, Irak'ta bulunan 39 bin Amerikan askerinin yıl sonunda ülkeden ayrılacağını açıkladı ve son birlikler 2011 sonunda çıktı.