Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir televizyon programı formatında olup, sunucu tarafından Prof. Dr. Arif Ersoy (Sabahattin Zaim Üniversitesi öğretim görevlisi, Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları ve Uygulamaları Merkezi direktörü) ve Dr. Süleyman Akdemir (Yeni Yüzyıl Üniversitesi öğretim görevlisi) ile yapılan bir röportajdır.
- Program, "adil düzen" kavramını merhum Erbakan Hoca'nın düşünceleri üzerinden ele almakta ve İslam'dan aldığı referansları açıklamaktadır. Konuşmacılar, günümüz kapitalist sisteminin krizleri, adil ekonomi, barış ekonomisi ve ortaklık ekonomisi gibi alternatif sistemlerin önemi, İslam ekonomisinin dünya genelindeki ilgi ve Türkiye'nin bu konudaki potansiyeli hakkında görüşlerini paylaşmaktadır.
- Röportajda ayrıca, İslam hukukunun usulü, ahlak ve hukuk arasındaki ilişki, kooperatifçilik modeli ve "teavün" kavramı gibi konular da ele alınmaktadır. Konuşmacılar, Türkiye'nin kapitalizm sistemi yerine hak ve adalet merkezli yeni bir ekonomik düzen üretme potansiyeline sahip olduğunu ve İslam ekonomisinin farklı dinlerin (İslam, Hristiyanlık, Yahudilik) kutsal metinlerindeki ortak noktalar üzerinden güçlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.
- 00:15Adil Düzen Konusunun Gündeme Taşınması
- Program, merhum Erbakan Hoca'nın "adil düzen" kavramını gündeme taşıyor.
- Adil düzen konusu, sadece Türkiye'de değil dünyada hukuk, hukuksuzluk ve ekonomi gibi pek çok konunun çözümü için önemlidir.
- 23 Haziran İstanbul seçimleri ve sonuçları da programda ele alınacak.
- 01:33Konukların Tanıtımı
- Sağ tarafta Dr. Süleyman Akdemir, Yeni Yüzyıl Üniversitesi öğretim görevlisi.
- Sol tarafta Profesör Dr. Arif Ersoy, Sabahattin Zaim Üniversitesi öğretim görevlisi ve Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları ve Uygulamaları Merkezi'nin direktörü.
- 04:16Adil Düzenin Tanımı ve Önemi
- Adil düzen, insanlık tarihinin her döneminde gündemdedir ve her dönemde insanlar adalete muhtaç olmuştur.
- Kur'an'da Bakara Suresi'nde "barış nizamı" olarak adlandırılan adil düzen, haklının hakkını koruyarak huzura ulaşılmak demektir.
- Adil nizam, peygamberlerin önderliğini yaptığı, şeytani hilelerin önlendiği ve insanların bir arada barış içerisinde haklarının korunduğu bir düzendir.
- 05:47İnsanın Yaratılışı ve Adil Düzen
- Allah insanı yeryüzünün en üstün varlığı olarak yaratmıştır ve insanlar dünyada imtihan yeridir.
- İnsanlar bir araya geldiklerinde iki sorunla karşılaşırlar: hakları kim belirleyecek ve nimet-külfet nasıl paylaşılacak?
- İnsanların önünde iki yol vardır: Allah'ın koyduğu yol (peygamberlerin yolu) ve kendi yarattıkları yollar.
- 08:44Adil Düzenin Temelleri
- Adil düzende haklı olanın hakkını korumak ve temel hakları beraber korumak gerekir.
- Adalet, her varlığın doğal haklarını ona tanımak ve vermek demektir.
- Peygamberlerin insanlık tarihinde zihnen yaptıkları paradigma: birisi hakları veren Allah'tır, ikincisi beraber çalışıp nimet ve külfeti adil paylaşmaktır.
- 12:10İslam Dini ve Adil Düzen
- Adil düzenin yol haritası İslam dini olup, bu yol barış yoludur.
- Allah'ın dininin adı İslam'dır ve bütün peygamberler İslam peygamberidir.
- Adil düzenin tarihteki rehberleri peygamberlerdir ve adil düzenin dayandığı dünya görüşü İslam dinidir.
- 14:20İslam Dini ve Din Kavramının Gerçek Anlamı
- İslam dini kelimesi sadece inanç sistemi anlamına gelmez, Kur'an'da kullanılan "din" kelimesi "deyn" (borç alacak düzeni) kelimesinden gelir ve aslında "düzen" anlamına gelir.
- Peygamberler sadece inanç sistemleri getirmiş değil, batıl düzeni hak düzenine dönüştüren düzen değiştiricilerdir.
- Günümüzde sosyolojik açıdan peygamberlerin getirdiği düzenlerin incelenmesi yerine sadece dini değerlendirmeler yapılmaktadır.
- 16:03İslam ve Şeriat Kavramları
- "İslam" kelimesi dini bir motivasyon değil, toplumsal bir düzenin adıdır.
- "Şeriat" kelimesi Arapça'da "şer" (geniş bulvar) anlamına gelir ve farklı hukuk sistemlerinin bir arada yaşadığı hukuk sisteminin adıdır.
- İslam kelimesi barış anlamına gelir, çatışma değildir; peygamberlerin getirdiği sistemin özü barıştır.
- 18:51İki Düzen Anlayışı
- Peygamberlerin verdiği cevap, insanların temel haklarını koruyup üretilen nimetin külfetini ve nimetini adil paylaşmaktır.
- Dünyada her şey ikili sisteme göre yaratılmıştır; biri adalet ve hak merkezli barış düzeni, diğeri kuvveti hak nedeni kabul eden çatışmacı tekelci düzen.
- Barış düzeninde insan hakları korunurken, kavga düzeninde egemenlik hak kabul etmez ve kuralları kendileri belirler.
- 22:30Tekelci Düzenin Tarihsel Gelişimi
- Tarih boyunca tekelci düzen sürekli gelişmiştir: önce firavunlar, sonra aristokrat sınıf, Roma döneminde 300 aile, günümüzde ise kapitalizm egemen olmuştur.
- Kapitalizm de evrim geçirmiştir: önce tüccarların sistemi olan merkantilizm, sonra sanayi kapitalizmi, şimdi ise finans tekeline dayalı kapitalizm vardır.
- Günümüz dünyasında adaletten yana olma ve hak-adalet merkezli yeni çözümler üretme gerekliliği vardır.
- 25:48Adil Düzen Konusunun Tanıtımı
- Televizyon programında Adil Düzen konusu ele alınıyor, kapitalizmin ekonomik sömürüsü, hukuk sömürüsü ve haksızlıklar eleştiriliyor.
- Programda Prof. Dr. Arif Ersoy ve Dr. Süleyman Akdemir, Adil Düzen'in mimarı olarak tanıtılıyor.
- 26:48Tarihin Kırılma Noktası
- Dünyanın büyük bir bunalım içinde olduğu ve bu bunalımın nedeninin "tarihin kırılma noktası" olduğu belirtiliyor.
- Kırılma noktası, cari sistemin sorun çözme kapasitesini kaybettiği zaman başlar.
- Kapitalizm, 20. yüzyılın başında sorun çözme kapasitesini kaybetti ve bu durum Birinci ve İkinci Dünya Savaşı'nın çıkmasına neden oldu.
- 27:48Kapitalizmin Sorunları
- Kapitalizm 21. yüzyılın başında sorun çözmeye başladı, ancak 12 Eylül olayı ve bugünkü çatışmalar kapitalizmin ürünüdür.
- Trump'ın danışmanlarının farklı davranışları ve dünyada farklılıklar ortaya koymaya çalışmaları, kapitalizmin karşılaşılan sorunlara çözüm üretmediğini gösteriyor.
- 28:25Tarihin Kırılma Noktasında İnsanların Durumu
- Kırılma dönemlerinde insanlar önce sağa sonra sola koşarak imdat beklerler, ancak her iki taraftan da elleri boş çıkarlar.
- Kur'an'da bu durum "meta resulullah noktası" olarak adlandırılır ve Allah'ın muhsin ve muttaki olanlar için çözümü olduğunu belirtir.
- Geçmişte peygamberler, özellikle Hz. İbrahim, Hz. Musa, Hz. İsa ve Hz. Muhammed, çaresiz ve çözümsüz noktada gelmiştir.
- 29:54İslam'da Çözüm
- İslam'a göre Allah Resulü hatemül enbiyadır, peygamberlerin sonuncusudur ve çözüm bir daha peygamber gelmeyecek.
- İslam'da bu sorunların cevabı vardır, ancak Müslüman ülkeler bunu bildikleri halde uygulamıyorlar.
- Kur'an-ı Kerim'de Allah, iman edenlere "niçin yapmadığınızı söylersiniz" diyerek büyük günah işleyeceklerini hatırlatıyor.
- 31:36İslam Dünyasının Yeniden Canlandırılması
- İslam dünyası tamamen işgal edilmiş ve Türkiye'de İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra birçok sıkıntı yaşanmıştır.
- 1930'larda bazı alimler imani meseleleri gündeme getirdiler ve Kur'an'ı anlattılar.
- 1940'larda üniversitede okuyan gençler, alimlerden de ders aldılar ve imanla, hidayetle ilmi birleştirdiler.
- 32:26Batı Sisteminin Değerlendirilmesi
- Bu gençler kapitalizmi incelemeye başladılar ve yurtdışına gittiler.
- 1960'larda önderler, Batı sisteminin kuvvet merkezli ve kavga olmadan yaşayamayan bir sistem olduğunu belirttiler.
- Osmanlılar'ın nereye gittiyseler barış sağlamış olması, Batı'nın savaş çıkarmasıyla karşılaştırıldı.
- 33:03Adil Düzenin Kuruluşu
- 1960'larda bu önderler, kendi dünya görüşleri ve değer ölçülerinin etrafında toplanarak teşkilatlar ve kooperatifler kurdu.
- Erbakan Hoca, İslam alimlerinden ders almış, vizyon sahibi ve Batı'nın çelişkilerini en iyi bildiği için siyasete atılmaya çalıştı.
- Erbakan Hoca, Türkiye'nin yoksullaşmasını fark ederek sanayileşmeden zenginleşemeyeceğini belirterek motor fabrikası kurmaya başladı ancak engellendi.
- 33:46Siyasete Giriş ve Meclis Faaliyetleri
- 1969'da Konya'da aday olan Erbakan Hoca, iki milletvekilinden fazla oy alarak meclise geldi.
- Mecliste partiler kuruldu ve koalisyon ortağı oldu.
- Hapisten çıktıktan sonra 1983'te konuşmacı olarak davet edilen konuşmacı, siyasete girmek istemediğini belirtti.
- 35:34Adil Düzen Çalışmalarının Başlangıcı
- Konuşmacı, kapitalizmin paradigmalarına dayanan bir sistem içerisinde adalet getirilemeyeceğini, sömürü ve haksızlıkın devam edeceğini belirtti.
- Müslümanlıkta çatışma insanlar arasında değil, hakla batıl arasındadır ve insanın kendisi kötü değildir, yaptığı iş kötüyse kötüdür.
- 1983'te Erbakan Hoca'nın çağrısına uyarak adil düzen çalışmalarına başladılar.
- 38:32Çalışmaların Gelişimi ve Uygulanması
- 1989'da Erbakan Hoca bu çalışmaları "Adil Düzen" olarak ilan etti ve parti provası başladı.
- Çalışmalar yurt içinde ve yurt dışında devam etti.
- Çalışmaları önce belediyelerde uyguladılar, başta İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olmak üzere diğer belediye başkanları ile üç ayda bir toplandılar.
- 40:57Türkiye'nin Geleceği
- Türkiye'de artık eski çatışmacı mantık yerini bırakıyor ve herkes adil düzeni arıyor.
- Türkiye, İslam alemi adına yeni bir sistem, iki yüzlü olmayan ileri bir demokrasi ve hak ve adalet merkezli yeni bir ekonomik düzen üretme potansiyeline sahip.
- Beşeriyetin karşılaştığı sorunlara çözüm vardır ve bu çözüm hak ve adalet eksenli yeni bir dünyanın kurulmasıyla sağlanabilir.
- 44:17İslam Ekonomisi Araştırma Merkezi
- Konuşmacı, İslam Ekonomisi ve Finans Araştırma Uygulama Merkezi direktörü olarak tanıtılıyor.
- Türkiye'deki "Anadolu İnkılap"ı 1930'ların başlamış, 1940'ların gelişmiş ve 1951'de kurulan İlim Yayma Cemiyeti bu değişmenin aktörlerinden biri olmuştur.
- İlim Yayma Cemiyeti 1972'de bir vakıf kurmuş ve bu vakıfın kurduğu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi günümüzde varlığını sürdürüyor.
- 46:21Araştırma Merkezinin Çalışmaları
- Üniversitenin bünyesinde kurulan araştırma merkezi İslam ekonomisi, barış ekonomisi, ortaklık ekonomisi ve adil finans konularında çalışmalar yapıyor.
- Merkez İngilizce, Türkçe ve Arapça dillerinde eğitim veriyor, doktora çalışmaları yapılıyor ve tezler hazırlanıyor.
- İnsan ve Ekonomi adlı herkese açık bir platformda geliştirilen çözümler faizsiz finans kuruluşlarıyla paylaşılıyor.
- 47:29İslam Ekonomisinin Dünyada Yeri
- İslam ekonomisi sadece İslam dünyasında değil, Batı'da da çalışılıyor ve Londra'da İslam finansının merkezi bulunmaktadır.
- Çin ve Rusya'da da İslam finansa ilgi gösteriliyor.
- Araştırma merkezi her hafta farklı toplantılar düzenliyor, dünya genelindeki alimleri davet ediyor ve Kur'an'ın ifadeleriyle deliller sunuyor.
- 49:10Adil Düzenin Önemi
- Türkiye'de sağcı, solcu ve marksistlerin de adil düzen istemesi gerektiği vurgulanıyor.
- Sosyalizm çözüm üretmediği ve kapitalizmden çözüm beklenemeyeceği belirtiliyor.
- Konuşmacı, savundukları düzenin sadece Müslümanlara değil, tüm insanlara ait olduğunu vurguluyor.
- 51:48Dünya Sisteminin Krizi
- Dünya sisteminde faiz ekonomisi ve sömürü düzeni adalet konusunu ortaya çıkarmıyor.
- Güçlü olmayı hak sebebi sayan yönetimler ve sistemler tıkandığı için dünya bir çözüm arıyor.
- Batı uygarlığı ile peygamberlerin getirdiği uygarlıklar arasında anahtar farklar çatışma ve faiz kavramlarıdır.
- 53:16Uygarlıklar Arasındaki Farklar
- Mısır, Yunan, Roma ve Batı uygarlıkları kardeş uygarlıklar olup, çatışma ve faiz kavramlarıyla karakterize ediliyor.
- İbrani medeniyeti, Mezopotamya, Hıristiyanlık ve İslam tarihte hakkı üstün tutan uygarlıklar olarak gelmiş.
- Semavi kitaplarda (Tevrat, Kur'an) faiz haram olarak belirtilmiş, ancak günümüzde bu durum değişmiş durumda.
- 55:25Doğal Yas ve Uygarlık Dönüşümleri
- Doğal yasa gereği her topluluk doğar, gelişir, çökür ve ölür.
- Uygarlıklar da doğar, kuvvete dönüşür ve çökür; örneğin Mezopotamya, Mısır, Bizans ve İslam gibi hak uygarlıkları kuvvete dönüşmüştür.
- Uygarlıkların dönüşümünde anahtar kelimeler faiz ve ekseriyet (çoğunluk) olup, bunlar sömürü ve çatışmayı getirir.
- 56:34Peygamberlerin Sistemi ve Batılı Uygarlıklar
- Peygamberlerin sisteminin özellikleri sömürüsüz, ortaklık, adalet, çoğulcu (çoğunlukçu değil) olmak ve farklı inanç sistemlerini bir arada yaşatmaktır.
- Batılı uygarlıkların anahtar kelimeleri faiz, ekseriyet, kuvvet ve çıkar yoluyla hakları gasp etmektir.
- Bugün kuvvet hakları ihlal ediyor ve adalet yoktur; hatta kuvvet hukukileşmiş hale gelmiştir.
- 58:26Faiz ve Adil Düzen
- Faiz, emeğe katılmadan paranın kirasını almak demektir, yani finansın veya paranın kirasını emek sarf etmeden kazanmaktır.
- Adil düzeni anlamak için önce farkları ortaya koymak gerekiyor.
- 59:26Adil Düzen Çalışmalarının Esası
- Batılı uygarlığın etkisindeyken ve dünya üzerinde sömürgecilik düzeni varken, karşı çıkmak için yeni bir sistem oluşturmak gerekiyor.
- Peygamberler sistemi deyince sadece İslam'dan sonraki dönemleri değil, tüm peygamberleri incelmemiz gerekiyor.
- Derin bir tarih bilgisi gerekiyor; Mezopotamya ile Mısır arasındaki farkı bilmezseniz İbrani ile Eski Yunan'ı, batı ile İslam'ı çözemezsiniz.
- 1:00:44Kutsal Metinler ve Toplumsal Evrim
- Peygamberlerin kutsal metinlerini (Tevrat, İncil, Kur'an, Buda'nın kitapları vb.) incelemek gerekiyor.
- İnsanlık mefhumunu anlamak için insanlık ürünü olan bu kutsal metinleri her tarafa tarayarak incelemek gerekiyor.
- Toplumsal evrim insana mahsustur; avcılık, toplayıcılık, çobanlık dönemlerinden başlayarak bugün devlet aşamasına ve hatta başka gezegenlere gitme düşüncesine kadar gelmişizdir.
- 1:03:09Usulü Fıkıh ve Hukuk Üretimi
- Batı, İslam hukukunu aktarırken kendi tarafına dönüştürürken, usulü fıkıh çalışmalarının sonuçlarını almış fakat yöntemlerini almamıştır.
- Usulü fıkıh, mantık kuralları ve doğru düşünmenin usullerini İslam dünyasında geliştirilmiş ve bu bir hazine ve derinlik olarak değerlendirilmelidir.
- Sava Paşa gibi Osmanlı'da medresede yetişmiş bir Ermeni paşa, Fransa'ya gittiğinde oradaki hukuk üretme çabalarını eleştirerek, Müslümanların geliştirdiği usulü fıkıh kavramlarını ve yöntemlerini bilmeden hukuk üretilemeyeceğini belirtmiştir.
- 1:04:27Usul-i Fıkıh ve Hukuk Üretimi
- Hukuk üretimi ve sağlanması için terminolojinin Fransa'ya çevrilmesi ve çalışma yapmak gerekir.
- Sadece İslam referansı ile yetinmek yerine, tarihe geri dönmek ve farklı toplulukların uygulamalarına bakmak önemlidir.
- Usul-i fıkıh, hukuk çalışmalarının merkezini oluşturur ve hala geliştirilmeye devam eden bir yöntemdir.
- 1:05:51Ahlak ve Hukuk Arasındaki İlişki
- Usul-i fıkıh önce ahlak eğitimi verir, sonra hukuki kurallara geçer; ahlaksız bir adama hukuk hiçbir şey ifade etmez.
- Ahlak olmadan hukuk, hukuk olmadan ahlak olmaz; bunlar birbirini tamamlayan şeylerdir.
- Günümüzde ahlakın hukuka entegre edilmesi denemesi, ahlakın dar kalıplara sokulmasına ve hukukun etik kuralların yerini almasına neden olmaktadır.
- 1:07:19Hukuk ve Toplumsal Sorunlar
- Hukuk alanında cezaların sayısının artması suçları azaltmamaktadır; cezalar etkili olması gerekir.
- Batılılar doğal hakları (düşünce, inanç vb.) müeyyideler olarak kabul ederken, İslam hukukunda bunlar sınırlanamaz.
- Batı'nın adalet anlayışı, okul bombalamaları gibi olaylarda "soruşturacağız" demesiyle iflas etmiştir.
- 1:10:45Uygulama ve Peygamberlerin Sistemi
- Usul çalışmalarından sonra Kur'an'daki "liene malat tefal" (niçin yapmayacaklarını söylüyorsunuz) ayeti üzerine uygulama yapılmalıdır.
- Yeni bir şey yapmak için ülkenin mevzuatına uygun bir şey yapılması gerekir.
- Hiçbir peygamber ihtilalci veya darbeci değildir; peygamberler önce gelen düzeni değiştirmeden önce gelen hakları ve adaleti söylemeden vazgeçmezler.
- 1:12:54Hz. Peygamber'in Eman Durumu
- Hz. Peygamber'in eman hakkını koruyan Ebu Talib vefat edince yerine Ebu Leheb gelmiş ve Hz. Peygamber'e eman hakkını kaldırıyor.
- Hz. Hatice yakın zamanda vefat ettiğinde, Hz. Peygamber eman alacak kabile aramak için Taif'e gitmiş ancak reddedilmiş.
- Hz. Peygamber, Hz. Hatice'den yaşlı biriyle evlenerek onun kabilesinden eman alıyor ve bu durum üzerine kabileler arasında suikast planı ortaya çıkıyor.
- 1:13:41Toplumsal Yapının Değişimi ve Kooperatifçilik
- Hz. Peygamber bulunduğu toplumun toplumsal yapısına uygun hareket ederken, toplumsal yapıdaki yanlışlıkları ele almış.
- Toplum içinde çalışma yapabilecek en uygun modelin gelişmekte olan kooperatifçilik olduğu kararlaştırılmış.
- Kur'an'da geçen "teavün" ayeti, Arap ve İran'da "teavün şirketi", Sovyetler'de "kolhoz", İsrail'de "kibutz", Batı'da ise "kooperatif" olarak bilinen bir sistemdir.
- 1:14:33Kooperatifin Özellikleri ve Uygulamaları
- Kooperatif hem ekonomik hem sosyal hem de demokratik bir sistemdir; diğer şirketlerde sermaye el kaldırırken, kooperatifte insan el kaldırır.
- Kooperatiflerin mevzuata uygun hareket etmesi ve sözleşmelerini geliştirmesi gerektiği belirtilmiştir.
- Uygulama yaparak sistem geliştirme fikri 1967 yılında kurulunca uygulanmaya başlanmış.
- 1:15:17Karar Mekanizması ve İslam Fıkhı
- Günümüzde kanunlarda çoğunluk esasına dayalı karar şekli varken, klasik fıkıh kitaplarında içtihad, ittifak, istişare gibi 24 çeşit karar vardır.
- Kur'an'da "çoğunluğa o yan dalalete gider" ayeti vardır.
- Bu 24 çeşit karar çeşidini kooperatif sözleşmelere koyarak model geliştirme çalışmaları yapılmıştır.
- 1:16:50Devlet ve Değişim
- Devlet "Leviathan" (ejderha) gibidir ve değişiklik yapmak zordur.
- Değişim önce küçük uygulamalarda gösterilmeli ve örnek olunmalıdır.
- Toplum en küçük birimdir ve küçük birimlerden büyük birimlere değişimi sağlamazsanız adil düzene geçiş hayal olarak kalır.
- 1:17:40Kooperatiflerin Önemi
- Semt kooperatifi ve hizmet ve dayanışma kooperatifi adıyla yeni değişim ve dönüşüm için çalışmalar yapılıyor.
- Kapitalizme direnen tek kuruluşlar kooperatiflerdir ve bu yollarla değişim ve dönüşüm sağlanacağını kabul ederek çalışmalar devam ediyor.
- Dünya bir sistem krizi ve düzen krizi içerisinde olup, İslam kültürü ve inancının bu krize vereceği cevaplar önemlidir.