Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü'nden ve ANKOS (Açık Erişim Kumsal Arşivler Grubu) başkanlığı döneminde görev yapmış bir akademisyenin açık erişim ve kurumsal arşivler konusunda yaptığı bir sunumudur. Konuşmacı, Ulusal Yardım Masası'nda da görev yapmaktadır.
- Sunum, açık erişimin ne olduğu, bilimsel yayıncılık dünyasındaki gelir yapısı, açık erişimin iki yolu (yeşil yol ve altın yol), kurumsal arşivlerin önemi ve temel unsurları hakkında bilgiler içermektedir. Ayrıca açık erişim yayıncılık modelleri (tamamen açık erişimli, hibrit/karma ve hibrit olmayan), OpenAIR Plus projesi ve Türkiye'deki Avrupa Birliği projelerinin bu sisteme dahil edilmesi gibi konular ele alınmaktadır.
- Sunumda MIT'nin kurumsal arşivi örnek olarak gösterilmekte, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü'nün benzer bir açık erişim politikası hazırladığı belirtilmektedir. Ayrıca Spark adlı organizasyonun hazırladığı lisans anlaşması eki, Sherpa Romeo, S.Juliet gibi platformlar ve Open Access Plus projesi hakkında detaylı bilgiler verilmektedir. Video, soru-cevap bölümüyle sona ermektedir.
- Açık Erişim Sunumu Hakkında Giriş
- Konuşmacı, Yaşar Hoca'nın konuşmasının ardından sunumun dışına çıkmayacağını belirtiyor.
- Sunum iki bölümden oluşacak: açık gelişimin ne olduğuyla ilgili ve dünyada neler yapıldığı ile ilgili.
- Konuşmacı, Avrupa Birliği projesi Medine ile birlikte OPNair Plus projesi hakkında bilgi vereceğini belirtiyor.
- 00:58Açık Erişimin Önemi
- Açık erişim, bilginin paylaşılmasına armağan edilmiş toplumsal bir hareket olarak tanımlanıyor.
- Amerika'daki bilimsel yayıncılık dünyasının yıllık geliri yaklaşık sekiz milyar dolar olup, bunun yüzde yetmişüç'ü akademik kütüphanelerin abonelikleri üzerinden geliyor.
- Açık erişim, dijital ortama geçtikten sonra ve internetten sonra çok hızlı bir şekilde gelişmeye başlamış, en önemli nedenlerden biri aniden artan dergi fiyatları olmuştur.
- 03:03Açık Erişimin Nedenleri
- Bilimsel iletişimin geniş platformlara yaygınlaştırılması ve insanların yaptıkları araştırmaların etkisinin artması açık erişimin önemli nedenlerinden biridir.
- Dijital mirasın korunmasına duyulan ihtiyaç da açık erişimin gelişmesinde önemli bir faktördür.
- Araştırmacılar yapılan anketlerde başka araştırmacıların araştırmalarını mutlaka görmek istiyor, ancak kendi yaptıklarını paylaşmak istemiyorlar.
- 05:00Açık Erişimin Tanımı ve Yolları
- Açık erişimin resmi tanımı, hiçbir engel olmadan bilgiye erişilmesidir.
- Açık erişimde iki tane yol vardır: yeşil yol (kişisel arşivleme) ve altın yol (tamamen açık erişimli dergilerde yayın).
- Açık erişim, bilimsel bilgiyi özgürleştirir, adil kullanım hakkı sağlar ve yapılan çalışmanın tanırlığını ve görünürlüğünü ciddi anlamda arttırır.
- 07:13Kurumsal Arşivlerin Önemi
- Kurumsal arşiv, kurumun ürettiği bütün entelektüel çıktıları içeren bir veritabanıdır.
- Kurumsal arşivler, kurumun bilimsel faaliyetlerini bütün dünyayla paylaşmasını sağlar ve bilinirliğini artırır.
- Kurumsal arşivler, akademik işbirliğini artırır, ders materyallerinin hazırlanmasında katkı sağlar ve öğrencilere bilimsel gelişimlerini destekleyici içerik ve çalışmaları paylaşacakları platform olarak ortaya çıkar.
- 09:30Kurumsal Arşivlerin Temel Unsurları
- Kurumsal arşivlerin temel unsurları: kurumsal tanımlama, bilimsel içerik, sürekli büyüme ve kalıcılık, karşılıklı işleyebilirlik (inter-operability)dir.
- Karşılıklı işleyebilirlik, kurulan sistemlerin dünyadaki başka sistemlerle konuşabilmesi anlamına gelir.
- Geleceğe yönelik yayın dünyasında semantik web ve RDA konularına girildiğinde, kütüphanelerin bilgiyi tanımlamaları farklılaşacak ve metadata bilgileri çok önem kazanacaktır.
- 11:14Kurumsal Arşiv İçeriğinin Yapısı
- Kurumsal arşivlerin içine makaleler, tezler, proje çıktıları, kitaplar, konferans bildirileri, sunumlar, teknik dökümanlar, kılavuzlar, veri setleri ve öğretim eserleri konulabilir.
- Makaleler ön baskı (yazarın makalesini yazdıktan sonra yayıncıya gönderdiği en son kopyası) veya son baskı olarak arşivlenebilir.
- Bazı yayıncılar ön baskı kopyasını, bazıları ise son kopyasını kurumsal arşivlere koymaya izin vermektedir.
- 12:23ANKOS Kurumsal Arşivler ve Dispace Yazılımı
- ANKOS Kurumsal Arşivler grubu Dispace yazılımını desteklemek için birçok dökümanı Türkçe'ye çevirmiştir.
- ANKOS Kurumsal Arşivler grubunun web sitesinde Dispace yazılımı hakkında detaylar bulunabilir ve bir sonraki oturumda yazılımın nasıl kullanılacağı ve kurulacağı konusunda bir çalıştay yapılacak.
- MIT'nin kurumsal arşivi, birçok alt koleksiyondan oluşan bir web sitesi olup, en çok kullanılan makaleleri listeleyebilmektedir.
- 13:35MIT'nin Açık Erişim Politikası
- MIT'nin ünü ve ün katan en önemli şey kurumsal arşividir; kırmızı renkli ülkeler, MIT arşivinden yüzbin ve üzerinde makale veya bilgi indirenlerdir.
- İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü olarak bir açık erişim politikası hazırlanmış olup, senato toplantısında oylanacak ve Türkiye'deki ilk resmi açık erişim politikası olarak yayınlanacaktır.
- MIT'de web sitesinin altında koyulan her şey Creative Commons lisansıyla korunmaktadır.
- 16:47Yazar Hakları ve Spark
- Yazarlar kendi yazdıkları makaleleri yazar olarak bütün haklarıyla devrediyorlar, bu nedenle makalelerini geri almak için yayınevinden ücret ödemek zorunda kalabilirler.
- Spark, ANKOS'un desteğiyle kurulan bir organizasyondur ve yazarlar için bir lisans anlaşması eki hazırlamaktadır.
- Spark web sitesinde bir form kullanılarak makalenin hangi haklarla, neler kısıtlayarak ve hangi şartlarda verileceği belirlenebilir, böylece kendi haklarınızı koruyan bir lisans anlaşması otomatik olarak oluşturulur.
- 19:53Türkiye'nin Açık Erişim Durumu
- Türkiye'nin kendi ürettiği bilgiye kendisi ulaşamıyor ve büyük bir hazineye sahip olmasına rağmen bu hazineden yararlanamıyor.
- 2007-2011 arasında Türkiye'nin ürettiği makale sayısı 141.484 iken, Türkiye'nin açık arşivlerindeki toplam kayıt sayısı sadece 50.000'dir.
- Türkiye'nin yayınlarının ulusal dağılımında en çok tıpta yayın yapılmıştır.
- 20:59Açık Erişimli Yayıncılık Modelleri
- Önümüzdeki dönemde kütüphaneler açık erişimli yayıncılık modellerine göre katılım payları ödeyecek ve bütçeleri bu şekilde belirlenecek.
- Tamamen açık erişimli yayıncılar (Public Lib of Science, Biyometri Center) ve hibrit/karma dergileri (Cambridge, Oxford, Vali gibi yayınevleri) olmak üzere iki ana model bulunuyor.
- Hibrit modelde, abone olunan dergilerde makale yayınlamak için ek ücret ödeniyor; bu ücret 400 pound ile 2200 pound arasında değişiyor.
- 23:57Açık Erişim Kaynakları
- Sherpa Romeo sitesi, yayınevlerinin açık erişimle ilgili şartlarını kontrol etmek için kullanılabiliyor.
- S. Juliet sitesi, fon sağlayıcı kuruluşların açık erişimle ilgili şartlarını gösteriyor.
- ANKOS Açık Erişim Kumsal Arşivler Grubu'nun web sitesi ve kendi okulumuzun hazırladığı açık erişim rehberi de yararlı bilgiler sunuyor.
- 25:04DOAJ ve Açık Erişim Kaynakları
- DOAJ (Directory of Open Access Journals) İngilizce'den sonra Türkçe'ye çevriliyor ve Türkiye'den 181 dergi bulunuyor.
- DOAJ hem kendi web sitesinde hem de Doğan Kitaplar ile ilgili web sitesinde 1217 tane, 33 yayıncıya ait açık erişimli kitap sunuyor.
- Open Access Map, kendi kurumsal arşivinizi kaydedebileceğiniz ve açık erişimle ilgili politikaları bulabileceğiniz bir web sitesi.
- 27:47OpenAIR ve OpenAIR Plus
- OpenAIR Plus, Avrupa Birliği'nin 2007-2013 çerçeve kapsamında 50 milyar Euro civarında araştırmalar için ayırdığı fonu kullanarak Avrupa Birliği projeleri ile üretilen makaleleri bir araya getirmeyi amaçlıyor.
- OpenAIR Plus'ta 41 tane Avrupa'dan ortak bulunuyor ve Türkiye ile ilgili açık erişimle ilgili yapılan çalışmaları içeren bir sayfa açılmış.
- DRIVER altyapısı, 340 kurumsal arşivi arşivleyen, 44 ülkeden 6 milyon 140 bin döküman içeren ciddi bir veritabanı olarak OpenAIR Plus'ta kullanılıyor.
- 32:40OPLayer ve OPIR Plus Projeleri Arasındaki Farklar
- OPLayer projesinde makaleler ve yayınlar ön plandayken, OPIR Plus'ta veri setleri ön plandadır.
- OPIR Plus'ta deney sonuçları sisteme girilebiliyor ve bu sonuçların nasıl kurulabileceği ile ilgili altyapı oluşturuluyor.
- Makale, proje bilgisi ve deney sonuçları bir arada yüklenerek taramalarda çıkıyor ve projeye ait tüm çıktılar bir havuzda toplanıyor.
- 33:50OPIR Plus'un Faydaları
- OPIR Plus sayesinde sanayi, endüstri, araştırma kurumları ve diğer insanlar bilgiye erişebiliyor.
- Bu sistem inovasyonu ve yenilik faaliyetlerini ciddi oranda artırıyor.
- Avrupa Birliği'nin amacı bilginin birçok insana ulaşarak yeni bilgilerin meydana gelmesini sağlamaktır.
- 34:18Avrupa Birliği Projesi Zorunluluğu
- 2008'den sonra Avrupa Birliği projesi yürütenlere, projeye ait makaleleri ve veri setlerini koymak zorunluluğu getirilecek.
- Avrupa Birliği anlaşmasında bulunan 39. maddeye göre bu zorunluluk 2013'e kadar yedi alanda uygulanırken, Horizon 2020 kapsamında tüm Avrupa Birliği projeleri dahil edildi.
- Şu anda 1084 proje bu kapsamda Avrupa Birliği'nde bulunuyor.
- 35:31OPIR Plus'ta Yayınlar
- OPIR Plus portalında 9474 tane yayın açık erişimli olarak bulunuyor.
- 17535 tane yayında ambargo olabilir; sosyal bilimler gibi alanlarda 12 ay, diğer alanlarda 6 ay bekletme süresi bulunuyor.
- Avrupa Birliği arşivi olmayan kurumlar için "öksüz arşivler" oluşturulmuş ve kendi arşivi olmayanların kayıtlarını oraya koymaları isteniyor.
- 36:33Sistem Çalışma Prensibi
- Yayıncı yayın yayınca hazır sunuluyor ve kurumsal arşiv veya tematik bir arşivde bulunuyor.
- Kurumsal arşiv olmayan kurumlar için Avrupa Birliği öksüz arşivler oluşturmuş ve kendi arşivi olmayanların kayıtlarını oraya koymaları isteniyor.
- Türkiye'nin Avrupa Birliği proje sayısı yaklaşık 554 civarında.
- 38:02Portal Kullanımı ve Destek
- Kendi açık erişim arşivinizi OPIR Plus portala uyumlu hale getirmek için yeni bir rehber yayınlandı.
- Ulusal yardım masası, yayınları portalda koyarken karşılaşılan zorluklarda destek verecek.
- Portalda dillerden, projelerin adından, yayın yılından veya programlardan, konudan arama yapılabilir.
- 39:09Öksüz Yayınlar ve Test Sayfası
- Öksüz yayınlar kısmında projeyi yapan kişi kendi yayınını otomatik bir form doldurarak ekleyebilir.
- Open Air'in test sayfası, kendi kurumsal arşivinizin standartlara uygun olup olmadığını test etmenizi sağlıyor.
- Ulusal yardım masası, soruları Türkçe yazarak ve bölgeyi Türkiye seçerek destek alabilecek.
- 40:08Ulusal Yardım Masasının Rolü
- Ulusal yardım masasının iki paketi var: farkındalık yaratma ve yaygınlaşma, destek hizmetleri verme.
- Kurumsal arşivler kılavuzlarını çevirdik, dökümanları ürettik ve birçok sunuma katıldık.
- Tüm bu çalışmaların sonucunda e-science veya big data verileri açık erişimli olarak bir araya gelecek ve yeni keşifler yapılacak.
- 42:19Soru-Cevap
- Projenin sürdürülebilirlik açısından destek boyutu, proje bitiminden sonra da destek masalarına hizmet vermeye devam edecek.
- Akademisyenlerin en çok ilgilendiği konu atıfların artması ve YÖK bazında skor konusu.
- Atıfların sayılması ve hakem komisyonları konusunda henüz net bir bilgi bulunmuyor.