• Buradasın

    9. Sınıf Kimya Dersi: İyonik Bağlı Bileşiklerin Sistematik Adlandırılması

    youtube.com/watch?v=o85GLwJ3HBg

    Yapay zekadan makale özeti

    • Bu video, bir kimya öğretmeninin 9. sınıf öğrencileri için hazırladığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, yeni müfredata uygun olarak ikinci dönem kimya konularını anlatmaktadır.
    • Videoda iyonik bağlı bileşiklerin sistematik adlandırılması konusu detaylı olarak ele alınmaktadır. AYYUPAK kurallarına göre metal-ametal, metal-kök ve kök-kök bileşiklerinin adlandırılması, değişken değerlikli metallerin yükseltgenme basamağının belirtilmesi gibi konular örneklerle açıklanmaktadır. Ayrıca, gümüş elementinin adlandırılmasında yapılan istisna konusuna da değinilmektedir.
    • Öğretmen, MEB kitaplarındaki güncellemeleri paylaşarak konuyu pekiştirmekte ve sınav öncesi ezberleme stratejileri hakkında tavsiyelerde bulunmaktadır. Bir sonraki derste moleküler bileşiklerin sistematik adlandırılması işlenecektir.
    00:05Dersin Tanıtımı
    • Bu derste iyonik bağlı bileşiklerin sistematik adlandırması incelenecek ve bir sonraki derste moleküllerin sistematik adlandırması ele alınacak.
    • İkinci tema olan çeşitlilik temasının ilk ünitesi etkileşimlerdir ve daha önce metalik bağ, iyonik bağ ve kovalent bağ incelenmiştir.
    • Bu derste iyonik bileşiklerin sistematik adlandırma kuralları öğretilirken, bir sonraki derste moleküler bileşiklerin adlandırılması ele alınacaktır.
    01:14Sistematik Adlandırma Kuralları
    • Bileşiklerin sistematik adlandırılması IUPAC (Uluslararası Uygulamalı Kimya Birliği) sistematik adlandırma kuralları ile yapılır.
    • IUPAC, kimya ile ilgili standartları belirleyen uluslararası bir kuruluştur ve organik bileşikler, iyonik bağlı bileşikler ve moleküller için farklı kurallar belirlemiştir.
    • Iyonik bağlı bileşiklerin sistematik adlandırma kuralları ile kovalent bağlı bileşiklerin sistematik adlandırma kuralları birbirinden farklıdır.
    03:00Iyonik Bileşiklerin Temel Adlandırma Kuralı
    • Iyonik bağlı bileşikler katyon ve anyonlardan oluşur ve önce katyonun doğrudan adı, sonra anyon'un adı okunur.
    • Formüldeki atom sayıları adlandırmada dikkate alınmaz, okunmaz.
    • Metal ve ametalden oluşan iyonik bileşiklerde önce metalin adı, sonra ametalin iyon adı okunur.
    05:07Farklı Durumlarda Adlandırma
    • Iyonik bağlı bileşikler metal-ametal, metal kök ve kök-kökten oluşabilir.
    • İki kökten oluşan iyonik bileşiklerde, artı yüklü kök ve eksi yüklü kök sırayla okunur.
    • Metal değişken değerlik alabiliyorsa, yükseltgenme basamağı parantez içerisinde romen rakamıyla belirtilir ve okurken Türkçe karşılığı okunur.
    07:35Katyonların İsimleri
    • Metal katyonlarında doğrudan metalin ismi okunur, örneğin lityum artı, sodyum artı, potasyum artı, rubidyum artı, sezyum artı.
    • Bir A grubu elementleri (lityum, sodyum, potasyum, rubidyum, sezyum) bileşiklerinde her zaman artı bir değerlik alır.
    • İyonik bağlı bileşiklerde yükseltgenme basamakları belirtilmez çünkü bileşiklerin formülleri doğrudan metalin adı ve ametal'in iyon adı ile ifade edilir.
    10:30Değişken Değerlikli Katyonlar
    • İki A grubu metaller (magnezyum, kalsiyum, stronsiyum, baryum) bileşiklerinde her zaman artı iki değerlik alır.
    • Üç A grubu metal (alüminyum) bileşiklerinde her zaman artı üç değerlik alır.
    • B grubu elementler (3B, 4B, 5B, 1B ve 2B) bileşiklerinde genellikle değişken değerlikler alır, ancak çinko bileşiklerinde her zaman artı iki değerlik alır.
    12:04Anyonların İsimleri
    • Tek atomlu anyonların isimleri: florür (F⁻), klorür (Cl⁻), bromür (Br⁻), iyodür (I⁻), sülfür (S²⁻), nitrür (N³⁻), karbür (C⁴⁻), hidrür (H⁻), oksit (O²⁻), fosfür (P³⁻).
    • Kökler, birden çok ametalden oluşan iyonlardır ve artı veya eksi değerlik alabilirler.
    • Önemli kökler: amonyum (NH₄⁺), sülfat (SO₄²⁻), nitrat (NO₃⁻), karbonat (CO₃²⁻), fosfat (PO₄³⁻), hidroksit (OH⁻), siyanür (CN⁻), bikarbonat (HCO₃⁻), asetat (CH₃COO⁻).
    14:28İyonik Bileşiklerin Sistematik Adları
    • İyonik bağlı bileşiklerin sistematik adını yazmak için önce bileşikin iyonik bağlı olduğunu tespit etmek gerekir.
    • Organik köklerde (karbon, hidrojen içeren kökler) önce yazılır.
    • Sistematik adlandırma yapılırken önce metalin adı, sonra anyonun iyon adı yazılır, örneğin magnezyum klorür, kalsiyum nitrür, potasyum klorür.
    19:22Değişken Değerlikli Metaller
    • Değişken değerlikli metaller, MEB kitabında "birden fazla katyonu olan metal" olarak tanımlanmaktadır.
    • Bu metaller farklı yükseltgenme basamaklarına sahip olabilir, örneğin bir bileşiğinde +2, başka bileşiğinde +3, +1 veya +4 olabilir.
    • Bileşiklerde bu metallerden biri varsa, yükseltgenme basamağı parantez içerisinde romen rakamıyla yazılır.
    19:57Yaygın Yükseltgenme Basamakları
    • MEB kitabında kırmızıyla belirtilen elementler yaygın olarak aldıkları yükseltgenme basamağıdır.
    • Krom genellikle +3, mangan +2, bakır +1, kurşun +2, kalay +2, demir +2 ve +3, kobalt +2, gümüş +2 ve +1 alabilir.
    • Civa eski kitaplarda +1 ve +2 olarak geçerken, yeni MEB kitabında bu bilgi yer almamaktadır.
    21:32Sistematik Adlandırma
    • Değişken değerlikli metallerin bileşiklerini adlandırmak için yükseltgenme basamağı önemlidir, bileşikteki atom sayısı önemli değildir.
    • Demir oksit bileşiklerinde, demir +2 yükseltgenme basamağına sahipse "demir(II) oksit", +3 yükseltgenme basamağına sahipse "demir(III) oksit" şeklinde adlandırılır.
    • Bakır klorür bileşiklerinde, bakır +1 yükseltgenme basamağına sahipse "bakır(I) klorür", +2 yükseltgenme basamağına sahipse "bakır(II) klorür" şeklinde adlandırılır.
    23:48Gümüş İstisnası
    • MEB kitabında gümüş elementinin adlandırılmasında yaygın yükseltgenme basamağı (romen rakamıyla) verilmez.
    • Gümüş florür bileşiklerinde, gümüş +1 alırsa "gümüş florür", +2 alırsa "gümüş florür" şeklinde adlandırılır.
    • Güncel 11. sınıf MEB kitabında gümüşün her zaman +1 aldığını belirtirken, daha ileri seviye kimya bilgilerinde gümüşün hem +1 hem de +2 alabileceğini göstermektedir.
    25:51Gümüş ve Demirin Yükseltgenme Basamakları
    • Gümüş (Ag) bakır ile aynı grupta olmasına rağmen sadece +1 yüke sahip olabilir, +2 yüke sahip olduğu bir yükseltgenme basamağı belirtilmiyor.
    • Altın (Au) ise aynı grupta olmasına rağmen +1 ve +3 yüke sahip olabilir.
    • Demir elementi bileşiklerinde +2 veya +3 yükseltgenme basamağına sahip olabilir, +4 ve +6 yükseltgenme basamakları belirtilmiyor.
    26:52Gümüşün Yükseltgenme Basamakları Hakkında Çelişki
    • 11. sınıf kimya kitabında gümüş her zaman +1 alır yazılırken, 9. sınıf kitabında gümüşün +2 de alabileceği belirtiliyor.
    • 9. sınıf kitabının ruhuna ve tarzına aykırı olarak, gümüşün +2 alabileceği bilgisi eklenmiş.
    • Gümüş yaygın olarak +1 alır ve +2 aldığı bileşikler kararsızdır, bu nedenle +2 aldığından bahsetmeye gerek yoktur.
    28:15Gelecekteki Değişiklikler ve Dersin Sonu
    • Tahminen ilerleyen yıllarda gümüşün +2 alabileceği bilgisi değişecektir.
    • Bu durum sadece gümüş için belirtilmiş, diğer elementler için böyle bir istisna yoktur.
    • Bir sonraki derste moleküllerin sistematik adlandırması incelenecek ve ünite tamamen bitirilecektir.

    Yanıtı değerlendir

  • Yazeka sinir ağı makaleleri veya videoları özetliyor