Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitim içeriği olup, konuşmacı 9. sınıf edebiyat dersinde gezi yazısı türünü anlatmaktadır.
- Video, gezi yazısının tanımı ve genel özellikleriyle başlayıp, dünya edebiyatında ve Türk edebiyatında tarihsel gelişimini kronolojik olarak ele almaktadır. İçerikte Divan edebiyatından Cumhuriyet dönemine kadar olan gezi yazısı örnekleri incelenmekte, Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi, Reşat Nuri Güntekin'in "Anadolu Notları", Gülten Dayıoğlu'nun "Güney Amerika'ya Yolculuk" gibi önemli eserler tanıtılmaktadır.
- Video ayrıca gezi yazısı ile anı türünün karşılaştırılmasını içermekte ve Tanzimat dönemi, Servet-i Fünun, Fecriati ve Milli Edebiyat dönemlerindeki önemli gezi yazısı örneklerini de kapsamaktadır.
- 00:08Gezi Yazısı Tanımı ve Genel Özellikleri
- Gezi yazısı, bir yazarın çeşitli sebeplerle yurt içinde ve yurt dışında gittiği yerlerdeki gözlem, tespit, deneyim ve yorumlarını canlı ve etkileyici bir dille aktardığı yazı türüdür.
- Gezi yazıları kişisel hayatı konu alan, öğretici metinlerdir ve gezilen yerlerin tarihi, coğrafi, kültürel, doğal ve sosyal özellikleri yansıtılır.
- Gezi yazıları anlatım bakımından özneldir, genellikle kronolojik zaman planı uygulanır ve hikaye, anı, mülakat, röportaj, mektup gibi türlerin özelliklerinden yararlanılabilir.
- 01:48Gezi Yazısı Anlatım Teknikleri
- Gezi yazılarında betimleme, öyküleme ve açıklama teknikleri kullanılır; yapılan eylemler öyküleme tekniği ile anlatılır, görülen yerler betimleme tekniği ile yansıtılır.
- Gezi yazılarında örnekleme, karşılaştırma ve sayısal verilerden yararlanma gibi düşünceyi geliştirme yollarından da yararlanılır.
- Gezi yazıları yurtiçi veya yurtdışı ile ilgili olabilir.
- 02:20Gezi Yazısı Örnekleri
- Reşat Nuri Güntekin'in "Anadolu Notları" adlı eserinden alınan metin, Niğde ile Kayseri arasındaki yolculuğu anlatan bir yurtiçi gezi yazısı örneğidir.
- Gülten Dayıoğlu'nun "Güney Amerika'ya Yolculuk" adlı eserinden alınan bölüm, Venezuela'nın iklimini ve Türkiye ile karşılaştırmasını içeren bir yurtdışı gezi yazısı örneğidir.
- 04:29Dünya Edebiyatında Gezi Yazısı
- Dünya edebiyatında gezi yazılarının tarihi çok eskidir; eski çağlarda keşif, ticaret, savaş, görev ve inanç ziyareti gibi amaçlarla yapılan gezilerde alınan notlar gezi yazısı özelliği taşır.
- Gezi yazısı türünün kökeni eski Yunan edebiyatında Homeros'un derlediği Odyssa destanına dayandırılır; bu eserde İthaka kralı Odysos'un Troya'dan İthaka'ya dönüş yolculuğu anlatılır.
- Dünya edebiyatının önemli gezi yazılarına 10. yüzyılda İbn Fazla'nın seyahatnamesi, 13. yüzyılda Marco Polo'nun seyahatnamesi ve 14. yüzyılda İbni Battuta'nın seyahatnamesi örnek verilebilir.
- 06:50Türk Edebiyatında Gezi Yazısı
- Türk edebiyatında gezi yazısı divan edebiyatında nesir türündedir ve Seyda Ali Reis'in "Mir'atül Memalik" adlı eseri bu türün ilk örneği kabul edilmektedir.
- Divan edebiyatı döneminde sefirlerin gittikleri yerlerle ilgili yazdıkları sefaretnamelerde de gezi yazısı unsurlarına rastlanır.
- Divan edebiyatı döneminde yazılmış önemli seyahatnamelere Seyda Ali Reis'in "Mir'atül Memalik", Evliya Çelebi'nin "Seyahatnamesi", Nabi'nin "Tuffet'ül-Haremeyn" ve sefaretnamelerden Çelebi Mehmet'in "Fransa Sefaretnamesi" ile İbrahim Paşa'nın "Viyana Sefaretnamesi" örnek verilebilir.
- 09:07Gezi Yazısı Unsurlarının Diğer Eserlerde Bulunması
- Sefaretname veya seyahatname olmayıp başka türden eserlerde de gezi yazısı unsurlarına rastlanır.
- Katip Çelebi'nin Cihannuma, Piri Reis'in Kitab-ı Bahriye ve Keçeci Zade İzzet Molla'nın Mihnetkeşan adlı eserlerinde gezi yazısından izler bulunur.
- Mihnetkeşan, mesnevilerin bugünkü romanların yerini tutan kurgusal eserler olmasına rağmen, İstanbul'dan Keşan'a olan yolculuğundaki gözlemlerini yansıtması bakımından gezi yazısına ait unsurlara sahiptir.
- 09:57Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi
- Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi 17. yüzyılda yazılmış, Divan neslinin en önemli örneklerindendir.
- Eser tarih, coğrafya, etnografya, folklor, mimari, kültür, sanat, edebiyat ve dil alanları için çok önemli bir kaynaktır.
- Evliya Çelebi bu eserinde İstanbul'dan Balkanlar, Avusturya, Almanya gibi geniş bir coğrafyadan söz eder ve gezdiği yerlerin tarihini, coğrafyasını, iklimini, doğasını, ticaretini, tarımını, mimarisini, kültürünü, sanatını, edebiyatını, dilini, folklorunu, inançlarını ve hayat tarzını yansıtır.
- 11:02Cumhuriyet Öncesi Türk Edebiyatı'nda Gezi Yazısı
- Divan edebiyatı sonrasında Batı etkisindeki Türk edebiyatı dönemi başlar ve ilk halkası Tanzimat dönemi edebiyatıdır.
- Tanzimat sanatçılarından Ahmet Mithat Efendi'nin "Avrupa'da Bir Cevelan" adlı eseri Batı tekniğine uygun ilk gezi yazısı örneğidir.
- Aynı dönemde Direktör Ali Bey'in "Seyahat Jurnali" adlı eseri de gezi yazısı türünün önemli örneklerinden biridir.
- 11:41Servet-i Fünun ve Fecriati Dönemlerinde Gezi Yazısı
- Tanzimat'tan sonra ortaya çıkan Servet-i Fünun edebiyatı, özellikle gezi yazısı, eleştiri ve ana türlerinde mesafeler kat etmiştir.
- Servet-i Fünun yazarları, sanatçıları ve şairleri değişik amaçlarla gittikleri Doğu ve Batı hakkında gezi yazıları kaleme almışlardır.
- 1908 sonrasında seyahat yasakları kalktığından dolayı gezi yazısı türü gelişmiştir ve yaygınlaşmıştır.
- 12:52Milli Edebiyat ve Cumhuriyet Dönemi Gezi Yazısı
- Milli edebiyat dönemi sanatçıları savaşlar nedeniyle gezi yazısına yoğun ulaşamamıştır ve bu dönemde gezi yazısı gelişme imkanı bulamamıştır.
- Cumhuriyet dönemi gezi yazısı türü için atılım dönemi olmuştur; hem nicelik hem de nitelik bakımından önemli gezi yazıları kaleme alınmıştır.
- Cumhuriyet dönemi sanatçıları batıyı daha yakından tanımaya çalışmış, bazı ülkeleri ve şehirleri anlatan eserler vermişlerdir.
- 13:52Cumhuriyet Dönemi Önemli Gezi Yazısı Yazarları
- Cumhuriyet döneminin gezi yazısı türünün önemli kalemlerinden Falih Rıfkı Atay, gezi yazısı türünde önemli eserler kaleme almıştır.
- İsmail Habib Sebük'ün gezi yazıları özellikle dil, anlatım ve gözlemler bağlamında ayrı bir değere sahiptir.
- Bu dönemde kaleme alınan gezi yazılarında sade bir dil ve akıcı bir anlatım dikkati çeker, hatta bazı eserlerde röportajla karışık bir anlatım benimsenmiştir.
- 14:34Cumhuriyet Dönemi Önemli Gezi Yazısı Eserleri
- Falih Rıfkı Atay'ın "Denizaşırı Times Kıyıları", "Bizim Akdeniz", "Tuna Kıyıları", "Hint Yolculuk Defteri", "Gezerek Görüdüklerim" adlı gezi yazısı türündeki eserleri vardır.
- Reşat Nuri Güntekin'in "Anadolu Notları", Yusuf Ziya Ortaç'ın "Göz Ucuyla Avrupa", İsmail Habib Sebük'ün "Tuna'dan Batıya Yurttan Yazıları" adlı eserleri vardır.
- Nahit Sırrı Örik'in "Anadolu", Sadri Ertem'in "Bir Vagon Penceresinden Ankara-Bükreş", Şükufe Nihal'in "Finlandiya", Haldun Taner'in "Rüssam Yollara Yollara", Şevket Rado'nun "Amerikan Masalı" adlı eserleri vardır.
- 15:43Gezi Yazısı ve Anı Karşılaştırması
- Her iki yazı türünde de birinci kişi anlatım kullanılır ve görülenler, tanık olunanlar, yaşananlar açıklayıcı, coğrafya betimleyici, olaylar öyküleyici teknikle anlatılır.
- Her iki yazı türü de tarih, coğrafya, sosyoloji gibi bilim dallarına kaynaklık edebilir ve tamamen gerçeklere dayalıdır.
- Gezi yazısında yer (mekan) unsuru ön plandadır, anıda ise kişi ve olay unsurları ön plandadır.
- 17:31Gezi Yazısı'nın Önemi
- Gezi yazıları anı dışındaki diğer disiplinlere de katkı sağlar; gezilen yerlerin tabiat güzelliklerinden başka orada yaşayan insanların adet ve geleneklerine, dinlerine, yaşama tarzlarına dair bilgiler verir.
- Gezi yazıları kurgu ve hayale değil, gerçeğe yaslanır ve tarih, coğrafya, toplum bilimi, hukuk, folklor gibi bilimler için kaynak niteliğindedir.
- Gezi yazıları, gezilen yerlerin yazarın gezdiği andaki durumunu anlattığından birkaç kuşak sonrası için tarihi bir belge niteliği taşır.