Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, tarih öğretmeni Gökhan Öz ve Ramazan Yetkin Hoca tarafından sunulan, Enes, Mehmet ve Merve adlı öğrencilerle etkileşimli bir tarih dersidir. Gökhan Öz, 1990 Ankara doğumlu, Gazi Üniversitesi mezunu ve yaklaşık 10 yıldır tarih öğretmenliği yapan bir eğitimcidir.
- Video, 2024 EKPSS sınavına hazırlık amacıyla İslamiyet öncesi Türk tarihini kapsayan bir eğitim içeriğidir. İçerik, Türk adının kökeni, Türk göçleri ve ilk Türk toplulukları, Hun devletleri, Kavimler Göçü, Oğuzlar, Uygurlar, Köktürkler, Kutluk Devleti ve diğer İslamiyet öncesi Türk devletlerini detaylı şekilde ele almaktadır.
- Videoda EKPSS sınavında 13 sorunun gelmesi, bunların 3-4 tanesinin inkılap öncesi tarihten ve 9-10 tanesinin inkılap sonrası tarihten geldiği belirtilmektedir. Eğitim süreci, video ders notları, soru bankası ve deneme sınavları şeklinde ilerlemektedir. Ayrıca, ÖSYM sınavlarında çıkabilecek soru tipleri ve cevap stratejileri de paylaşılmaktadır.
- 00:03Tanıtım ve Eğitim Süreci
- Tarih öğretmeni Gökhan Öz, 2024 EKPSS tarih video çekimlerini sunuyor.
- Gökhan Öz, 1990 Ankara doğumlu, Gazi Üniversitesi mezunu ve yaklaşık 10 yıldır tarih öğretmenliği yapıyor.
- Yaklaşık 3 yıldır "Benim Hocam" çatısı altında Ramazan Yetkin ile çalışmakta ve birlikte video çekimleri, kitap yazmaları yapıyorlar.
- 00:46Eğitim Yöntemi ve Kaynaklar
- Öğrencilerin en önemli görevi video ders notlarını almak, çünkü slaytlar ve anlatılanlar ders notlarında yer alacak.
- Video izledikten sonra soru bankasını çözmek ve denemeleri tamamlamak gerekiyor.
- Videolar 14 Ağustos'ta yayınlanacak, bir iki gün sonra video ders notları, bir buçuk iki hafta içinde soru bankası ve denemeler yayınlanacak.
- 02:03Eğitim Yöntemi ve İletişim
- Slayt üzerinden eğitim verilecek çünkü işitme engelli öğrenciler için tahtayı kullanmak dezavantajlı olabilir.
- Öğrencilerle etkileşimli ders verilecek, sorular sorulacak ve cevapları videonun altına yazabilirler.
- Çözemedikleri soruları Instagram adresinden gönderebilirler.
- 03:15Sınav Yapısı ve Eğitim Stratejisi
- EKPSS'de 13 soru gelecek, bunların 3-4 tanesi inkılap öncesi tarih, 9-10 tanesi inkılap tarihi olacak.
- Daha önceki EKPSS'den farklı olarak detaylı anlatımlar yapılacak, KPSS seviyesine kadar değil ama daha önceki EKPSS'ten detaylı olacak.
- Her ünitenin sonunda 15 soruluk bir deneme çözecekler.
- 04:39Stüdyo Ekibi
- Stüdyoda kameramanlık yapan Mehmet, sosyal medya sorumlusu Yeri ve iki tarih öğretmeni olan Enes ile Merve bulunuyor.
- Enes, konuşmacının eski öğrencisi ve şimdi öğretmen olarak atama bekliyor.
- Merve de ekibe katılmış durumda.
- 05:55İlk Konu: Türk Adının Anlamları
- İlk ünite "İslamiyet Öncesi Türk Tarihi" olacak ve slaytların altındaki sayfa numaraları video ders notlarıyla uyumlu.
- Türk adı birçok anlama geliyor: Van Berry'ye göre türemek, Dorfer'e göre devlete bağlı halk, Kaşgarlı Mahmut'a göre olgunluk çağı.
- Çin kaynaklarında Türk "miğfer" anlamına geliyor, Ziya Gökalp'e göre ise "kanun ve nizam sahibi".
- 07:56Orta Asya Kültür Merkezleri
- Orta Asya, Türkiye'den İran'ı geçip Çin'e kadar olan bölge olup Anav, Afanesiova, Tagar, Karasuk gibi kültür merkezleri bulunuyor.
- Anav Orta Asya'nın en eski kültür merkezi, Afanesiova ise en eski Türk kültür merkezi.
- Tagar Orta Asya'nın en gelişmiş kültür merkezi, Andronova ise Türklerin atalarının yaşadığı kültür merkezi olarak biliniyor.
- Karasuk demirin ilk kez işlendiği yer, Kelteminar ise Orta Asya'da yerleşik yaşamın görüldüğü ilk yer.
- 10:00Türk Kültür Merkezi ve Adının Kaynakları
- Orta Asya'nın en gelişmiş kültür merkezi Tagar'dır.
- "Türk" adı ilk kez Çin kaynaklarında geçmiştir.
- "Türkiye" adı ilk kez Bizans kaynaklarında geçmiştir.
- 13. yüzyıldan itibaren özellikle Avrupalı devletler Anadolu'ya "Türkiye" denmeye başlamışlardır.
- 11:04Türk Göçlerinin Nedenleri
- Türkler Orta Asya'da dünyaya gelmiş ancak göç etmişlerdir.
- Göç nedenleri arasında boylar arası mücadele, salgın hastalıklar, Çin baskısı, yeni yerler keşfetme isteği ve Türk cihan hakimiyeti bulunmaktadır.
- Hayvan otlakları bitince, temel geçim kaynağı olan hayvancılık için başka yere göç etmek zorunda kalmışlardır.
- Orta Asya'nın yazları sıcak ve kurak, kışları sert soğuk olması nedeniyle yazın kutuplara, kışın ekvatora doğru göç etmişlerdir.
- Türkler "göçebe" değil, "konar-göçer" olarak tanımlanmalıdır çünkü sürekli göç etmeden yaz-kış arasında hareket etmişlerdir.
- 14:01Türk Göçlerinin Sonuçları
- Türk kültürü çok geniş alanlara yayılmıştır.
- Türk tarihini incelemek zorlaşmıştır çünkü türkler çok geniş alanlara yayılmıştır.
- Türkler yeni dinlerle (İslamiyet, Hıristiyanlık, Musevilik) tanışmıştır.
- Farklı coğrafyalarda Türkçenin yeni ağızları ortaya çıkmıştır.
- Farklı bölgelerde Türk devletleri kurulmuştur.
- 15:43İskitler
- İskitler tarihte bilinen ilk Türk topluluğudur, diğer adı Sakalar'dır.
- Bilinen en önemli hükümdarı Alper Tunga'dır.
- İlk kez bir kadın hükümdar Tomris Hatun ile karşılaşılmıştır.
- Kadın savaşçılarına Amazon adı verilmiştir.
- İskitler atı ilk evcilleştiren ve üzengiyi bulan ve Avrupa'ya taşıyan milletdir.
- İskitler maden işlemeciliğinde ileri gitmişlerdir, bu nedenle "bozkırın kuyumcuları" olarak anılmaktadır.
- 17:24Asya Hun Devleti
- Asya Hun Devleti tarihte bilinen ilk Türk devletidir.
- Kurucusu Teoman'dır, başkenti Ötügendir.
- En önemli hükümdarı ve en parlak dönemi Metehan'dır.
- Metehan "ok ve yay gerebilen herkesi Hun yaptım" demiştir, bu da Ortadoğu'da siyasi birliği sağlamıştır.
- Metehan, 26 Türk boyunu bir bayrak altında toplayarak siyasi birliği ilk sağlayan hükümdardır.
- Metehan onlu sistemi (onbaşı, yüzbaşı, binbaşı) kurmuştur ve bu sistemin kuruluşu Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kuruluşu olarak kabul edilir.
- 19:50Çin'in Entrikaları ve Türk Milliyetçiliği
- Asimile olmak milli benliği kaybetmek demektir ve Çin'in içine girilirse milli benlik kaybedilir.
- Metehan Çin'in içerisine yerleşilmesine izin vermiyor.
- Çiçeği, "bağımsızlığımızdan vazgeçmek, bağımsızlığımızı feda etmek gülünç ve utanç vericidir" diyerek abisinin Çin'e gidiş isteğini reddederek dünyadaki ilk Türk milliyetçisi olarak kabul edilir.
- 21:28Asya Hun Devleti'nin Dağılması ve Kavimler Göçü
- Çin'in baskıları sonucu Asya Hun Devleti dağılmaya başladı, bir kısım Çin esareti altına girmeyi kabul etti.
- Balamir adlı bir komutan, vatanını seven, milletini seven kişileri toplayarak yaklaşık ikiyüz bin kişilik bir orduyla Karadeniz'in üstünden batıya, Avrupa'ya doğru göç hareketi başlattı.
- Bu göç hareketi Roma'yı ikiye bölerek Doğu Roma (Bizans) ve Batı Roma'ya ayrıldı, bu olaya "Kavimler Göçü" denir.
- 22:53Kavimler Göçünün Sonuçları
- Kavimler Göçü'nün sonucunda Avrupa'da bir rejim ortaya çıktı, buna "feodalite" (toprak sahiplerinin yönetimde söz sahibi olduğu toprağa dayalı ekonomik düzen) denir.
- Avrupa'da kilise güç kazandı ve skolastik düşünce ortaya çıktı.
- Kavimler Göçü sonucu bugünkü Almanya, İngiltere, Hollanda, Fransa gibi Avrupa devletleri kuruldu ve Avrupa'nın siyasi haritası çizilmeye başladı.
- 25:17Avrupa Hun Devleti ve Atilla
- Avrupa Hun Devleti'nin kurucusu Balamir'dir ve en önemli hükümdarı Atilla'dır.
- Atilla, Roma üzerine akınlar yaparak Margus ve Anatolius barışlarıyla Roma'yı vergiye bağladı.
- Atilla'ya "Tanrı'nın kamçısı", "cesur kavimlerin efendisi" ve "Etzel" (Almanların destanında) gibi isimler verildi.
- 28:59Avarlar
- Avarlar'ın kurucusu Bayan Han'dır ve Çinliler tarafından "Juan Juan" olarak adlandırılırlar.
- Avarlar, Sasaniler ile işbirliği yaparak iki defa İstanbul'u kuşattılar.
- Tarihte İstanbul'u kuşatan ilk Türk devleti Avarlar'dır.
- 29:51Türk Devletleri ve Özellikleri
- Avarlar hem Orta Asya'da hem de Avrupa'da devlet kurmuşlardır.
- Oğuzlar, Selçuklu ve Osmanlı'nın kökeni olan en kalabalık boy sayısına sahip Türk topluluğu olup, Müslüman olanları Türkmen, Hıristiyan olanları ise Uz adıyla anılır.
- Türk devletlerinde genellikle ordu millet anlayışı vardır, ancak Hazarlar ordusunda paralı asker bulunduran tek Türk devlettir.
- 31:57Malazgirt Savaşı ve Türk Boyları
- Malazgirt Savaşı'nda taraf değiştiren Türk toplulukları Peçenekler ve Uzlardır, ancak sorularda genellikle Peçenekler sorulur.
- Peçenekler devlet kuramamış, boylar halinde yaşamış ve Bizans'a paralı askerlik yapmışlardır.
- Malazgirt Savaşı sırasında karşıda Türkleri gören Peçenekler, Bizans'ı bırakıp Türklerin tarafına geçmiştir.
- 33:12Macarlar ve Bulgarlar
- Macarlarla ilgili bilinmesi gereken en önemli şey, kendilerini Attila'ya dayandırarak Türk soyundan geldiklerini iddia etmeleridir.
- Bulgarlar ikiye ayrılır: İtil Bulgarları İslamiyet'i, Tuna Bulgarları ise Hıristiyanlığı kabul etmiştir.
- İslamiyet'i kabul eden İtil Bulgarları, Almış Han döneminde İslamiyet'i kabul etmiştir.
- 35:15Hazarlar ve Önemi
- Hazarlar, içinde Müslüman, Hristiyan, Yahudi ve Musevi olanların huzur içinde yaşadığı "Hazar Barış Çağı" veya "Paks Hazaria" olarak adlandırılan bir döneme sahiptir.
- Hazarlar, Museviliği kabul eden ilk ve tek Türk devletidir.
- Emeviler döneminde Hazarlar, İslamiyet'in yayılmasını engellemiştir.
- 38:41Diğer Türk Devletleri
- Sibirler (Savarlar/Sabirler), kelime anlamı olarak "yoldan sapan" anlamına gelir ve bugünkü Sibirya bölgesinin ismi bunlardan gelmektedir.
- Kıpçaklar (Kumanlar), Sarımtırak anlamına gelen bir kavimdir ve Karadeniz'in kuzeyinde yaşamışlardır.
- Köktürkler (Göktürkler), tarihte Türk adıyla kurulan ilk Türk devletidir.
- 40:56Köktürkler ve İpek Yolu
- Köktürkler, Asya Hun Devleti'nin dağılmasından sonra ikinci kez Orta Asya'da siyasi birliği sağlayan devlet oldu.
- Köktürklerin kurucusu Bumin Kağan'dı ve en parlak dönemi Mukan Kağan döneminde gerçekleşti.
- Köktürkler, İpek Yolu'na hakim olabilmek için Çin ile sık sık savaştı ve bazen Sasani Devleti ile işbirliği yaparak diğerleriyle savaştılar.
- 42:09Tapu Kağan ve Budizm
- Tapu Kağan zamanında Köktürkler Budizm ile tanıştılar ve Budizmi keskin dönemde kabul ettiler.
- Çin Devleti de Asya Hun Devleti gibi ikiye bölünecek ve dağılacaktı.
- 42:44Kürşat'ın Hikayesi
- Kürşat, Köktürk İmparatoru Çuluk Kağan'ın oğlu ve bir komutan olarak "şot" ünvanını almıştı.
- Kürşat ve devletin ileri gelen subayları Çin esareti altına girmek zorunda kalmıştılar.
- Kürşat ve arkadaşları Çin hükümdarını ele geçirmek için bir plan yapmış, ancak Kürşat hükümdarlık teklifini reddetmiş ve sadece Türk milletinin bağımsızlığı için çalışmak istemişti.
- 45:01İhtilal Planı
- Planın gerçekleşmesi için Kürşat ve kırk arkadaşı sarayın dışında konumlandı, ancak bir asker eksikti ve yağmur yağması nedeniyle plan değişti.
- Kürşat ve otuzdokuz arkadaşı saraya girdi, ancak çin askerleriyle karşılaştılar ve sayıları azaldı.
- Vey ırmağına kadar at sürdüler, ancak köprü sular altında kalmıştı ve karşı tarafa geçemediler.
- 48:44Kürşat'ın Sonu ve Türklerin Bağımsızlığı
- Kürşat ve arkadaşları çin askerleriyle mücadele etti, Kürşat'ı yakalamak için uzaktan ok atışlarıyla vurdular.
- Kürşat öldü ama atından düşmedi, yenilmedi çünkü ihtilal girişimi kulaktan kulağa yayıldı ve Türkler bağımsızlık hareketlerine girişti.
- Bu ihtilal girişiminden yaklaşık elli yıl sonra Çin kendi içinde yaşayan tüm Türkleri serbest bıraktı ve Türkler Kutluk İteris Kağan öncülüğünde Ötüken'de yeni bir devlet kurdu.
- 51:06Kutluk Devleti ve Orhun Abideleri
- Kutluk Devleti'nin kurucusu Kutluk İteris Kağan'dı ve İteris ünvanı "derleyen, toplayan" anlamına geliyordu.
- Kutluk Devleti'nden günümüze kalan Orhun Abideleri var ve bunlar vezir Tonyukuk, Bilge Kağan ve kardeşi Kül Tigin adına dikilmiş.
- Vezir Tonyukuk Türklerin Bismarck'ı olarak adlandırılır ve Türk tarihinin ilk tarihçisi kabul edilir.
- 52:42Uygurların Kuruluşu ve Özellikleri
- Uygurlar, Türk tarihinde ilk yerleşik hayata geçen Türk devletidir.
- Uygur kelimesi "akraba, müttefik" anlamına gelir ve kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağan'dır.
- Uygurlar ötügen'de kurulduktan sonra kendilerine özel bir şehir olan Karabalsagun'u başkent yaptılar.
- 53:33Maniheizm Dini ve Uygurların Değişimi
- Kaan zamanında Uygurlar Maniheizm dini kabul ettiler, bu dinde savaş yapmak ve et yemek yasaktır.
- Türklerin savaşçılığı ve et yeme alışkanlığı, Maniheizm'in genlerine aykırı olduğu halde bu dinleri kabul ettiler.
- Et yemeyince güçten düşen Uygurlar yerleşik bir yaşam sürmeye başladılar ve tarıma yöneldiler.
- 55:21Uygurların Tarım ve Sanatı
- Uygurlar sulama kanalları kurarak tarıma başladılar ve buğday gibi kısa sürede üretilen ürünlerle uğraştılar.
- Şehirlerine "balık" adı verdiler ve Manezmi'nin tanrısı Manezmi (ışık anlamına gelen ressam tanrı) etkisiyle resim sanatı gelişti.
- Uygurlarda resim sanatıyla uğraşan kişiye bedizci denir ve yapılan duvar resimleri fresco adı verilir.
- 58:30Matbaa ve Eğitim
- Uygurlarda matbaanın gelişmesinde en önemli etken, dua kağıtları yazma ihtiyacı olmuştur.
- Matbaa sayesinde ilk defa Türk tarihinde kütüphane kurulmuş ve örgün eğitim uygulanmıştır.
- Örgün eğitim, kapalı bir alanda, belli bir programa göre verilen eğitimdir.
- 59:52Uygurların Diğer Gelişmeleri
- Uygurlar tiyatro, şan, bale ve opera gibi sanatları ilk kez uygulamışlardır.
- Töreleri yazılı hale getirmiş ve minyatür sanatında gelişmişlerdir.
- İlk defa kağıt para kullanmışlar (bu para "çal" olarak adlandırılmış) ve faizle borç para vererek bankacılık sisteminin temellerini atmışlardır.
- 1:01:50Uygurların Etkisi ve Sonu
- "Hocam" ismi, Moğolların Uygurlara "benim hocam" demelerinden gelmektedir.
- Uygurları sonlandıran devlet Kırgızlardır ve Kırgızlar Ötüken merkezli kurulmuşlardır.
- Manas destanı ve Yenisi yazıtları Kırgız devletine aittir ve Manas destanı dünyanın en uzun destanıdır.
- 1:03:25Karluklar ve İslam'ı Kabul Etme
- Karluklar, İslam'ı kabul eden ilk Türk topluluğudur.
- 751 yılında gerçekleşen Talas Savaşı'nda Karluklar, Abbasilerle birlikte Çin'e karşı savaşmış ve bu savaşın kazananı olmuştur.
- Savaş sonrası, Abbasiler ve Karluklar arasında ilişkiler gelişmiş ve bu etkisiyle Karluklar İslam'ı kabul etmişlerdir.
- 1:04:48Karlukların Önemi
- Karluklar, Karahanlıların kuruluşunu sağlamışlardır.
- Cengiz Han'a itaat eden ilk Müslüman Türk topluluğu Karluklardır.
- 1:05:16Türgişler
- Türgişler arasında Baga Tarkan, Türk tarihinde kendi adına para bastıran ilk Türk hükümdarıdır.
- Türgişler, İslam'ın Orta Asya'da yayılmasına engel olmuştur.
- 1:06:00Aklar ve Oğuzlar
- Aklar, Afganistan'da kurulmuş bir devlettir ve Köktürk-Sasani işbirliği yıkılmıştır.
- Oğuzlar, 26 Türk boyundan oluşur ve içinde Müslüman olanlar Türkmen, Hristiyan olanlar ise Uz olarak adlandırılır.
- Oğuzların içinde Kayı ve Kınık boyları önemlidir; Kınık boyu Selçuklu Devleti'ni, Kayı boyu ise Osmanlı Devleti'ni kurmuştur.