Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türkiye'nin tarihsel bir dönemi anlatan bir eğitim içeriğidir. Konuşmacı, 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra gerçekleşen 15 Ekim 1961 genel seçimlerini ve sonrasında oluşan koalisyon hükümetini detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, 27 Mayıs 1960 darbesinin arka planını, Cemal Gürsel'in Milli Birlik Komitesi başkanlığını ve Adnan Menderes'in idamını anlatarak başlıyor. Ardından 15 Ekim 1961 seçimlerinin nasıl düzenlendiği, hangi partilerin katıldığı ve sonuçları detaylı şekilde açıklanıyor. Seçimlerde hiçbir parti tek başına iktidar olamadığı için Türkiye tarihinde ilk kez koalisyon hükümeti kuruldu. Video, bu demokrasi dışı müdahalelerin Türkiye'ye uzun yıllar kaybettirdiğini vurgulayarak sona eriyor.
- 00:0127 Mayıs Darbesi ve Sonuçları
- 27 Mayıs 1960 darbesi, Demokrat Parti'nin iktidarını sona erdirdi ve uzun yıllar askeri vesayetin siyaset üzerinde baskı kurmasına neden oldu.
- Darbe, emir-komuta zinciri içerisinde yapılmamış, izinli Orgeneral Cemal Gürsel ile 27 Mayıs 1960'da yönetimi ele geçirmiş, parlamentoyu feshetmiş, anayasayı askıya almış ve Demokrat Partiyi kapatarak Cemal Gürsel'i cumhurbaşkanı yapmıştır.
- Darbe yönetimi, Cumhurbaşkanı, Başbakan, bakanlar, milletvekillerini ve Genelkurmay Başkanı'nı tutuklayarak Milli Birlik Komitesi adıyla Türkiye'yi yönetmeye başlamıştır.
- 01:31Yüksek Adalet Divanı ve İdamlar
- Yüksek Adalet Divanı adı verilen darbe mahkemesinde yargılanan Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan 16-17 Eylül 1961'de idam edilmiştir.
- Cemal Gürsel'in mektubunda, İnonu'nun darbe sonrası kendisine Milli Birlik Komitesi başkanlığı teklif ettiğini ve Menderes'in idam edilmesinin şart olduğunu belirttiği, Menderes'in yargılanmasında tarafsız olmaya çalıştığı ancak İnonu ve CHP'den gelen baskılara karşı duramadığı ifade edilmiştir.
- Gürsel, Menderes ve arkadaşlarının yargılanmalarının müdahalelerle adaletsiz şekilde yürütüldüğünü ve idam üzerinden demokrasinin kurulamayacağını belirtmiştir.
- 03:3115 Ekim 1961 Seçimleri
- 15 Ekim 1961 seçimleri, idamlardan bir ay sonra yapılmış, seçimlere Cumhuriyet Halk Partisi, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi, Yeni Türkiye Partisi ve Adalet Partisi katılmıştır.
- Yeni anayasa sonrası yapılacak olan seçimler için 15 Ekim 1961 tarihi kararlaştırılmış, çift meclis uygulamasına geçilmiş ve nispi temsil seçim sistemi uygulanmıştır.
- Milletvekili sayısı 450 olarak sabitlenmiş, seçilebilme yaşı 30, seçmen yaşı 21, vekillik süresi ise 4 yıl olmuştur.
- 05:02Cumhuriyet Senatosu ve Seçim Sonuçları
- Cumhuriyet Senatosu üyesi olabilmek için 40 yaşını doldurmak ve yüksek öğrenim bitirmek gerekiyordu, 150 üyesinin 15'i altı yıllığına cumhurbaşkanı kontenjan senatörü olarak atanmış, kalanları seçmenler tarafından seçilmiş, senato 12 Eylül 1980 askeri darbesiyle lağvedilmiştir.
- 15 Ekim 1961 seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi %36,74, Adalet Partisi %34,80, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi %13,95, Yeni Türkiye Partisi ise %13,72 oranında oy almıştır.
- Nispi temsil sistemiyle yapılan seçimler sonucunda Cumhuriyet Halk Partisi 173, Adalet Partisi 158, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi 54, Yeni Türkiye Partisi ise 65 sandalye çıkarmıştır.
- 07:35Koalisyon Dönemi
- Demokrat Parti'nin siyasi mirasçısı konumundaki Adalet Partisi ve Yeni Türkiye Partisi, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ile anlaştığı taktirde anayasayı değiştirebilecek bir vekil ve senatör sayısına ulaşmıştı.
- Halk darbeye olan tepkisini oylarıyla resmen vermiş, hiçbir parti tek başına iktidar yapamadığı gibi bu seçimle Türkiye tarihinde ilk kez koalisyonla tanışılmıştır.
- Milli Birlik Komitesi dört'lü koalisyon isterken, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ve Yeni Türkiye Partisi koalisyon teklifini reddettiği için, CHP ve Adalet Partisi koalisyon kurmak zorunda kalmıştır.