Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Deniz Hoca tarafından sunulan 12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersi sınav hazırlık dersidir. Eğitimci, ders kitaplarından alınan bilgileri slaytlar üzerinden anlatmaktadır.
- Video, sınavda sorumlu olunacak konuları kapsamlı şekilde ele almaktadır. İçerikte edebiyat-felsefe ve edebiyat-psikoloji ilişkisi, dilin değişim sebepleri, Türkçe sözlükler, 1960 sonrası Türk edebiyatındaki hikaye türünün gelişimi, sözcükte anlam, mecaz-ı mürsel, dolaylama ve sözcük türleri gibi konular örneklerle açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca küçülerek hikaye (minimal hikaye) kavramı, somut ve soyut sözcükler, güzel adlandırma, eş anlamlı sözcükler, eş sesli sözcükler, zıt anlamlı sözcükler ve yakın anlamlı sözcükler gibi dil bilgisi konuları da detaylı olarak işlenmektedir. Eğitimci, her bir kavram için günlük hayattan örnekler vererek öğrencilerin bu kavramları daha iyi anlamalarını sağlamaktadır.
- 12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Dersi 1. Dönem 1. Sınavı Hazırlığı
- Bu videoda 12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersi 1. dönem 1. sınavına hazırlık yapılacak.
- Kullanılan slayt ve pidev çalışma kağıdı videonun açıklamalar kısmına indirilecek.
- Sınav öncesinde çalışma kağıtlarına göz atarak hazırlık tamamlanabilir.
- 00:42Edebiyat-Felsefe İlişkisi
- Edebiyat, duygu ve düşüncelerin estetik bir değerde ifade edilmesi sanatıdır.
- Felsefe, varlık, bilgi, değerlerle ilgili problemleri akılcı ve eleştirel bir şekilde inceleyen bir düşünce faaliyetidir.
- Her iki alanda da insan işlenir ve dile dayanır, bu nedenle birbirleriyle ilişkilidir.
- Bazı filozoflar edebi üslup kullanırken, bazı yazarlar felsefenin gücünden yararlanır (örneğin Albert Camus, Franz Kafka).
- 02:04Edebiyat-Psikoloji İlişkisi
- Psikoloji, kişilerin duygu ve davranışlarını inceleyen bir bilim dalıdır.
- Edebiyat ve psikoloji, insanı bir bütün olarak ele alır ve iç dünyasını anlamaya çalışır.
- Edebiyatta psikolojik tasvirler kullanılarak eserler daha gerçekçi ve anlaşılır hale getirilir.
- Edebiyatta psikolojinin çağrışım metotlarından yararlanılarak "bilinç akışı" tekniği geliştirilmiştir.
- Dostoyevski'nin "Suç ve Ceza" eseri psikolojik roman alanında önemli bir çığır açmıştır.
- Türk edebiyatında ilk psikolojik roman Mehmet Rauf'un "Eylül" adlı eseridir.
- 03:52Dilin Değişim Sebepleri
- Dil, insanların duygu ve düşüncelerini aktardıkları, binlerce yıllık gelişim evresi bulunan anlaşma araçlarıdır.
- Dil canlı bir yapıdır ve sürekli gelişim gösterir.
- Dilin değişim sebepleri: kültür, din, teknoloji, coğrafya, çeviriler ve siyasal yaşamdır.
- Kültür dili inanılmaz derecede değiştirir ve toplumun kültürel hayatı dile yansır.
- Dinler hem kültürel hayat değiştirir hem de dile yeni terimler katar.
- Teknolojik yenileşme yeni kavramları dilimize dahil etmiştir.
- Coğrafya kültüre ve dolayısıyla dile etki yapar.
- Çeviriler dille yeni kelimeler kazandırır (Tanzimat döneminde gazete, tiyatro, mobilya gibi kelimeler).
- Siyasal yaşam dilin değişimi üzerinde etkili olabilir (tayyare kelimesinin yerine uçak kelimesinin kullanılması).
- 06:12Türkçe Sözlükleri
- Sözlük, bir dilin kelime ve deyimlerinin alfabe sırasına göre tanımlarını yapan, açıklayan ve başka dillerdeki karşılıklarını veren eserlerdir.
- Türklerde bin yıl öncesine kadar giden bir sözlük geleneği vardır.
- Divan-ı Lügatit Türk, Kaşgarlı Mahmut tarafından 1072-1074 yılları arasında yazılmış, yaklaşık 7500 kelimeye sahip ilk Türkçe sözlüktür.
- Mukaddimetü'l-Edep, Zemahşeri tarafından 12. yüzyılda Türkçe, Arapça, Farsça ve Moğolca şeklinde hazırlanmış bir sözlük kitabıdır.
- Codex Kuma Akus, Karadeniz'in kuzeyinde yaşayan Kıpçak Türklerinin dilini Hıristiyan din adamlarına öğretmek amacıyla 14. yüzyılda İtalyan ve Almanlar tarafından hazırlanmıştır.
- Muhakemetü'l-Lugati, Ali Şir Nevayi tarafından 15. yüzyılda yazılmış, Türkçenin Farsça'dan üstünlüğünü ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır.
- Kitab Lugati Vankulu, 16. yüzyılın ünlü bilginlerinden Vankulu Mehmet Efendi'nin eseridir ve Müteferrika matbaasında basılan ilk kitaptır.
- Tüfet-i Vehbi, Sümbülzade Vehbi tarafından 18. yüzyılda yazılmış Farsça-Türkçe sözlüktür.
- Lehçe-i Osmanı, 1876 yılında Ahmet Vefik Paşa tarafından hazırlanmış ve Osmanlı lehçesi manasına gelen bir sözlük kitabıdır.
- Lügati Naci, Muallim Naci tarafından 1890 yılında hazırlanan, Osmanlıca'daki Arapça ve Farsça kelimelerin karşılığını içeren bir sözlüktür.
- Kamusu Türkiye, 1899 yılında Şemsettin Sami tarafından hazırlanan, dönemin en başarılı çalışmalarından biri olan ve bugün bile kullanılan bir sözlüktür.
- 09:56Sözlükler
- Radloff Lugati, 1893 yılında başlanıp 1911 yılında bitirilmiş, 40 farklı lehçe ve ağza yer veren bir sözlük kitabıdır.
- Türk Dil Kurumu'nun hazırladığı Türkçe Sözlük, Cumhuriyet döneminde yapılan yeniliklerle önemli gelişmeler göstermiş ve hala güncellemelerle gelişmektedir.
- 10:47Hikaye Nedir ve Gelişimi
- Hikaye, yaşanmış ya da yaşanması muhtemel olayları insanlarda estetik zevk uyandıracak şekilde anlatmaya denir ve edebiyatımızda ilk örnekleri Tanzimat döneminde verilmiştir.
- Cumhuriyet döneminde hikayede önemli gelişmeler görülmüş, 1960 sonrası dönemde de başarılı eserler verilmiştir.
- Bu dönemde yazar sayısı artmış, konu ve anlayış çeşitliliği ortaya çıkmış, modernizm ve postmodernizm akımlarıyla hikaye teknik ve anlatım olarak geliştirilmiştir.
- 11:541960 sonrası Hikaye Yönler
- Bu dönemde hikayelerde bireysel duyarlılık, toplumsal çizgi ve milli dini anlayış olmak üzere farklı yönelimler görülmüştür.
- Bireyin iç dünyasını ele alan hikayelerde bireylerin iç bunalımları ve çatışmalar işlenmiş, psikoloji biliminden yararlanılmıştır.
- Toplumsal gerçekçi hikayelerde gecekondularda yaşayanlar, işçiler, memurlar, Almanya'ya göç eden işçiler, kadınların yaşadığı sıkıntılar ve işsizlik gibi sorunlar ele alınmıştır.
- Dini-milli duyarlılıkla yazılan hikayelerde önceki dönemlere kıyasla dini duyarlılığı ön plana çıkaran yazarların sayısı artmıştır.
- 13:45Küçülek Hikaye
- Küçülek hikaye (minimal hikaye), çok kısa bir şekilde yazılmakla beraber yoğun bir anlatım içeren metinlerdir.
- Bu hikayeler kısa ve yalın olduğundan okunması ve anlaşılması kolaydır, serim, düğüm ve çözüm bölümleri bulunmaz.
- Hikayelerin başı ve sonu eksik bırakılır, eksik kısımlar okuyucunun hayal gücüne bırakılır ve yazar hikayeyi imgelerden yararlanarak anlatır.
- Küçülek hikayeye ihtiyaç duyulmasının sebebi günümüz modern yaşamında zaman sorunu ve sosyal medyanın etkisidir.
- Türk edebiyatında Ferit Etgü, Necati Tosuner, Haydar Ergülen ve Ayfer Tunç gibi isimler bu türde eserler vermiştir.
- 15:51Sözcükte Anlama
- Sözcük, çeşitli harflerin bir araya gelmesiyle anlamlı bir bütün oluşturan yapı birimidir ve her dilde kelimeler seslerin düzenli bir sistemle bir araya gelmesiyle oluşmuştur.
- Sözcükte anlam, anlam bakımından sözcükler ve anlam ilişkisi bakımından sözcükler olmak üzere ikiye ayrılır.
- Gerçek anlam, bir sözcüğün tek başına kullanıldığında tanımlanabilen anlamıdır ve genellikle sözcüğün akla gelen ilk anlamı olur.
- Yan anlam, sözcüklerin gerçek anlamdan yola çıkılarak bir benzerlik sonrası oluşmuş şeklidir ve gerçek anlamdan tam olarak kopmamıştır.
- Mecaz anlam, kelimelerin sözlük anlamlarından uzaklaşıp başka bir anlamda kullanılmasına denir ve genellikle somut kelimelerin soyutlaştırılmasıyla oluşturulur.
- Terim anlam, sözcüğün spor, sanat, bilim ve benzeri özel alanlarda kullanılan ve bu alanlarda kazanılan anlamıdır.
- 19:13Mecaz-ı Mürsel ve Dolaylama
- Mecaz-ı mürsel (at aktarması), bir kelimenin başka bir sözcüğün anlamını karşılayacak şekilde kullanılmasıdır; örneğin "sınıf" sözcüğünde öğrenciler kastedilmektedir.
- Dolaylama, tek sözcükle anlatılabilecek kavramları birden fazla sözcükle söyleme biçimidir; örneğin "hayat arkadaşı" sözcüğü eş anlamına gelir.
- 21:30Somut ve Soyut Sözcükler
- Somut sözcükler, duyu organlarımızla algılayabildiğimiz varlıkların anlamını karşılar (kuş, kalem, yıldız).
- Soyut sözcüklerin karşıladığı kavramlar beş duyu organımızda algılanamaz, ancak düşünce yoluyla var olduğunu biliriz (mutluluk, üzüntü, akıl, dil).
- 22:10Güzel Adlandırma ve Sözcük Türleri
- Güzel adlandırma, söylenmesinden çekinilen kavramların başka sözcükler kullanılarak ifade edilmesidir; örneğin "hakkın rahmetine kavuşmak" yerine "ölmek" denilir.
- Eş anlamlı sözcükler, aynı varlığı anlam olarak karşılayan ancak seslerinde farklılık olan sözcüklerdir (cahil-bilgisiz, cimri-pinti).
- Eş sesli sözcükler, anlamları farklı olsa da yazılışları birbirine benzeyen kelimelerdir (yaş: ıslaklık ve yıl).
- 23:58Zıt ve Yakın Anlamlı Sözcükler
- Zıt anlamlı sözcükler, anlam bakımından birbirine karşıt olan kelimelerdir (acı-tatlı, iyi-kötü, zengin-fakir).
- Yakın anlamlı sözcükler, anlamları aynı görünen ancak aralarında az da olsa anlam farkı bulunan kelimelerdir (istemek-dilemek, usanmak-sıkılmak).
- Eş anlamlı sözcükler cümle içerisinde birbirlerinin yerine kullanılabilirken, yakın anlamlı sözcükler kullanıldığında anlatım bozukluğuna yol açabilir.