Buradasın
11. Sınıf Türk Kültür ve Medeniyeti Tarihi: İlk Türklerden Türk İslam Devletlerine Devlet Teşkilatı
youtube.com/watch?v=hjxR2H4N55IYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin 11. sınıf Türk Kültür ve Medeniyeti Tarihi dersinin birinci ünitesinin birinci videosunu anlattığı eğitim içeriğidir.
- Video, Türk tarihindeki devlet teşkilatını kronolojik olarak ele almaktadır. İlk bölümde ilk Türklerdeki devlet teşkilatı, kut anlayışı, devletin dört unsuru ve Türk ordusunun özellikleri anlatılırken, ikinci bölümde ilk Türk İslam devletlerindeki yönetim anlayışı, Karahanlılar örneği üzerinden açıklanmaktadır. Son bölümde ise Türk İslam devletlerindeki idari ve askeri teşkilat sistemi, Karahanlılar, Gazneliler ve Selçuklular'daki divan sistemi ile askeri teşkilat detayları incelenmektedir.
- Video, Türk Medeniyeti Tarihi dersinin birinci bölümünün birinci ünitesinin sonunu oluşturmaktadır ve Türk devletlerinin yönetim yapısı, merkez ve taşra teşkilatı, askeri kurumlar ve ikta sistemi gibi konuları kapsamlı şekilde ele almaktadır.
- 00:12İlk Türklerdeki Devlet Anlayışı
- İlk Türk devletlerinde "il-el" kelimesi hem devleti hem de barışı ifade ederdi.
- Kut anlayışı, hükümdarın yönetme yetkisini gök tanrıdan aldığına inanması ve sadece gök tanrıya karşı sorumlu olmasıydı.
- Türkler devlete "baba", vatana "ana" denirken, dünyayı yönetme fikrine "Türk cihan hakimiyeti anlayışı" denirdi.
- 01:43Devletin Dört Unsuru
- Türklerde devlet dört unsurdan oluşur: bağımsızlık (oksızlık), halk (millet), ülke (ulus, vatan, toprak) ve teşkilatlanma.
- Türkler bağımsızlığı canlarından ve mallarından daha değerli görmüş, atlı göçebe yaşam tarzı özgürlüklerine düşkün olmalarını sağlamıştır.
- Türklerde halk sınıflara ayrılmamış, herkes eşitti ve "halk devlet için değil, devlet halk içindir" anlayışı vardı.
- 03:27Ülke ve Teşkilatlanma
- Ülke, bağımsız bir devletin yetkilerini özgürce kullanabileceği coğrafi mekandı ve Türkler ülke sınırlarına "yaka" derlerdi.
- Türkler bozkır yaşamının etkisiyle kolay teşkilatlanmayı sağlamış, hiçbir zaman devletsiz kalmamışlardır.
- Devleti oluşturan boylar güçlü bir siyasi birlik sağlayarak devleti yaşatmışlardır.
- 04:45Türklerdeki Ordu Anlayışı
- Türklerin güçlü devletler kurmalarının en önemli nedeni güçlü ordulara sahip olmalarıydı.
- Hazar Türkleri hariç asla ücretli asker bulundurmamış, halk kadın-erkek ayırt etmeksizin her an savaşa hazır durumda bekletilmiştir.
- İlk düzenli orduyu Hunların hükümdarı Metehan kurmuş, onlu, yüzlü, binli ve on binli gruplara ayırmış, başlarına onbaşı, yüzbaşı, binbaşı ve tümenbaşı gibi isimlerle bilinen komutanları getirmiştir.
- 06:49Türk Ordusunun Özellikleri
- Türk ordusunun temel silahları ok, yay ve kılıçtı.
- Savaşlarda "Turan taktiği" (hilal taktiği, kurtkapanı) çok önemlidir; pusuya ve sahte ricat tekniğini kullanarak orta kesim geriye çekilip sağlı sollu düşmanı ortaya alma taktiğiydi.
- Kaan'ı koruyan seçme muhafız birliklerine "böyle" denilirken, keşifler yapan akıncı birliklerine "yenme" denirdi.
- 07:47Devlet Yönetimi ve Kaan
- Türklerde devlet yönetimi üç unsurdan oluşur: Kaan, ayyuka (hükümet) ve kurultay.
- Kaan olabilmek için hükümdar ailesinden gelmek ve erkek olma şartı getirilmişti.
- Hükümdar kutsal sayılırdı ve gök tanrı inancına göre kut (siyasi iktidar), ülüş (iktisadi güç) ve küç (savaş yeteneği) gibi güçler verilirdi.
- 09:36Hükümdarlık Sembolleri ve Görevleri
- İlk Türk devletlerindeki hükümdarlık sembolleri ota, taht, sancak, davul, sorguç, kemer, kılıç ve kamçıydı.
- Kaan'ın görevleri arasında ülkeyi düşmanlardan korumak, ülkede birlik barışı sağlayıp boyları toplamak, adaleti sağlayıp halkı yönetmek ve ordunun başında seferlere gitmekti.
- Kaan'ın eşine hatun ya da katun denirdi, kendine has tahtına oturur, kurultaya katılır, elçileri kabul eder ve hükümdar öldüğünde çocuklar küçük ise bir müddet devleti yönetirdi.
- 11:47Ülke Yönetimi
- Ülkeyi Ortadoğu, Batı olmak üzere üç kısma ayırarak yönetmişlerdir.
- Ortayı hükümdar, doğuyu veliaht tiginler (kanun çocukları), batı ise hanedan üyeleri yönetmişlerdi.
- 12:19İlk Türk Devletlerinde Yönetim Yapısı
- Ülke doğu-batı olmak üzere ikiye ayrılıyor; doğuda Kaan, batıda ise hanedan üyeleri egemenliği yönetiyorlar.
- Ülke hanedanın ortak malı sayıldığından Türklerin en büyük zaaflardan biri olmuştur ve tarih boyunca sık sık taht kavgaları yaşanmıştır.
- Hükümetin diğer adı ayyuk'tur ve ilk Türk devletlerinde önemli kararlar toy denilen kurultaylarda alınırdı.
- 13:03Hükümet ve Kurultay Sistemi
- Ayyuk'un başında aygucu ve ülke adı verilen vezirler bulunurdu, bu vezirler halk arasında sevilen ve hanedan üyesi olmayan kişilerden seçilirdi.
- Hükümette birçok görevli vardı ve bu görevlere buyruk (bakan) adı verilirdi.
- Kurultay (toy), ilk Türk devletlerinde devleti ilgilendiren konuların görüşülüp karara bağlandığı meclislerdi ve kurultay üyelerine toygun denirdi.
- 14:42Kurultayların Önemi ve Toplanma Sıklığı
- Kurultayın bulunması Türklerde demokratik bir devlet yapısının olduğunu gösterir ve büyük kurultayın yanı sıra her boyun kendi aralarında toplandıkları küçük kurultayları da vardı.
- Kurultay sonrası toy denilen şenlikler düzenlenirdi ve kurultaylar her zaman toplanamazdı.
- Hunlar'da kışın dini konular, ilkbaharda Kaan'a bağlılık adı altında, sonbaharda ise savaş ve sayım kurultayı toplanırdı.
- 15:45İlk Türk İslam Devletleri'ndeki Yönetim Anlayışı
- Orta Asya'da kurulan ilk Türk İslam devleti Karahanlılar'dır ve ilk Türk devletlerindeki anlayış Türk İslam devletlerinde de devam etmiştir.
- Türk İslam devletlerinde kut anlayışı halifeliğe dönüşmüş, hükümdarlar kendilerini cihan hükümdarı olarak görmüşlerdir.
- Türk İslam devletlerinin devlet anlayışının temelleri töreler, İslam dini, Türk cihan hakimiyeti ve cihat anlayışıdır.
- 17:36Türk İslam Devletlerinde Divanlar ve Merkez Teşkilatı
- Türk İslam devletlerinde divanlar vardır; Divan-ı Saltanat devlet işlerinin yürütüldüğü büyük divandır ve Divan-ı Mezalim zulme uğrayanların şikayetlerini dinlendiği divandır.
- Divan-ı Saltanat kendi içerisinde dörde ayrılır: Divan-ı İstifa (mali işler), Divan-ı Tuğra (yazışmalar), Divan-ı İsraf (askeri ve hukuki işler) ve Divan-ı Arz (askerlik işleri).
- Türk İslam devletleri'ndeki merkez teşkilatı hükümdar, saray ve hükümetten oluşan bir teşkilattır.
- 18:56Hükümdarlık Sistemi
- İlk Türklerdeki kut inancı İslam'ın kabulüyle Allah'ın takdiri ve nasibi olarak ismini değiştirmiştir.
- Ülke hanedanın ortak malı sayıldığından şehzade arasında taht kavgaları yaşanır ve bu iç karışıklıkları devletin bölünmesine ve yıkılmasına sebep olurdu.
- İlk Türk İslam devletlerinde kurultay benzeri yapılar olmadığı için hükümdarın yetkileri çok genişti ve tüm güçleri (yasama, yürütme, yargı) elinde toplamıştı.
- 19:44Hükümdarlık Sembolleri ve Saray
- Hükümdarlar para bastırır, hutbe okutur ve ilik, hakan, han ve sultan ünvanlarını kullanmışlardır.
- Sultan'ın erkek çocuklarına melik ya da şehzade ismi verilmiş, Selçuklularda hükümdarın erkek çocukları şehirlere vali olarak gönderilmiştir (atabeylik sistemi).
- Saray doğrudan hükümdara bağlıdır ve devlet yönetiminde hükümdarın arkasındaki en önemli kuruluşdur; Türk İslam devletleri'nde harem, selamlık, enderun şeklinde üç kısma ayrılmıştır.
- 21:56Hükümet ve Divanlar
- Divan-ı Saltanatın başına sahibi divanı devlet adı verilen büyük vezir bulunurdu.
- Karahanlılar'da yuuş, Gazneliler'de hacıyı buzul, Selçuklular'da vezir devletin başında yer alırdı.
- Devletlerde kurulan divanlar ve görevleri: Divan-ı Saltanat (Karahanlılar'da Divanı Ali, Gazneliler'de Divanı Vezaret), Divan-ı Tuğra (Karahanlılar'da Divan-ı Tuğra, Gazneliler'de Divan-ı Risalet) olarak adlandırılırdı.
- 23:10Türk İslam Devletlerinde Yönetim Kurumları
- Divan-ı İstifa, Gazneliler'de Divan-ı Vekalet olarak bilinir ve başında müstefi bulunur, devletin mali işleri burada görüşülür.
- Divan-ı İsraf, Karahanlılar ve Gazneliler'de aynı isimle bilinir ve başında müşrif bulunur, mali teftiş işleri burada görüşülür.
- Divan-ı Arz, Karahanlılar ve Gazneliler'de aynı isimle bilinir ve başında emir arz bulunur, askeri işler burada görüşülür.
- 23:49Taşra Teşkilatı
- Türk İslam devletlerinde ülke, eyalet, şehir, kasaba ve köy olarak idari birimlere ayrılmıştır.
- Eyaletlere şıh neden askeri vali ile melik adı verilen hanedan üyeleri valiler yönetmiş, askeri işlerden subaşı, mali işlerden amil, kadı veya kadir-ül kudat, belediyedense muhtesipler sorumlu olmuşlardır.
- Şehirleri aid adı verilen askeri valiler yönetmiş, diğer yöneticiler eyaletlerdeki ile aynıymış.
- 25:12Taşra Görevlileri
- Türk İslam devletlerinde taşra teşkilatı dört ayrı yönetim birimine ayrılmıştır: eyaletler, sancaklar, kazalar, köyler ve taşra görevlileri.
- Melik, hükümdardan sonra gelen eyaletleri yöneticisidir, şıh neden askeri validir, amil vilayetlerin vergisini toplayan vergidarlar, muhtesip ve ticari hayatı düzenleyen tüccarlar gibi sivil görevlilerdir.
- Ulak vilayetlerdeki posta teşkilatı, atabey ise büyük Selçuklular'da sancaklara yönetici olarak gönderilen şehzadelerin eğitiminden sorumlu olan kişilerdir.
- 25:53Türk İslam Ordusunun Özellikleri
- Türkler İslamiyet'e girdikten sonra da orduya aynı vermeye devam ettiler, Abbasi ve Samanoğulları'na örnek alıyorlar.
- Karahanlı ve Selçuklular Hunlara ait onlu sistemi uygulamaya devam ediyorlar, Türk İslam devletlerinde on askeri sistem uygulanmamıştır.
- Orduya bulan sistemini asker yetiştirilmiştir, ilk kez Hz. Ömer döneminde kullanan askeri ikta sistemi Büyük Selçuklular tarafından geliştirilip Türk ordusunda uygulanmıştır.
- 27:05İkta ve İddaa Sistemleri
- İddaa sistemiyle çoğunluğu Türklerden olmak üzere satın alma yoluyla savaşlarda esir edilenlerle küçük yaşlarda toplanan çocukların gulamhane adı verilen asker yetiştirme merkezlerine yetiştirilmesi imiş.
- Bu askerler askeri yönetim ve protokol kuralları bakımından yetiştirilir, Osmanlı'da devşirme sistemine benzer usullere devam etmiştir.
- İkta sistemi, ülke topraklarının vergi gelirine göre bölümlere ayrılarak her birinin askeri ve sivri devlet görevlilerine hizmet karşılığında maaş olarak verilmesidir.
- 28:41Ordu Grupları
- Karahanlılar dört gruba ayrılır: saray muhafızları, hassa ordusu, eyalet ordusu ve gönüllü Türkmenlerden oluşan ordu.
- Gazneliler ve Selçuklular beşe ayrılır: saray muhafızları, hasta ordusu, asıl savaşan ordu, eyalet ordusu ve gönüllülerden oluşan ordu.
- Gazneliler ve Selçuklular altı gruba ayrılır: saray muhafızları, hassa ordusu, ikta sistemi yetişen askerler, Türkmenler, akıncı birlikleri ve ülkeye bağlı diğer devletlerin askerleri.
- 29:36Mancınıklar ve Dersin Sonu
- Mancınıklar, taş fırlatarak kale surlarına zarar veren sınıftır.
- Nesçiler, kale kuşatmalarında surlara tırmanmaya çalışan kısım, laundlarda tünel kazarak kaleye girmekle görevli sınıfa verilen isimlerdir.
- Türk Medeniyeti Tarihi dersinin birinci ünitesinin birinci dersi tamamlanmıştır, ikinci bölüm Osmanlılarda diğer videoda yayınlanacaktır.