• Buradasın

    Türkiye'nin 1980'li Yıllarında Siyasi Dönüşüm ve Özal Hükümeti

    youtube.com/watch?v=wtkBWt3ynfE

    Yapay zekadan makale özeti

    • Bu belgesel, Türkiye'nin 1980'li yıllarındaki siyasi gelişmeleri ve Turgut Özal'ın Anavatan Partisi'nin iktidara gelişi ile ilgili detaylı bir anlatım sunmaktadır. Videoda Kenan Evren, Turgut Özal, Bedrettin Dalan gibi dönemin önemli siyasi figürleri yer almaktadır.
    • Belgesel, 12 Eylül 1980 askerî darbesinden sonra yaşanan siyasi değişimleri, 1983 genel seçimlerinin düzenlenmesini, Turgut Özal'ın ANAP partisi ile zaferini ve ardından kurulan Özal hükümetinin ilk günlerini kronolojik olarak ele almaktadır. Video, Özal'ın iktidara gelişi, hükümet kurma süreci, bakanlık atamaları ve "Yeni Görüş" felsefesi etrafında şekillenen ekonomik reformlar üzerine odaklanmaktadır.
    • Belgeselde ayrıca Özal'ın Cumhurbaşkanı Kenan Evren ile yaptığı görüşmeler, Kıbrıs sorunu, devletin küçülmesi, idari reformlar ve 24 Aralık 1983'te alınan güvenoyu ile başlayan değişim süreci gibi önemli konular da detaylı şekilde işlenmektedir.
    00:47Türkiye'nin Siyasi Dönüm Noktası
    • Demokrasi tarihimizde sağ-sol kavgaları, ihtilaller ve idam sehpaları olsa da ülkenin yönünü hiç bir zaman değiştirememişlerdir.
    • 1980'lere gelindiğinde bir kişi çıktı ve sistemi kökünden sarstı, insanların dünyasını değiştirdi.
    • Bu kişiye göre büyük bir devrim olan olay, bazıları için bazı değerlerin yıpranmasıydı ve Türkiye'nin bir dönemine damgasını vurdu.
    02:24Darbe Sonrası Siyasi Durum
    • Darbe sonrası asker istemediği politikacıyı vetolamış, kimin politika yapacağına kimin yapmayacağına karar vermişti.
    • Darbe sonrası ilk genel seçimde sağda Özal'ın ANAP'ı ve Suat Paşa'nın MDP'si, solda da sadece Halkçı Parti vardı.
    • Yeni bir siyasi elbise biçilmiş, 20 milyon seçmen sandıklara giderken herkes aynı soruyu soruyordu: kim kazanacak?
    03:20Seçim Günü ve Sonuçlar
    • Milliyetçi Demokrasi Partisi genel merkezi'nde gazeteci grubu seçim sonuçlarını bekliyordu.
    • Seçim günü hepimiz oy verip öğle yemeğine gittik, ben de kazanacağına emindim.
    • Bazılar ANAP'a oy vermediler, tak tak yaptıklarıyla tepkilerini ortaya koydular.
    04:50Sonuçların Takibi
    • Çeşitli yerlerde durarak, restoranda, benzincide seçim sonuçlarını takip etmeye başlandı.
    • Sandıklar kapandıktan sonra radyo ve televizyonun başına geçildi, en büyük heyecan Özal'ların evinde yaşanıyordu.
    • TRT'nin neticeleri vermesi için aileye anten yapımı ve televizyon izlemesi için çeşitli çabalar gösterildi.
    06:11ANAP'ın Sürpriz Kazanımı
    • Akşamüstüne doğru sonuçlar netleşmeye başladı, ANAP sürpriz yapmıştı.
    • Türk toplumu askerlerin işaret ettiğini değil, kendi tercihini seçmişti.
    • Turgut Özal beklemediği bir yüzde kırkbeş oranıyla kazanmış, bu sonuç Türkiye Partisi'nin kapatılmasından doğan hasadıydı.
    07:30Özal'ın Direktifi
    • Seçimlerden sonra Özal'ın yakınları ona başarı diledi, ancak sonrasında hiç münasebetleri olmadı.
    • ANAP taraftarları kazanmalarına rağmen hafif şaşkın ve heyecanlıydılar.
    • Özal tüm Türkiye'deki teşkilatlarına bir genelge göndermiş, iktidar olduklarını anladıklarında taşkınlıklarda bulunmamalarını, özellikle Anadolu'da davul zurna çaldırmamalarını istemişti.
    09:16Özal'ın Kutlaması
    • Özal kazanma neticesiyle şampanya patlatmak istedi, ancak bu gecenin hatırası kalsın diye tavanlara sıçratmalarını istemişti.
    • Özal şampanya açıldığında odadan çıkmış, kendisini kutlamalarına katılmamıştı.
    • Zaferlerini ağız tadıyla kutlayamayanlar, ertesi günlerde de sessizlik içinde kaldılar.
    11:06Köşke Davet Beklentisi
    • Cumhurbaşkanı Evren, başbakan adayı Özal'ı köşke bir türlü davet etmiyordu.
    • Konseyin kararıyla parti kapanabiliyordu, bu nedenle seçimi kazanmış olmalarına rağmen hükümet kurma görevini vereceklerinden emin değillerdi.
    • Özal, Evren Paşa'dan bir randevu istedi ve hemen cevap geldi.
    13:01Önemli Bir Öpücük
    • Özal, Evren Paşa'yı köşke ziyaret edince, Evren'in elini uzattığında onu kendine çekip iki yanaklarından öptü.
    • Bu öpücük devletin bütün protokol kurallarını alt üst etti ve Türkiye demokrasi tarihi için çok önemli bir öpücük oldu.
    • Bu öpüşme sahnesi basında, hem televizyonda hem de yazılı basında çıktı.
    14:41Seçim Sonuçları ve Özal'ın Evren'i Öpüşü
    • Anavatan Partisi Başkanı Turgut Özal'ı seçimlerden aldığı neticeden dolayı tebrik eden konuşmada, dışarıda bu seçimlerin ayarlanmış olduğu şeklinde ifadelerin doğru olmadığını vurgulandı.
    • Seçimlerin büyük bir nispette halkın iştirak etmesi ve elde edilmiş sonuçlar, seçimlerde hile karıştırıldığı iddialarının artık geçerli olmadığını göstermiştir.
    • 12 Eylül Özal'ın Çankaya'da Evren'i öpmesiyle bitmiştir, ancak bu hareketin 12 Eylül'ü bitirmek için sembolik olarak yapıldığı düşünülmüyordu.
    16:09Özal ve Evren'in Köşk Toplantısı
    • Özal Cumhurbaşkanı'na iktidar daveti geldiğinde telaşlandı ve yanına Bedrettin Dalan'ı aldı, köşke tek başına çıkmak istememişti.
    • Dalan, Özal'a eğer Evren iktidarı vermek istemiyorsa, milletten aldıkları emaneti millete vermekten başka bir seçenek olmadığını hatırlattı.
    • Köşkte yapılan toplantı beklenmedik bir konuyla ilgiliydi: 15 Kasım 1983'te Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin bağımsızlığının ilanı.
    18:47Kıbrıs'taki Gelişmeler ve Devlet İçi Değişiklikler
    • Kıbrıs'ta bağımsızlık ilanı, Rauf Denktaş'ın kendiliğinden kararı vermesiyle gerçekleşti, ancak bu karar dünya çapında tanınmadı.
    • Konsey iktidarı sivillere bırakmadan önce MİT ve MNG gibi devletin duyarlı kurumlarında yasa değişiklikleri yapıldı.
    • Ordu'da da düzenlemeler yapıldı, Genelkurmay Başkanlığı'na Necdet Üruğu getirildi ve komuta kademesindeki atamalar tamamlandı.
    19:41Hükümet Hazırlıkları
    • 13 Aralık 1983 kabinenin ilanına kadar geçen dönemde ekonomik reform ve yapısal değişikliklerle ilgili kararnameler, bakanlar kurulu kararları ve kanun tasarıları hazırlanmıştı.
    • Özal ve ekibi, hükümet güvenoyu aldığının ertesi günü resmi gazetede neşredilecek hazırlıkları yaptılar.
    • İdari reform çalışmaları, bürokrasi ve kırtasiye ile mücadele programları, bakanlıkların birleştirilmesi gibi idari değişiklikler hazırlanıyordu.
    22:58Kabine Hazırlığı ve Evren'in İtirazları
    • Kabine gizlilik içinde kağıda döküldü ve 7 Aralık günü, seçimlerden tam bir ay sonra Özal köşke çıkarken Evren'in itirazlarını beklemiyordu.
    • Evren, dışişleri bakanlığı konusunda Özal'a sordu, Özal'ın önerdiği İhsan Doğramacı yerine Halefoğlu'nun adı verildi.
    • Bazı bakanlıkları kaldırmak istediler ancak Evren kabul etmedi, örneğin turizm bakanlığı devletin turizmde yapacağı çok fazla bir şey olmadığı için kaldırmak istediler.
    26:09Kabine Onayı ve Özal'ın Konuşması
    • Pazarlıklar uzun sürdü ve 21 kişi olsun diye planlanan kabine 23'e çıktı.
    • 13 Aralık 1983 günü kabine onaylandı ve Özal, Türkiye Cumhuriyeti'nin devraldığı görevi daha iyi hale devretmek için gayret göstereceklerini söyledi.
    • 12 Eylül'den sonra kurulmuş olan Ulusu görevi başka birliğinden devralan bakanlar kuruluna Evren, görevlerinin hayırlı uğurlu olmasını diledi.
    27:14İlk Hükümetin Kuruluşu
    • İlk kabine toplantısında bakanlar birbirini tanımayan, verilen görevle ilgisi olmayan ve bakanlıklarını şaşkınlıkla karşılayan kişilerden oluşuyordu.
    • Hükümet kurulurken, bakanların hangi bakanlıkta çalışacakları önceden bilinmiyordu, örneğin Sevil'in turizm ve kültür bakanı olmasına dair bir öneri yapılmıştı.
    • Hükümet kurulurken başbakan yardımcılığı teklif edilmiş ancak bu teklif reddedilmişti.
    29:24İlk Kabine Toplantısı
    • İlk kabine toplantısında, hükümet henüz güvenoyu almamışken, bakanlar kurulu kararları içeren klasörler getirilmiş ve 30'a yakın kararname o gün imzalanmıştır.
    • İlk hükümet acemilerden oluşuyordu; Turgut Özal dışında hiç kimse bakanlık veya milletvekilliği tecrübesi yoktu.
    • Hükümet üyeleri Turgut Özal'a teslim olmuş, ona güvenmiş ve söylediklerine itiraz etmemişlerdi.
    32:18Özal Hükümeti ve Ekonomik Durum
    • Özal hükümeti 24 Aralık 1983'te güvenoyu almış ve Türkiye'deki değişim süreci hızlanmıştır.
    • Türkiye ekonomisinde büyük sorunlar yaşanıyordu; 1980 ihtilali sırasında 60 cent'e muhtaç olan ülke, devletin bulamadığı kredileri özel sektörün bulduğu bir durumdaydı.
    • Telefonlar çok zor kullanılıyordu, renk televizyonlar yasaktı ve sigara, içki gibi eşyalar suç maddesiydi.
    37:32Özal'ın Ekonomik ve Siyasi Vizyonu
    • Turgut Özal, karma ekonomiden saf bir sisteme geçiş yapmak istiyordu.
    • Özal'ın siyasal ve ekonomik iki ayrı eylem alanı vardı: ekonomik olarak liberalleşme ve dışa açılma, siyasal olarak 1982 anayasasının kabul ettirilmesi.
    • Özal'ın güçlü devlet kavramı, insanı az ve insana hizmet eden bir kurumdu; yeni görüşte hedef insanın, ferdin kendisiydi.

    Yanıtı değerlendir

  • Yazeka sinir ağı makaleleri veya videoları özetliyor