Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel formatındaki video, Ruhi Çenet ve arkadaşlarının Peru'nun And Dağları'ndaki yüksek rakımlarda yaşayan insanların yaşadığı zorlu yaşamı keşfetme macerasını anlatıyor.
- Video, deniz seviyesinden 5.100 metre yükseklikte bulunan Konada adlı maden kasabasının zorlu yaşam koşullarını, madencilik faaliyetlerini ve çevresel etkilerini ele alıyor. Belgesel, yüksek rakımlarda yaşanan irtifa hastalığı, yetersiz altyapı, madencilerin çalışma koşulları ve kazandıkları gelirler gibi konuları detaylı şekilde inceliyor.
- Belgeselde ayrıca madencilerle yapılan röportajlar, madenlerin etrafındaki tehlikeli ortam, insan ticareti ve suç sorunları da ele alınıyor. Madencilerin bir ay boyunca ücretsiz çalışıp, bir gün kendilerine çalışma hakkı kazandıklarında buldukları altını maaş olarak alabiliyorlar ve madenlerin etrafındaki çevreye 20 ton atık bırakılıyor.
- 01:28Yüksek Rakımlarda Yaşam
- İnsanların bulutların üzerinde yaşadığı, gökyüzüne en yakın yerleşim yeri, deniz seviyesinden 5100 metre yukarıdaki uç ve soğuk bölgede bulunuyor.
- Yerel halk normal oksijen seviyesinin sadece yarısıyla yaşıyor ve vücutları iki kat daha fazla kan hücresi üretmek üzere adapte olmuş.
- Düşük hava basıncı nedeniyle çoraklaşan topraklarda hiçbir ağaç hayatta kalamıyor.
- 02:57Demortun Köyü
- Yüz metre daha yukarıda, modern dünyadan uzakta, suç ve tehlikenin kol gezdiği bu zorlu topraklara insanların gelmesinin yalnızca bir nedeni var: altın.
- Buraya yerleşen yaklaşık 50.000 yılları arasında bir gün zengin olma umuduyla yaşıyor.
- Deniz seviyesine alışkın birinin aynı gün metre yüksekliği aşması irtifa hastalığına yol açar ve bu yükseklik sınırının iki katını aştıklarını belirtiyorlar.
- 04:17İrtifa Hastalığı
- Derin bir nefes, baş ağrısı ve mide bulantısı ortaya çıkan ilk belirtiler, öksürüğün ardından nefes darlığı da görülebiliyor.
- İrtifa hastalığı hızla ilerleyerek akciğerlerde sıvı birikmesine yol açtığında acil yardım gerekiyor.
- Yüksek rakımlarda vücut solum yoluyla yaklaşık yüzde elli az oksijen alıyor ve iki kat daha fazla su kaybettiği için su takviyesi önemli.
- 05:41Yerleşim Yerindeki Sorunlar
- Gitmekte olduklarıların konağı bir maden şehri ve altına işleme sırasında kullanılan siyanür, cıva gibi ölümcül kimyasallar yerleşim yerindeki toprağa ve tarım suyuna karışmış durumda.
- Kanda normal kabul edilen oksijen yüzde yüz ile doksanbeş arasında olmalı, yüzde seksen'in altına düştüğünde hayati organlar etkilenir.
- Kilometrelerce uzanan tonlarca atık kasabayı adeta normal doksanbeş üstü oksijen seviyesine düşürüyor.
- 08:21Güvenlik ve İrtifa Hastalığı Çözümü
- Burada adam bıçaklama ve hırsızlık gibi suçlar oldukça yaygın çünkü insanlar banka olmadığı için paralarını ve altınlarını genellikle yanlarında taşıyor.
- İrtifa hastalığına çare olarak gelenekselleşmiş koka yapraklarına yönlendiriliyor, birkaç yaprağı ağızlarının bir tarafında çiğneyerek tüketiliyor.
- Çoğu ülkede illegal olan bu yapraklar kullanıcıları rahatlatan bir etki yaratıyor.
- 12:42Koda Kasabasının Durumu
- Koda kasabasının merkezinde polis memurları, yerel kafeler, pazaryerleri ve insanlarla dolu bir ortam bulunuyor.
- Tropikal kuşağın sınırlarında ve yaz mevsiminde olmasına rağmen, geceleri hava koşulları eksi on dereceye düşüyor.
- Kasabada elektrik ve ısıtma olmadan teneke kulübelerde yaşayan binlerce insan, kişisel ihtiyaçlarını görmek için aynı umumi tuvalet ve hamamları kullanıyor.
- 13:47Kasabanın Nüfusu ve Altyapı Sorunları
- Kasabada karşılaşılan hemen hemen hiç kimse aslen buralı değil, çoğu zengin olma umuduyla Peru'nun diğer bölgelerinden buraya sonradan gelmiş.
- 2001-2012 yılları arasında altın fiyatlarının yaklaşık altı kat artması bölgede nüfus patlamasına yol açmış.
- Artan nüfusa uygun altyapı geliştirme yönünde hiçbir çaba gösterilmemiş, devlet çöpleri toplamak için herhangi bir hizmet sunmuyor ve kanalizasyon sistemi yok.
- 14:32Kasabanın Fiziksel Özellikleri
- Kasaba "uyuyan güzel" anlamına gelen Labella Durmayante Dağı'nın etrafında yer alıyor ve dağın silueti kasaba kaotik gri dokusuyla gökyüzüne yansıyor.
- İşçiler her sabah madenlere ulaşıyor ve tehlikeli gazlarla dolu olan tünellerde çalışma şartları oldukça ağır.
- Kasaba madenler üzerinde kontrolü olan yasadışı şirketler tarafından yönetiliyor ve maden yakınlarında izinsiz girenler için vur emri tabelaları var.
- 16:10Madencilik Faaliyetleri
- Madencilik faaliyetlerinin yapıldığı tünellere girmekte kararlı olan kişiler, kadınların madenlerde çalışmasının yasak olduğunu öğreniyor.
- Yerel inanışa göre madendeki altın cevherlerine bir kadının el sürmesi uyuyan güzel dağını kıskandırıp deprem getiriyor.
- Okula gitmek yerine altın arayan çocuklar, yanaklarındaki soğuk ısırması iziyle hemen fark ediliyor.
- 16:47Madencilik Sisteminin Tehlikeleri
- Maden bölgesinin yakınındaki figürler tanrılarını temsil ediyor ve burada altın bulabilmek için adak sunup dua ediyorlar.
- Burada patlama, tavan çökmesi ve gaz zehirlenmesi gibi facialar gelişmiş ülkelere kıyasla yaklaşık yirmibeş kat daha sık yaşanıyor.
- Koda'da düzenli maaş kavramı yoktur, madenciler "kaçero" adı verilen çağdışı illegal sistemle çalıştırılıyor.
- 17:46Madencilerin Çalışma Koşulları
- Bir ay boyunca şirket için ücretsiz çalıştıklarından sonra, bir günde sadece kendileri için çalışma hakkı kazanıyorlar ve o gün buldukları altını maaş olarak alıyorlar.
- İşçiler bir gün kendilerine çalışıyorlar, o gün buldukları altını maaş olarak alıyorlar, bulamazlarsa önümüzdeki ay bakacaklar.
- Bazı madenciler değerli taşları ceplerine atarak veya gizli bir köşeye kaçarak, sistemin getirdiği belirsizliği azaltmaya çalışıyor.
- 19:51Madencilik Tehlikeleri ve Altının Bedeli
- Madencilik tünellerinde oksijen seviyesi normal olan doksanbeş ile yüz seviyesinin çok altında olabiliyor.
- Kalp atış hızı seksen ile yüz arasında olması gereken yüzyirmi'nin üzerinde olabiliyor.
- Sekiz gram altın içeren bir yüzüğün üretimi aşamasında doğaya yaklaşık yirmi ton atık bırakılıyor.
- 20:47Altın Madenciliğinin Çevresel Etkileri
- Sekiz gram altın içeren bir yüzüğün üretimi aşamasında doğaya yaklaşık yirmi ton atık bırakılır.
- Dağın zirvesinde altınla birlikte çıkarılan kayaçlardan dolayı asit maden gölü oluşmuş ve demir sülfat oranı yüksek olan bu kayaçlar su ve hava ile temas ettiğinde oksitlenerek koyu kırmızı renk açığa çıkar.
- Aşağıdaki halk ekinlerini ve hayvanlarını cıva ve siyanür gibi ağır metallerle kirlenmiş suyla yetiştiriyor ve burada yaşayan yerlilerin ortalama ömrü sadece otuzbeş yıl.
- 21:51Yüksek İrtifa ve Sağlık Etkileri
- Yükseklikte alınan her nefes, deniz seviyesindeki ne kıyasla yaklaşık yüzde elli daha az oksijen içeriyor.
- Yarın Kona'da bir yerlinin kanı sizin ya da benim kanımdan iki kat daha yoğundur ve bu durum ölümle sonuçlanabilen damar tıkanıklıklarına yol açabilir bazen.
- İrtifa hastalığının etkilerini azaltabilmek için farklı bitkisel çay karışımları da tüketiliyor.
- 22:17Kona'daki Yaşam Koşulları
- Yorucu bir günün ardından tüm madenciler şehir merkezinde elektrik yalnızca merkezdeki birkaç sokakta mevcut.
- Kasabada ilkokul ve lise var ancak üniversite yok, üniversite için Puno ya da Yuliyaka'ya gitmeleri gerekiyor.
- İnsanlar buraya topladıkları altınları bozdurmaya geliyorlar ve hırsızları ve saldırıları engellemek için tezgahın önüne demir parmaklıklar yerleştirilmiş.
- 23:45Altın İşleme Süreci
- Görülen cevher bir işçinin otuz günde gösterdiği yemeğinin karşılığı ve şu an altıncı ile amalgam halinde.
- İki metali birbirinden ayrıştırmak için pürmüz ve ısıl işlem uygulanacak.
- Yaklaşık her bir gram altın için iki gram civa buharlaşıp atmosfere karışıyor.
- 24:02Madencilerin Yaşadığı Zorluklar
- İşin en zor ve tehlikeli kısmı malzemeyi taşımak çünkü çok fazla kötü insan ve soyguncu var ve taşıma işlemi pek de güvenli değil.
- Kona'da irtifa hastalığının etkilerini azaltabilmek için farklı bitkisel çay karışımları tüketiliyor.
- Nefes almakta güçlük çektiğin, oksijen anlamında daha az olan bir bölgede herhangi bir aksiyonel bir şey yapmak da daha maliyetli olur.
- 25:34Kona'daki Güvenlik ve Sosyal Sorunlar
- Çoğu madenci güçlükle kazandığı parasını bu sokaklarda gece hayatı için harcıyor.
- Gece kulüpleri Kona'daki en tehlikeli yerlerdir ve sokakta barlar, gece kulüpleri ve maden işçileri için yasadışı randevu odaları bulunuyor.
- Polise göre ortalama ikibinbeşyüz kadar reşit olmayan genç kız bu mekanlarda sömürülüyor ve şehirde yalnızca on eksi onbeş polisin bulunduğu işlevsiz bir karakol var.
- 26:34Madencilerin Hayatları
- Oniki yılı Kona'da geçirmiş bir madenci ile buluşuyoruz ve kendisi aynı zamanda kasabadaki tek spor salonunda sahibi.
- Ramiro şanslı ender madencilerden birisi ve bulduğu en büyük altın ikiyüz gram.
- Maden işçileri bir ayda değişen miktarda kazanıyor, bazen artıyor, sonra düşüyor ve yaklaşık ikibin pesoli ya da biraz daha fazlası kazanılıyor.
- 28:03Madencilikteki Tehlikeler ve Sonuç
- Madende çalışmaktan eller zarar görmüş, yanlışlıkla kayaçla vurulmuş ve altını kayaçtan ayırmaya çalışırken pat yaralar oluşmuş.
- Madende çalışmaktan çok fazla hayatını kaybeden maden işçisi var ve bu kas büyüklüğü ile alakalı değil, esasen zihinsel dayanıklılık meselesi.
- Peru hükümeti, altın madeninin illegal yollarla çıkarılıp işçilerin ve çocukların suistimal edilmesine yıllardır sessiz kalıyor.