Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, Türk ortaoyunu ve tuluat tiyatrosunun en ünlü temsilcilerinden İsmail Dümüllü'nün hayatını ve sanatını anlatmaktadır. Karikatür ve tiyatro sanatçısı Altan Erbulak, İsmail Dümüllü'nün dostu olarak sahnede onu izlemiş bir seyirci olarak deneyimlerini aktarmaktadır.
- Video, Dümüllü'nün 1897'de Üsküdar'da doğumundan başlayarak çocukluğunu, tiyatroya olan ilgisini ve sanat kariyerindeki önemli aşamalarını anlatmaktadır. Belgesel, Dümüllü'nün soyadının nasıl aldığı, sahne tarzı, zamanlama ustalığı ve seyirciyle etkileşimi hakkında bilgiler sunmaktadır.
- Dümüllü'nün 55 yıldan fazla sahne deneyimine sahip olduğu, ortaoyunu ve tuluat geleneğinin son temsilcisi olarak kabul edildiği ve tiyatro yanı sıra filmlerde de rol aldığı belirtilmektedir. Video, ünlü yazar ve tiyatro adamı Haldun Taner'in Dümüllü'nün sanatı hakkındaki yorumlarıyla ve Dümüllü'nün sahne performanslarından örneklerle zenginleştirilmiştir.
- 00:46Osmanlı Döneminde Surre
- Osmanlıcada "surre" sözcüğü, Arapçadan gelen ve para çıkını, para kesesi anlamına gelen "sure" kelimesinden türemiştir.
- Abbasiler zamanında başlayan surre yollanması Osmanlı döneminde de sürdü ve Osmanlı padişahları birinci dünya savaşı yıllarına kadar her yıl harameyne (Mekke ve Medine) kentlerine para ve armağanlar gönderdi.
- Surre alayının uğurlanışı İstanbul için önemli bir olaydı ve çocuklar için eğlence niteliğindeydi.
- 01:55İsmail Dümüllü'nün Tiyatro Hayatına Başlangıcı
- 15 yaşlarındaki İsmail, üvey babasından aldığı harçlıkla Girküşa Tiyatrosu'na gitti ve ünlü tiyatro oyuncusu Kel Hasan'ı seyretti.
- Kel Hasan'ı seyredince yüreğine bir sanat aşkı saplandı ve bu çocuk İsmail Dümüllü olacaktı.
- İsmail Dümüllü, Türk ortaoyunu ve tuluat tiyatrosunun yüzyılımızdaki en ünlü ve en uzun süre sahnede kalmış temsilcisi oldu.
- 03:16İsmail Dümüllü'nün Çocukluğu
- İsmail Dümüllü 1897 yılında Üsküdar'da Süleyman Ağa Mahallesi'nde, orta halli bir ailenin çocuğu olarak doğdu.
- Altı aylık bir bebekken annesi ile babası ayrıldı ve iki-üç yaşlarındayken babası Üsküdar'da bir kadınla evlendi.
- Annesi de Şirketi Hayriye memurlarından, "Şişman Hakkı" diye anılan, mektep ve medrese görmemiş ama namazında ve abdestinde dikkatli bir adamla evlendi.
- 04:21İsmail'in Tiyatro Hayatına Giriş
- Üsküdar'da ilkokulunu bitiren İsmail, üvey babasının isteği üzerine Toptaşı Askeri Rüştiyesi'ne girdi.
- O dönemde toplum sanata ve sanatçıya pek açık değildi ve İsmail'in aile çevresi de tiyatroya atılmasına karşıydı.
- Üsküdar müftüsü olan üvey amcası Hilmi Efendi ve Ustası Hasan Efendi, İsmail'in oyuncu olmak isteğini destekledi.
- 05:27İsmail Dümüllü'nün Soyadı
- İsmail Dümüllü'nün soyadı, kantcı Peru Hanım'dan (Perus) ve "Muhtar" isimli bir karakterden gelmektedir.
- Üsküdar kaymakamı, İsmail'in istedikleri soyadı yerine "Dümüllü" soyadını tescil etmiştir.
- Dümüllü soyadı, İsmail'in halk tiyatrosunda tanınmasını sağlayan önemli bir unsurdur.
- 07:15Dümüllü'nün Sanatı ve Özellikleri
- Haldun Taner'e göre, ortaoyuncularda iki ayrı kat vardır: doğarken dünyaya getirdikleri nitelikler ve ustalarla temastan sonra edindikleri teknikler.
- Dümüllü bir kere tam bir halk çocuğudur ve İstanbul'un kenar mahallelerinin pek seveceği, pek benimseyeceği bir kişidir.
- Dümüllü'nün sesi, konuşma tarzı ve fizik yapısı sahnedeki sempatisine büyük fayda sağlamıştır.
- 10:30Dümüllü'nün Sahne Sanatı
- Dümüllü'nün sesi ve konuşma tarzı taklit edilemeyen özelliklere sahiptir ve üslubuna, sahnedeki kişiliğine çok yatkındır.
- Dümüllü, üstadı olan Kerasan ve Naşit'ten öğrenmiş olduğu kolları mezzederek ortaya bildiği Dümüllü karakterini getirmiştir.
- Dümüllü, güldürmek için yaratılmış bir adamdı ve güldürmenin insanları birbirine yaklaştırmakta en etkili bir kaynaşma vasıtası olduğunu anlatmak istiyordu.
- 16:06Dümüllü'nün Timing Ustalığı
- Bütün büyük halk sanatçıları gibi İsmail Dümüllü'nün de büyük bir timing (zamanlama) ustası olduğu bilinir.
- Aldığı repliğe cevabını yapıştırmadan önce bir duraksaması vardı ki bu ona biraz sonra patlatacağı esprinin gerilim vurgulaması sağlardı.
- Bu anlık bölük aldatmacası, beklenmedik esprisinin kahkahaları arasında eritme fırsatı verirdi.
- 16:49İsmail Dümbüllü'nün Zamanlama Ustalığı
- Karikatür ve tiyatro sanatçısı Altan Erbulak, Türk tuluat sanatının son ustadı İsmail Dümbüllü'nün zamanlamadaki ustalığını anlatıyor.
- Dümbüllü, yazlık turnelerde Üsküdar'dan başlayarak Beylerbeyi, Çengelköy ve Paniköy gibi iskelelere uğrayarak sanatını sürdürürdü.
- Erbulak, Dümbüllü'nün dört gece boyunca aynı oyunu oynarken esprileri farklı zamanlamalarda patlatmasını gözlemlemişti.
- 20:33Dümbüllü'nün Sanatı ve Zamanlama Tekniği
- Dümbüllü, Erbulak'a "sen bu açık hava sinemaların sahibinin oğlu mu?" diyerek bir espri yapmış, bu tuluat sanatının büyük ustalığını göstermişti.
- Dümbüllü, aynı espriyi farklı zamanlamalarda patlatmanın sebebini "seyircinin sıcaklığına göre oynadığımı" açıklamıştı.
- Dümbüllü yalnızca söz söyleme ve zamanlamada değil, oyunu duruma uydurma konusunda da büyük bir ustadıydı.
- 22:43İsmail Dümbüllü'nün Hayatı ve Mirası
- İsmail Dümbüllü, Türk seyirlik oyunları tarihinin altın çağında elli beş yılı aşkın süre sahnede kalan bir sanatçıydı.
- Ortaoyunu ve tuluat geleneğinin son temsilcisi olarak kabul edilir ve jübilesini yaptıktan sonra bile sahneye çıkmıştır.
- Dümbüllü, 1940'lı yıllardan itibaren "Müşteri Kızılırmak", "Karakoyun Dümbüllü Macera Peşinde", "Keloğlan" gibi birçok filmdede rol almıştır.