Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, Hun yaylarının tarihini ve Türk okçuluğunun gelişimini anlatan bir belgeseldir. Videoda Jan, İbrahim, Ferhat, Ercan Sipahi, Candi ve Cem Salan gibi uzmanlar yer almaktadır.
- Belgesel, ok ve yayın insanlık tarihindeki önemi ile başlayıp, Hunların bu silahı nasıl geliştirdiklerini anlatmaktadır. Hun kartal savaşçılarının dört aşamalı sınavı, Mete Han'ın askeri reformları, ıslık oklarının yapımı ve ses üretme prensibi, Hun savaş taktikleri ve Roma ordusuna karşı başarıları detaylı olarak ele alınmaktadır.
- Belgeselde ayrıca Hun yaylarının yapım aşamaları, İskit yaylarıyla karşılaştırması, güç testleri, ıslık oklarının ses basıncı ölçümü ve Roma'nın testido savunma düzeninin zayıf yönleri gibi teknik bilgiler de sunulmaktadır. Video, bir sonraki bölümde Türk okçularının Anadolu'ya yolculuğu ve İslamiyet'in dini anlamda kazanmasıyla birlikte ok ve yayın yükselişini anlatacağını duyurarak sona ermektedir.
- 00:21Ok ve Yay'ın Önemi
- İnsanlar hayatta kalmak için doğaya karşı mücadele etmiş, barınabilmek, korunmak ve beslenebilmek için çeşitli araçlar geliştirmişlerdir.
- Ok ve yay, insanlara kendinden daha hızlı hayvanları avlama ve gruplar halinde uzaktan savaşabilme yetisi kazandırmıştır.
- Ok ve yay, Türklerin elinde en mükemmel hale ulaşmış, bu silahın gücünü fark eden birçok medeniyet onu kusursuz hale getirme yarışına girmiştir.
- 02:44Hunların Okçuluk Geleneği
- Çin İmparatorluğu ve Roma, farklı zaman dilimlerinde bile Hun savaşçılarından başa çıkmakta zorlandıkları ortak bir sorunla karşı karşıyaydılar.
- Hun çocukları, Asya'nın zorlu koşullarında hayatta kalmak için uyum sağlamaktan başka şansları olmadığı için iyi birer atlı okçu olmak zorunda kalmışlardır.
- Hun çocuklarının atlı okçuluk eğitimi koyun sırtında yapılmış, başaramazlarsa atlı okçuluk hayallerinin gerçeğe dönüşme ihtimali de yok olacaktı.
- 04:59Hunların Yay Teknolojisi
- Hun yayları boyları 105 ile 140 santim arasında değişen kompozit yaylar olup, kabzası düz kasan, başları uzun ve içe doğru keskin bir şekilde kıvrıktı.
- Hun yayları, İskit yaylarından farklı olarak tüm enerjiyi kabzada topluyor, bu da İskit yayınından çok daha fazla refleks üretiyordu.
- Hun yaylarının yapımında boynuz, ağaç, tutkal ve sinir gibi aynı materyaller kullanılıyordu.
- 06:16Hun Yayının Yapımı
- Hun yayının alameti olan hayvan tendonu kesilerek, boyları 140 santimetreye kadar uzanan yayları kaplamak için gerekli malzeme elde ediliyordu.
- Kurutulmuş tendonlar çekiç darbeleri ile esnetilip tiftiklenerek yay yüzeyine tutkalla yapıştırılıyordu.
- Yay ustaları bu silahı geliştirmek için uzun zamanlar harcadılar çünkü yayın atışa hazır hale gelmesi için gereken zaman bir yıldı.
- 08:56Hun Yayının Gücü
- Hun yayının test sonuçlarına göre tam 45 kilogram güce dayanabildiği gözlemlenmiştir.
- Hun yayının ve İskit yayının aynı mesafeden aynı özellikteki hedeflere atış yapması test edilmiştir.
- Hun yayının 20 metreden yapılan atış 196 kilometre hıza ulaştı ve 44,50 darbe gücü yarattı, İskit yayının ise 180 km hıza ulaştı ve 37,50 darbe gücü yarattı.
- 11:19Hunların Gücü ve Kartal Savaşçıları
- Hun yayları ile donatılmış atlı okçular, Teoman'ın önderliğinde bir araya geldiklerinde Orta Asya'nın en tehlikeli ordularından biri haline geldi.
- Çin İmparatorluğu'nun baştan aşağı deri zırhlarla donatılmış ordusunun zaafları, güçlü yayları olan Türk süvarileri karşısında açığa çıkmaya başlamıştır.
- Kartal savaşçıları zamanın rock starlarıydı, Hun gençlerinin rüyalarını bir gün bu birliğe katılmak süslüyordu, ancak bunu başarmak göründüğü kadar kolay değildi.
- 13:39Hun Gençlerinin Kartal Savaşçısı Sınavı
- Hun gençleri kartal savaşçısı olabilmek için dört aşamalı bir sınavdan geçerdi.
- İlk etapta engelli ve uzun mesafe at sürme yarışı yaparak yeteneklerini ispatlamalıydılar.
- İkinci etapta at üzerinde cambazlık oyunlarında atın eğrinin yanından eğilip yerden aldıkları objeyi ilerideki bir sepete koymaları gerekiyordu.
- 14:03Sınavın Devamı
- Üçüncü aşamada at sürerken kusursuz bir şekilde ok atmalı, dördüncü ve son etapta ise part atışı ile hedefi oniki'den vurmalıydı.
- Eğer dört aşamadan birinde bile başarısız olurlarsa bu elit birliğe kesinlikle katılamazlardı.
- Caminin bu parkuru yirmi kez ve temposunu bozmadan geçmesi gerekiyordu, bu toplamda beş kilometrelik bir yol kat edeceği anlamına geliyordu.
- 14:43Jan Bir'in Sınavı
- Jan Bir bir parkura oldukça hızlı başladı, ancak yirmi tur boyunca aynı performansı gösterebilmesi hiç kolay değildi.
- Oniki turun içindeyken Jan Bir'in parkuru başarıyla tamamlayabilmesi için önünde altı dakikada kat etmesi gereken sekiz tur daha vardı.
- Zamanla yorulması ve hata yapması kaçınılmaz olmasına rağmen, Jan Bir zorlu parkuru tam olarak onüç dakika elliiki saniyede geçmeyi başardı ve parkuru zamanında tamamladığı için bir sonraki aşamaya geçmeye hak kazandı.
- 16:22At Üzerinde Cambazlık Testi
- Sırada adayların at üzerindeki manevra kabiliyetlerinin sınandığı bir başka zorlu test vardı: at üzerinde hızla giderken eğilip yerden bir şey almak.
- Hazırlanan parkurda yetmiş metrelik mesafe içinde yirmibeş metre aralıklarla yerleştirilmiş iki adet kum torbası vardı ve Jan Bir ikisini de sepetlere atmayı başarabilmeliydi.
- Jan Bir ilk denemesinde hedeflerini yalnızca birkaç salise ile kaçırdı, ancak son denemesinde iki kum torbasını da yakalayıp sepetlere atmayı başardı ve bu defa başlangıç noktasından parkur sonuna kadar müthiş bir zamanlama yakaladı.
- 19:36Ok Atış Testi
- Üçüncü aşamada at üzerinde sabit ve hareketli hedeflere ok atışları yapacaklardı.
- Jan Bir sabit ve hareketli hedefleri de vurarak kartal savaşçılarının geçtiği üç aşamayı da başarıyla tamamladı.
- Bu kartal tüylü başlığı elde etmek için önünde yalnızca bir engel kaldı: part atışı.
- 20:20Part Atışı ve Sonuç
- Part atışı denilen bu stil, kovalamaca sırasında düşmanın sinirlerini yıpratmak ve tuzağa çekmek için sıklıkla kullanılan bir yöntemdi.
- Jan Bir at üzerindeki tüm maharetlerini sergileyerek ilk üç aşamayı başarıyla geçse de part atışında hedefi vuramadı ve kartal savaşçısı sınavını başarıyla tamamlayamadı.
- Atla birlikte ileriye doğru giderken geriye dönüp ok atmak gerçekten çok zor, birçok parametre var ve bu yüzden kartal savaşçısı olabilmek büyük bir ayrıcalık.
- 21:40Hun Okçularının Gücü
- Hun okçuları mesafe tanımaksızın düşmanlarını vurmalarıyla meşhurlardı ve onların oklarını yönelttiği kişinin kurtulma ihtimali pamuk ipliğine bağlıydı.
- Kartal savaşçıları Teoman'ın en çok güvendiği birlikte Çinlilere karşı verdiği savaşlarda bu elit askerlerin keskin nişancılığı sayesinde düşman üzerinde psikolojik olarak büyük bir baskı kuruyordu.
- Sayıları birkaç dümenden fazla olmayan bu elit savaşçılar Çinlilere hiç yenilmemişti ve bazı rivayetlere göre Çin seddi, bu yenilmez savaşçıların akınlarına engel olabilmek için yapılmıştı.
- 22:28Mete Han'ın Dönemi
- Çinliler için asıl felaket, Teoman'ın oğlu Mete Han'ın tarih sahnesine çıkmasıydı ve Hun devleti Metehan'la birlikte büyüyecek ve güçlenecekti.
- Mete Han'ın milattan önce ikiyüzdokuz yılında tahta çıkmasıyla birlikte Hun İmparatorluğu'nun sınırları Çin Seddi'nin güneyine doğru genişleyecekti.
- Mete Han'ın başarısının arkasında yatan en önemli sebep askeri alanda yaptığı reformlar ve kurduğu kusursuz ordu düzeniydi.
- 23:05Mete Han'ın Ordusu
- Mete Han'ın döneminde Hun ordusu artık savaş zamanında toplanan sivillerden değil, sürekli antrenman yapan ve savaşa hazır halde bulunan profesyonel askerlerden oluşuyordu.
- Mete, yay çekip ok atan bütün Asya kavimlerini tek bir çatı altında toplamayı başardı ve kaynaklarda onun üçyüz bin ofis olduğu söyleniyor.
- Mete Han'ın basit ama dahiyane bir fikri vardı: tasarladığı ve geliştirdiği ıslık okları sayesinde Asya'nın gördüğü en büyük ordulardan birinin organizasyonunu neredeyse kusursuz hale getirmişti.
- 24:27Islık Oklarının Yapımı
- Islık okları temine delikler açılarak yapılır ve ok fırlatıldığı zaman bu deliklerden geçen hava ıslığa benzer bir ses çıkarır.
- Mete'nin icat ettiği ıslık çalar şekilde yapmasının iki nedeni vardı: birincisi okçuların atış yapması gereken yönü göstermesi, ikincisi ise düşmanın yüreğine korku salması.
- Islık okları temrenleri farklı boyutlarda, irili ufaklı ve farklı formlarda yapılırdı; demirden yapıldığında darp demrelerine göre daha ağır olacaktır ve bu durumda okun hem gövdesi hem de yayın buna göre ayarlanması gerekir.
- 26:26Islık Oklarının Etkisi
- Mete, Türk tarihinde düzenli orduyu kuran ilk kişidir ve bu sayede çok etkili bir emir komuta sistemi de oluşturmuştur.
- Islık oku da bu emir komuta sisteminin çok önemli bir parçasıdır ve islık okundan çıkan ses adeta Mete'nin ağzından çıkan bir emir gibidir.
- Islık okundan çıkan ses, ok süzülürken deliklerden hava geçerek ıslık sesine benzer bir ses çıkarır.
- 27:31İslık Okunun Ses Basıncı Ölçümü
- Tek bir ıslık okunun çıkardığı ses basıncı 89 desibel olarak ölçülmüş, bu insan kulağının rahatlıkla duyabileceği bir ses seviyesidir.
- Birkaç okla yapılan ölçümlerde ses basıncı 95-96 desibel seviyelerindeyken, 10.000 ok kullanıldığında ortalama 130-150 desibel arasında bir ses seviyesine ulaşılacaktır.
- Bu okun iki kullanış amacı vardır: yön tayin etmek ve düşman hatlarında panik yaratmak.
- 28:48Mete Han'ın Çin Seferi
- MÖ 200 yılında Mete Han, Çin seferi için hazır olup, Bayden Savaşı'nda kurduğu ordusunu Çinlilere karşı test etmek istedi.
- Hun İmparatorluğu'nun askerleri kış koşullarına alışkındı ve ordusunu kuzeye doğru ilerleterek Çinlileri zor duruma düşürmek istedi.
- Soğuk hava düşman okçuları için korkutucu bir etken haline dönüşmüştü.
- 29:20Kış Koşullarında Ok Kullanımı Testi
- Ferhat'ın hazırladığı testte, Jumpy bir dakika boyunca ellerini buzlu suyun içinde tuttuktan sonra yayına alarak atış yapmayı deneyecek.
- Bir insanın vücut ısısı 35 santigrat derecenin altına düştüğünde hipotermi başlar ve ısı kaybı en fazla el ve ayaklarda meydana gelir.
- Jumpy, ellerini buzlu suyun içerisinden çıkardığında hissettiği acıyı tarif etmek imkansız buldu ve Çinli askerlerin bu durumda ok kullanamaması normaldi.
- 31:10Çin Ordusundaki Arbalet
- Çin ordusunda yayın dışında farklı bir menzil silahı olan arbalet kullanılıyordu.
- Arbalet, zor esneyen bir yayın kundak adı verilen tahta ya da metal parçasına monte edilmesiyle elde edilirdi ve kısa ve kalın oklar kundak üzerindeki oyuğa yerleştirilirdi.
- Bu silahı germek için bacak ve sırt kasları kullanılırdı, böylece parmaklara ve kollara çok yük binmezdi.
- 32:12Arbaletin Avantajları
- Arbalet tarihin ilk mekanik silahlarından biriydi ve kullanıcıya kolaylık sağlardı.
- Tetik mekanizması sayesinde yayın otomatik bir silaha dönüştüğü hayal edilebilirdi.
- İyi bir okçu olabilmen için uzun yıllar talim yapman gerekiyorken, arbalet bu gerekliliği tamamen ortadan kaldırdı ve profesyonel olmayan bir askere ok atabileceği anlamına geliyordu.
- 33:25Arbalet ve Yay Karşılaştırması
- İbrahim ve Jan Bey bir dakikalık süre içinde hareketli hedeflere ard arda oklarını fırlatarak hangi menzilli silahın daha iyi olduğunu test ettiler.
- Jan bir atışlarını yaparken yayın kullanım hızından faydalanırken, İbrahim arbaleti tekrar doldururken zaman kaybedebilirdi.
- Yarışın kazananı Jan oldu çünkü bir dakikalık süre içerisinde iki hareketli hedefi vurmayı başardı.
- 35:40Hunların Çin'e Üstünlüğü
- Mete Han, kendi icadı olan ıslık oku ve uyguladığı askeri taktik sayesinde Çin hükümdarı Gazi'ye büyük üstünlük sağladı.
- Bayden Savaşı'nda Hunların korkutucu gücünü ve uyguladıkları savaş stratejisinin üstünlüğünü gören Çinliler, Mete hayatta olduğu sürece bir daha anlaşmayı bozmaya cüret edemediler.
- Hun kompozit yayı, hızlı ve atik Asya adları ve kusursuz bir askeri disiplin, Orta Asya'nın kalbinde bir araya gelerek yenilmez un atlı okçuları ortaya çıkardı.
- 36:40Roma Ordusunun Testido Savunması
- 20 Haziran 451'de Fransa'nın kuzeydoğusundaki Katalon Ovası'nda Hun Türkleri, Metehan'dan 600 yıl sonra Attila'nın önderliğinde Roma ordusu'nun karşısındaydı.
- Romalılar savaş stratejileri konusunda uzman, tam donanımlı ve disiplinli bir orduya sahipti ve tarihte kazandıkları zaferlerini ağır ve sıkı şekilde dizilmiş piyadelerine borçluydu.
- Ağır zırh giyinmiş Roma askerleri kalkanlarını bir araya getirdiklerinde adeta yıkılmaz bir duvara dönüşüyordu ve testido adını verdikleri kaplumbağalardan esinlenerek geliştirilmiş bu kalkan duvarı, Roma piyadelerini yakın temas anına kadar mızrak ve ok gibi menzil silahlarına karşı çok iyi koruyordu.
- 38:00Testido Savunmasının Test Edilmesi
- Testido savunmasının avantajlarını görmek için bir dizi test yapıldı ve on kişilik okçu birliği ile kalkanların ardındaki balonları patlatmaya çalışıldı.
- Ok atışlarıyla kalkanların ardındaki balonları patlatmaya çalışıldı ancak birkaç ok kalkanı geçmeyi başardı ama hedeflere zarar veremedi.
- Ok atışlarında olduğu gibi mızraklarla da kalkanların ardındaki hedeflere ulaşmayı başaramadılar, bu taktik Romalılara öyle bir koruma sağlıyordu ki cepheden yapılan saldırıların hatlarını zayıflatma ihtimali yok denecek kadar azdı.
- 41:34Türk Okçularının Roma'ya Karşı Taktiği
- Janti, Türk okçularının at üzerinde yaptığı saldırı taktiğini uygulayarak Testidonun zayıf yönlerinden faydalandı ve balonları patlatmayı başardı.
- Roma'nın güçlü Testido dizilişinin iki zayıf noktası vardı: sağ ve sol kısımları ile arka kısmı, ön ve üst bölge bu kadar iyi korunuyorken bahsedilen noktalar tamamen açıkta kalıyordu.
- Avrupalı kavimlere karşı savaşırken bu korumasız bölgeler sorun teşkil etmiyordu, ancak hareketli Türk atlı okçular için bulunmaz nimetti.
- 42:09Türk Atlılarının Özellikleri ve Katalon Savaşı
- Doğu Romalı bir tarihçi, Türk atlılarını betimlerken onların at sırtında alışveriş yaptıklarını, yemek yediklerini, istişare edip önemli karar aldıklarını ve hatta uyuduklarını belirtmişti.
- Romalılar tanımlarken bile şaşırdıkları yeni bir asker tipiyle karşı karşıyaydılar ve onlara karşı geliştirdikleri bir taktikleri hala yoktu.
- Avrupa Hun İmparatoru Attila, Katalon Savaşı'nda yalnızca yirmidört saat içinde yenilmez Roma ordusunun büyük bir kısmını yok etti.
- 42:47Batı Roma İmparatorluğu'nun Yıkılışı
- Batı Roma İmparatorluğu'nun ordusu 451 yılında yaşanan Katalon Savaşı'ndan sonra bir daha eski gücüne kavuşamadı.
- Bu durum onları Avrupalı kavimlerin saldırılarına karşı savunmasız bırakacak ve yirmialtı yıl sonra yıkılmalarına sebep olacaktı.
- Orta Asya'daki atalarından miras aldıkları kompozit yaylarını daha da geliştiren ve onu ustaca kullanan Türkler, Metehan'ın önderliğinde bireyden birliğe, kahraman savaşçılardan profesyonel bir orduya dönüşmüştür.
- 43:39Sonraki Bölüm
- Sonraki bölümde bozkırların amansız savaşçılarının izinde Anadolu'ya yolculuk edilecek.
- İslamiyetle dini bir anlamda kazanan ok ve yayın, Türklerle birlikte önlenemez yükselişine tanık olunacak.