Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, 16 Mart 1988'de Saddam rejimi tarafından gerçekleştirilen Halepçe kimyasal bombalama katliamını anlatıyor. Belgeselde, katliamın tanığı olan bir fotoğrafçının 21 yıl sonra Halepçe'ye dönüşü, katliamda hayatını kaybeden Ömer Hava'nın yeğeni Burhan Hava ile yaptığı röportaj ve "Kimyasal Ali" lakaplı Ali Hasan Almacit'in yargılanma süreci yer alıyor.
- Belgesel, Irak-Iran Savaşı sırasında Saddam rejiminin Kürtlere karşı kimyasal silah kullanması sonucu yaşanan katliamı kronolojik olarak anlatıyor. Katliamda binlerce insan hayatını kaybetti, özellikle kadın, çocuk ve yaşlılar etkilendi. Belgesel, katliamın tanığı olan fotoğrafçının yaşadığı deneyimi, hayatta kalanların yaşadığı sağlık sorunlarını ve "Kimyasal Ali" lakaplı Ali Hasan Almacit'in yargılanma sürecini göstererek, bu insanlık suçunun hala devam eden etkilerini vurguluyor.
- 01:07Halepçe Katliamı'nın Arka Planı
- Halepçe'de 16 Mart 1988 tarihi, gökten kimyasal bombaların yağdığı ve sokaklarda ölümün dolaştığı kara gün olarak anılıyor.
- Irak ordusu İran karşısında yenilgi almaya başlayınca, Kürt peşmergeleri Halepçe, Dudeyce ve İnata'yı ele geçirdi.
- Saddam, kimyasal silahları bu kez de Kürtlere karşı kullandı.
- 02:17Katliamın Belgelenmesi
- 16 Mart 1988'de Saddam rejimi tarafından gerçekleştirilen katliamı sessiz tanık fotoğrafıyla belgeledikten 21 yıl sonra ikinci kez Halepçe'deyim.
- Bugün 60 bin kişinin yaşadığı şehirde birçok kişi ya ailesinin tamamını ya da çocuklarını kaybetmiş.
- Halkla konuşurken elinde bir albümle yanıma yaklaşan genç bir adam, fotoğraftaki çocuğun kendisinin olduğunu söyledi.
- 03:27Katliamın Anıları
- Mahşer günü gibiydi, herkes imdat istiyordu; çocuk, yaşlı, kadın herkes yardım çağırıyordu.
- Şehre ayak bastığım andan itibaren gördüğüm manzara beni dehşete düşürmüştü.
- Henüz 16 yaşında ve yeni evliydim, o dönemde İran-Irak savaşı yüzünden bomba seslerine alışmıştık.
- 04:17Kimyasal Bombanın Etkileri
- Bir anda daha önce hiç alışık olmadığımız bir ses duyduk, bu sesle birlikte Halepçe'nin zemini sallandı.
- Su doldurduğumuz kovaların içinde çamur gibi bir şey dolmuştu, bahçe sanki küle bulanmıştı.
- Bahçemizdeki keklikler kanat çırpıp can çekişiyor, ahırdaki hayvanlar sanki insan öksürüğü gibi sesler çıkarıyordu.
- 04:39Kimyasal Bombanın Fiziksel Etkileri
- Bir süre sonra gözlerimiz yanmaya başladı, sarhoş gibiydik.
- Bodrum'a indiğimde herkesin gözleri kıpkırmızı olmuş, çocuklar kusmaya başlamıştı.
- Rüzgarın etkisiyle çöken hava yukarı doğru yükselmeye başlamıştı, etrafta çok garip bir koku vardı.
- 05:27Kimyasal Bombanın Sonuçları
- Nesrin teyze bunun kimyasal bomba olduğunu söyledi, hemen evde bulunan battaniyeleri ıslatıp üzerimize örttü.
- Kokular sürekli değişiyor, bazen dayanılmaz oluyordu, sanki bir anda iklim de değişmişti.
- Akrabalarımızın çoğu ölmüş, kurtulanlarsa farklı hastanelere tedaviye gönderilmişti.
- 05:45Sokaklardaki Manzara
- O gün Halepçe'de bombalardan çok az insan kurtulabilmiş, sokaklar ceset doluydu.
- Cesetlerin çoğu kadın, çocuk ve yaşlı insanlara aitti; kimi evinin avlusunda kurulmuş sofra başında, kimi kapının eşiğinde, kimi bebeğini emzirirken, kimi oyun oynarken yakalanmıştı.
- Her yerde ölmüş insanlar yatıyordu, çocukları ölen anneler haykırıyordu.
- 06:22Kaçış ve Kurtuluş
- Fotoğrafımızı çektiğiniz bu evin önüne geldik, dayımı yerde yatarken gördük, hemen arabadan inip yanına gittik.
- Mahalleden uzaklaştığımızda sokağımızın hemen yanına bir bomba daha düştü, traktörü kullanan komşumuz bir süre sonra öldü.
- Karşımıza çıkan ilk köyde terk edilmiş bir eve sığındık, artık göremiyordum, kardeşlerim de öyle.
- 07:30Kimyasal Bombanın Uzun Dönem Etkileri
- İnsanlar ölüyordu, sonra ben de kendimi kaybetmişim, uyandığımda İran'da bir hastanedeydim.
- Savaşın iğrenç yüzünü yansıtan sessiz tanık fotoğrafına konu olan dokuz çocuk babası Ömer Hava'ın hayatta kalan yeğeni Burhan Hava ile tanıştım.
- Şehir merkezinde evlerinin bodrumunda saklananlar da gazlardan dolayı toplu halde öldü, amcam ve tüm ailesi de ölenlerin arasındaydı.
- 08:16Ömer Hava'nın Hikayesi
- Bombardıman başladığında Ömer Hava ilk olarak beşikteki çocuğunu kucağına alıyor, şehrin dışına çıkmak üzere bu sokaktan aşağı doğru koşmaya başlıyor.
- Ömer Hava, patlayan kimyasal bombadan etrafa yayılan zehirli gaz bulutunun içine düşüyor, gözleri görmüyor, nefes alamıyor ve 47 numaralı evin kapısında merdivene düşüyor.
- Ölüm anında bile bebeğini düşünüyor, onu korumak için üstüne kapanırken ikisi de oracıkta can veriyor.
- 09:00Katliamın Sonrası
- Tek bir kalede Halepçe'de neler yaşandığını, o gün binlerce suçsuz insana karşı işlenen insanlık suçunu okuyabilirsiniz.
- Ömrünü Saddam rejimi ile mücadele etmekle geçirmiş şimdiki Cumhurbaşkanı Celal Talabani ise o dönemi başka bir açıdan anlatıyordu: Halepçe'den önce de iki yıl boyunca bize karşı kimyasal kullanıldı.
- Maalesef o zaman bütün Arap devletleri Saddam'ı destekliyordu, bize İran yardım etti.
- 09:43Katliamdan Kaçanlar
- Katliam zamanında ve sonrasındaki saldırılardan kaçan on binlerce insan en zor şartlarda yaşam mücadelesi verdi.
- Çoğu hastalık ve açlıktan öldü, İran'daki hastanelere ulaşanlar şanslıydı.
- Katliamın baş aktörü, Saddam'ın sağ kolu Kimyasal Ali lakaplı Ali Hasan Almacit'in Bağdat Yüksek Ceza Mahkemesi'nde yargılandığı duruşmaya tanık sıfatıyla katılıyorum.
- 10:56Kimyasal Bombanın Uzun Dönem Etkileri
- O gün sadece zehirli ölümün gezdiği sokaklarda bugün hayat devam ediyor, o gün çocuk olanlar bugün birer yetişkin.
- Halepçe halkı derin izleri hala taşıyor, biz kurtulduk ama buna ne kadar kurtulduk denebilirse yıllardır gözlerimden 21 yıl geçmesine rağmen kimyasalın etkisi hala devam ediyor.
- Gözlerim iyi görmüyor, rahat nefes alamıyorum, birçok genç kız çocuk sahibi olmayınca doktora gittik, kimyasalın etkisiyle kısır kaldığımı öğrendiğimde dünya başıma yıkıldı.