Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Gezegenimizin Mucizevi Köşeleri" adlı belgesel serisinin bir bölümüdür. Belgeselde Zimbabve, Zambiya, Kanarya Adaları ve Fas'ın Guelmim eyaleti tanıtılmaktadır.
- Video, Afrika'nın güneydoğusundaki Zimbabve ve Zambiya'nın tarihi, coğrafi konumu, doğal zenginlikleri ve kültürel zenginliklerini anlatarak başlıyor. Ardından Kanarya Adaları'nın özellikle Lanzarote ve Gran Canaria adalarının volkanik kökenleri, doğal güzellikleri ve yerel yaşamı ele alınıyor. Son bölümde ise Fas'ın Guelmim eyaletindeki göçebe yaşam, deve pazarı ve Taf Root Vadisi'ndeki granit kayaları gösteriliyor.
- Belgeselde Robert Mugabe gibi önemli siyasi figürler, yerel halk, vahşi yaşam türleri ve sürdürülebilir yaşam yöntemleri hakkında bilgiler sunulmaktadır. Video, gezegenin mucizevi köşelerini keşfeden bir yolculuk formatında ilerlemekte ve bir sonraki bölümde Meksika ve Karayipler'e gidileceği belirtilmektedir.
- 00:36Zimbabve'nin Tarihi ve Coğrafi Özellikleri
- Bir zamanlar Rodezya olarak bilinen ülke, bugün Zimbabve ve Zambiya olarak iki ulusal sınırla bölünmüş durumdadır.
- Zimbabve, Afrika'nın güneydoğusunda denize kıyısı olmayan, güneyde Güney Afrika ile sınır komşusu bir ülkedir.
- Arkeologlara göre en eski kayıtlar bu bölgedeki ilk insan yerleşimlerinin üç yüzyıla kadar uzandığını göstermektedir.
- 01:34Zimbabve'nin Siyasi Durumu
- Diktatör Robert Mugabe, 32 yıldır Zimbabve'yi yönetmektedir ve 2018 yılında 88. doğum gününü kutlamıştır.
- Mugabe'nin yönetimi yüzünden her beş kişiden dördü işsiz ve açlık kol geziyor.
- Mugabe, beyaz çiftçilerin topraklarına el koydu ve sadakatine güvenebileceği ama işe uygun olmayan insanlar arasında paylaştırdı.
- 02:43Zimbabve'nin Doğal Zenginlikleri ve Nüfusu
- Zimbabve altın, kömür, krom, silisyum ve nikel bakımından oldukça zengindir.
- Ülkede 12 milyondan fazla insan yaşamaktadır ve bunların çoğu Afrika'nın yerlileridir.
- 1975 yılında toplam nüfusun %5'ini oluşturan beyazlar, bugün yok denecek kadar azdır ve halkın %80'ini Schna halkı oluşturmaktadır.
- 04:30Matabo Dağları
- Matabo Dağları Zimbabve'nin manevi kalbidir ve "cesur kafa" anlamına gelir.
- Matabo Dağlarında bulunan mağaralar, av sahnelerini tasvir eden birçok gizemli duvar resmine sahiptir ve bazıları 10.000 yıl öncesine aittir.
- Bu mağaralarda 35.000 yıl öncesine ait insan kalıntıları ve tarih öncesi aletler keşfedilmiştir.
- 05:56Zimbabve'nin Tarım ve Gıda Kültürü
- Zimbabve'nin ana ürünü mısır'dır ve Amerika'dan gelen mısır sayesinde ayakta kalmaktadır.
- Baymatuta'nın motorlu değirmeni, yetersiz arazilerinde mısır yetiştiren köylüler için önemli bir mekan olup, eski ve yıpranmış makine işi oldukça riskli hale getirmektedir.
- Kalın bir mısır püresi olan sadza, Zimbabve'nin ulusal yemeğidir ve farklı türleri ile Afrika kıtasının yarısından fazlasının temel gıdasıdır.
- 08:43Zimbabve'de Su Sorunu
- 21. yüzyıl Afrika'sının geleceği, eğitim için yeterli sayıda kaliteli okul ve yeterli miktarda su teminidir.
- Zimbabve'de özellikle yağmur mevsiminde su bol miktarda bulunmaktadır, ancak içme suyu hala oldukça kıttır.
- Kurak mevsimde durum daha da kötüleşir ve insanlar, sığırlar ve vahşi hayvanlar için sıkıntılı günler başlar.
- 09:34Yağmur Fısıldayıcısı
- Umutsuz zamanlar umutsuz önlemleri beraberinde getirir ve yerel halk "yağmur fısıldayıcısı" olarak adlandırılan kişiden yararlanmaktadır.
- Bu iş için sihirli bir asa, siyah bir etek, maymun ve misk kedisi derisinden yapılmış bir şapka gibi çeşitli ekipmanlar gerekiyor.
- Matabele Dağlarındaki gizemli yeleli dağ mağaralar birinde yapılan kutsal törene, kulaklarının ilahi iletişime kapalı olduğuna ve dolayısıyla da Tanrı'nın sesini hiçbir şekilde duyamayacaklarına inandıkları için beyazlar katılamıyor.
- 10:55Juangi Ulusal Parkı
- Yağmur dindi, bir gökkuşağı var ve diğer yanda Juangi Ulusal Parkı'nın uçsuz bucaksız otlakları boylu boyunca yemişim.
- Afrika çalılıkları adeta yaşamla dolup taşmaktadır ve hayvanlar her akşam doğal su çukurlarında su içmek için bir araya gelir.
- Yerel halk, çalılıklardaki meyvelerin hemen hemen her şeyi iyileştirdiğini iddia ediyor.
- 12:06Ekosistem ve Hayvanlar
- Buradaki yaşam çeşitliliği, ekosistemin karmaşıklığını ve her hayvanın önemini vurgulamaktadır.
- Normalde fazla ortak noktası olmayan pek çok hayvan türü, açık alanlarda kendilerini koruma ihtiyacıyla birleşirler.
- Devekuşları, zebralar ve antiloplar burada bir arada yaşarken görülürler ve bu düzen karşılıklı olarak faydalıdır.
- 13:35Zürafa ve Gergedan
- En uzun kara hayvanı olan zürafa, erkekleri 5,5 metre gibi hatırı sayılır bir yüksekliğe ve yaklaşık bir ton ağırlığa ulaşır.
- Zürafanın yüksekliği ona olağanüstü bir görüş açısı sağlar ve diğer türlerin erişemediği bitki örtüsüyle beslenmesine olanak tanır.
- Gergedanlar, Juangi Ulusal Parkı'nın gözbebeğidir ve Zimbabve'deki kaçak avcılar her yıl onlarca gergedanı öldürmektedir.
- 15:14Aslan ve Victoria Şelaleleri
- Zimbabve'de hayvanlar aleminin hükümdarı aslandır ve dişi aslanlardan birinin taktığı elektronik tasma, bilim insanlarının bu sürünün hareketlerini ormanda izleyebilmesini sağlıyor.
- Victoria Şelaleleri, Endebele dilinde "yukarı doğru düşen su" anlamına gelen Amanza Tunkaio olarak bilinir.
- Şelale, 1855 yılında İskoç gezgin ve misyoner David Livingson tarafından keşfedilmiş ve İngiltere Kraliçesi Victoria'yı onore etmek adına isimlendirilmiştir.
- 18:12Zambezi Nehri ve Su Aygırı
- Zambezi Nehri'ndeki püskürtü, yağmur mevsiminde saniyede onbin metreküp nehirden akarken beşyüz metre yüksekliğe ulaşır.
- Kariba Barajı, Batoka Geçidinin sonunda inşa edilmiş olup, madencilik endüstrisinin gelişmesi için elektrik enerjisi sağlamıştır.
- Su aygırları, Afrika'nın en ölümcül hayvanı olup, tek bir koyda yirmi'ye kadar bulunabilir ve yaşam alanları tehlikeye girdiğinde öfkeden deliye dönebilir.
- 20:52Yağmur Mevsimi ve Yaşam
- Yağmur mevsimi boyunca neredeyse yüz gün boyunca aralıksız yağmur yağmakta ve fırtınalar göllerdeki su seviyesini birkaç metre yükseltmektedir.
- Yaban hayvanları su kuyularına kadar göç etmek zorunda kalmakta ve yaşam ritmi daha da yavaşlamaktadır.
- Zimbabve'de gıda sıkıntısı büyük bir sorun olup, kıtlığın hüküm sürdüğü bölgelerdeki insanlar ve özellikle çocuklar dışarıdan gelen yardımlara muhtaçtır.
- 24:34Kanarya Adaları'na Giriş
- Kanarya Adaları'nda Lanzarote volkanik bir kökene sahip olup, volkanik faaliyetler Mars'takine benzer fantastik bir manzara yaratmıştır.
- Gren Kanaryas'ta dünyanın geri kalanına buradan götürülen şeker kamışı hasadına tanık olunacaktır.
- Fas'ın Guelmim eyaletinde, göçebe bir kabileye ev sahipliği yapan ve develerle tanınan bir bölge bulunmaktadır.
- 25:44Lanzarote'nin Doğal Özellikleri
- Lanzarote, 1730 ve 1824 yılları arasında meydana gelen volkanik patlamalara borçlu olup, ağırlıklı olarak magmatik lavlardan oluşan kırmızı-kahverengi bir çöldür.
- Montanas del Fuego (Ateş Dağları) volkanoloji üzerine açık bir ders kitabıdır ve çıplak arazi çok az nem sunar.
- Dünya yüzeyinin birkaç metre altında sıcaklıklar birkaç yüz santigrat dereceye kadar ulaşmaktadır.
- 27:23Lanzarote'nin Ekonomisi
- Laşeri Vadisi'ndeki yuvarlak şekiller volkanik kraterler değil, yapay olarak inşa edilmiş üzüm bağlarıdır.
- Lanzarote şarap yetiştiriciliğinden çok peynir üretimiyle ünlüdür ve peynir keçi sütünden yapılır.
- Yerel peynirler, iklimin sıcaklığı ve nemli okyanus rüzgarlarının harmanladığı topraksı tatlarıyla tanınır ve deniz tuzu kullanılarak yapılır.
- 28:46Lanzarote'nin Sürdürülebilir Kaynakları
- Lanzarote'nin her yerinde tatlı su kıtlığı olsa da her yerde bol miktarda deniz suyu bulunmaktadır.
- Huna bir o kuyunda yüzyıllardır okyanustan deniz tuzu çıkarılmaktadır ve yöntem hala değişmemiştir.
- Lanzarote'nin elektrik enerjisi ihtiyacının büyük bir kısmı yel değirmenlerinden karşılanmaktadır.
- 29:39Lanzarote'nin Kültürü ve Geleceği
- Adanın eski başkenti Teguis pek değişmemiş, yaşam tarzı çok geleneksel kalmıştır ve horoz dövüşü bunun ayrılmaz bir parçasıdır.
- Lanzarote'nin manzarası büyüleyici olsa da burada yaşam zor olup, gençler daha rahat bir yaşam arayışıyla şehirlere ya da anakaraya gidiyor.
- Sert doğa, çiftçilerin yüzyıllar önce kendisinden aldıklarını yavaş yavaş geri istiyor.
- 30:59Opuntia Tarlaları
- Lanzarote'de kaktüsler sadece göze hitap etmek için yetiştirilmiyor, geniş opuntia tarlaları burayı Meksika'da bir yermiş gibi gösteriyor.
- Opuntia genellikle tatlı meyveleri için yetiştirilirken, Lanzarote'de üzerinde kırmızı böcek yetiştiriliyor.
- Bu böceğin larvaları kozmetikte, gıda endüstrisinde, ruj yapımında veya alkollerde renklendirici olarak kullanılan doğal boya yani karmin içerir.
- 32:07Gran Kanarya
- Gran Kanarya, adında büyük anlamına gelen "grann" sıfatı vardır ancak çapı elli km'den daha azdır ve volkanik kökenlidir.
- Gran Kanarya'daki manzara Lanzarote'den çok daha yumuşak ve zengindir, tatlı su bol değildir ancak burada biraz daha fazla mevcuttur.
- Gran Kanarya tüm Kanarya Adaları arasında açık ara en yeşil olanıdır.
- 33:22Gran Kanarya'nın Yerlileri ve Doğal Kaynakları
- Gran Kanarya'nın yerlileri olan Guanceler hakkında çok az bilgi bulunmaktadır ve dağ mağaralarında yaşamışlardır.
- Gran Kanarya'nın en önemli sembolü mağaralar değil, Kanarya Adası Çamı'dır ve bu ağaç sadece burada bulunur.
- Kanarya Adası Çamları ihtiyaç duydukları tüm nemi havadan emer, kerestesi çok serttir ve her türlü haşere saldırısına karşı dirençlidir.
- 36:22Gran Kanarya'nın Şeker Kamışı ve Tarım
- Kanya (şeker kamışı) adanın küçük bir bölgesinde yetiştiriliyor ve Amerika'ya ilk olarak Kanarya Adaları'ndan ithal edilmiştir.
- Şeker kamışı yetiştiriciliğinde kuru yapraklar ve kötü saplar dikkatlice temizlenmelidir, aksi takdirde sağlıklı olanların büyümesini yavaşlatabilir.
- Gran Kanarya'da şeker kamışı elle hasat edilir, boyu beş metreyi bulan saplar elle kesilir ve toplanır.
- 37:29Gran Kanarya'nın İklimi ve Tarım
- Amerika'dan getirilen favori içecek guarapo, Gren Kanaryayı zenginleştirmiştir; yapımı taze sıkılmış şeker kamışı suyu ve nane yaprakları kullanılarak kolaydır.
- Gren Kanarya rüzgarlıdır, bu nedenle muz veya domates tarlaları folyolar kullanılarak korunmalıdır.
- Yerel muzların çiçeklerini kesmek önemli bir iştir çünkü muzların tadı ve görünümü üzerinde önemli bir etkisi vardır.
- 39:20Gran Kanarya'nın Doğal Özellikleri
- Adanın güney kısmındaki kum tepeleri sahra'ya benzese de, burası sahra değildir; Afrika bir taş atımı uzaklıkta olduğu için bu şaşırtıcı bir şey değildir.
- Rüzgar, kumu sürekli hareket ettirerek kum tepelerinin görünümünü değiştiriyor ve ara sıra bıraktığımız ayak izlerini örtüyor.
- Her yıl üç milyon turistin ziyaret ettiği plajlar güneydedir ve ziyaretçilerin çoğu kristal berraklığındaki sular ve kumsallarla yetiniyor.
- 41:26Fas'ın Guelmim Eyaleti
- Fas Krallığı'nın en güneyinde yer alan Guelmim, göçebelerin ve develerin ülkesidir; burası dünyanın en büyük çölü olan Sahra'nın Atlas Okyanusu'na değdiği yerdir.
- Orijinal göçebe yaşam biçimi yavaş yavaş yok olsa da çoğu hala atalarının yaptığı gibi yaşıyor; deri ve kumaş çadırlarıyla çölde yol alıyorlar.
- Her ailenin çadırlarına ek olarak tek hörgüçlü develeri vardır; Araplar uzun zamandır deveyi insanlardan sonra Allah'ın yarattığı en büyük varlık olarak görüyor.
- 42:28Guelmim'deki Deve Pazarı
- Afrika'daki en büyük devepazarı Guelmim olarak da adlandırılan başkentte kuruluyor.
- Beyaz deve çok değerlidir çünkü iyi gelişmiş bir yön bulma ve hafıza yeteneğine sahiptir; her kervanın önünde beyaz bir deve olması şarttır.
- Diğer develere göre daha iri ve güçlü olan siyah deve de pazarda büyük talep görüyor; yetişkin bir deve yaklaşık yarım ton ağırlığındadır ve yaklaşık onbin ile onbeşbin dirheme mal olur.
- 43:56Guelmim'deki Tarım ve Doğa
- Biraz daha kuzeyde opuntia tarlaları var; burada sadece lezzetli meyveleri için yetiştiriliyorlar.
- Başlangıçta burada çoğunlukla buğday ekiliyordu, ancak çok iyi sonuç vermedi; bu nedenle birçok çiftçi bu bölgeyi terk etti.
- Bölge ekonomisinin temelini oluşturan opuntia, çiftçileri yavaş yavaş geri getiriyor; etli opuntia yapraklarından da faydalanılıyor.
- 45:05Guelmim'deki Doğal Şekiller ve Hayvanlar
- Atlantik rüzgarları Guelmim'deki iklimi etkilemektedir; rüzgarlar, Taf Root Vadisi'ndeki granit kayaları fantastik şekillere sokmuştur.
- Berberi evlerin üzerinde dimdik duran bu kaya, şekli nedeniyle Napolyon'un şapkası olarak adlandırılıyor; dağ keçileri ve koyunlar şapkanın altında otluyor.
- Argono ağaçları yüz ile ikiyüz yıl arasında yaşıyor ve buradan başka hiçbir yerde Fas dağlarında yetişmiyor; ağaçlar tüm yıl boyunca yemiş verirler.
- 46:24Argono Fıstığı ve Guelmim'in Doğal Güzellikleri
- Argono fıstığı da yerel halk için önemli bir üründür; kadınlar bunlardan kozmetikte yaygın olarak kullanılan pahalı bir yağ çıkarıyor.
- Fındıkların öncelikle etli kabuklarından arındırılması gerekir; daha sonra dövülerek açılır ve kavrulmuş çekirdekler, kalın bir maddenin elde edildiği manuel bir taş pürese dökülür.
- Guelmim sahilindeki en güzel yer Legzira adlı bir yerdir; burada granit ve kırmızı kumtaşından oluşan bir kaya bulunur ve dalgalar ve deniz akıntıları yaklaşık sekiz km uzunluğundaki sahilde kumtaşını yontmuştur.
- 49:04Gelecek Yolculuk
- Gezegenimizin mucizevi köşelerine yapılan yolculuk şimdilik sona eriyor.
- Bir sonraki keşif Meksika ve Karayipler'e gidilecek; Meksika'nın Vera Cruise eyaletinde muhteşem orkidelerle karşılaşılacak ve vanilya hakkında bilgi edinilecek.
- Camon Adaları'nda bol deniz yaşamının ihtişamından keyif alınacak ve adalara adını veren sürüngenlerle tanışılacak.