Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, Mısır'ın kayaya oyulmuş en büyük tapınağı olan Ebu Simbel'i ve firavun II. Ramses'in bu yapıyı nasıl inşa ettiğini inceliyor. John Ward, Adil Kelani, Maria Nelson ve Yosra İbrahim gibi uzmanlar belgeselde yer alıyor.
- Video, Ebu Simbel'in mimari özellikleri, inşaat teknikleri ve Ramses'in bu yapıyı neden yaptırdığı sorusunu ele alıyor. Tapınağın güneş tanrısı Ra'yı kutlamak için yapıldığı düşünülse de, John Ward'ın araştırmalarına göre tapınak aslında Ramses'in kendini yaşayan bir tanrı mertebesine çıkarmak için yapılmış. Ayrıca, 1960'larda Nil Nehri üzerine yapılan barajın tapınağı su altında bırakmasından sonra gerçekleştirilen kurtarma operasyonu da detaylı şekilde anlatılıyor.
- Belgeselde ayrıca Ramses'in Kadeş Savaşı'nın gerçekliğini sorgulayan savaş arabalarının teknolojisi, eşi Nefertari'ye ait ikinci tapınak, Ramesyum tapınağı, tahıl depoları ve Gebel Silsil taş ocağı gibi projeleri de inceleniyor. Eski Mısırlıların jeoloji bilgisi ve taş ustalarının devasa yapıyı nasıl yonttukları da videoda ele alınan konular arasında yer alıyor.
- 00:02Ebu Simbel Tapınağı
- Ebu Simbel, Mısır'ın kayaya oyulmuş en büyük tapınağı olup, otuzaltı metre yüksekliğinde bir kayaya yontulmuştur.
- Tapınakta tuhaf tanrıları onurlandırmak için yapılmış gizemli bir mabet bulunmaktadır.
- Bu uç bir mühendislik başarısı olan dev bina, üçbin yıl önce Firavun II. Ramses tarafından yaptırılmıştır.
- 00:32Ramses'in Yükselişi
- Ramses, Mısır'daki diğer krallardan daha cesur, heybetli ve güçlüydü ve kendini Mısır tarihinin en büyük hükümdarına dönüştürdü.
- Bu muammayı çözmek için Ebu Simbel'in dev heykellerini sökecek, kutsal odalarını açacak ve Ramses'in gelmiş geçmiş en büyük firavun oluşunun ardındaki gerçeği ortaya çıkaracaklar.
- Ramses'in tüm ihtirası, kendisinden önce gelenlerin başarılarını gölgede bırakmak ve tarihe bütün zamanların en büyük firavunu olarak geçmekti.
- 02:19Tapınakın Yapısı
- Ebu Simbel, kayanın yüzüne oyulmuş görkemli bir yapı olup, Ramses'in dev gibi dört heykeli önünü süslüyor.
- Muhteşem ön cephenin ardında onbir metre yüksekliğinde, her iki yanında firavunun sekiz kocaman heykelinin bulunduğu hipostil koridor uzanıyor.
- Kayanın kırksekiz metre içinde Mısır'ın büyük tanrıları için yapılmış bir mabet bulunmaktadır.
- 03:05Tapınakın Gizli Mesajı
- İlk bakışta Ramses bu tapınağı güneş tanrısı Ra'yı kutsamak ve ona tapmak için yapmış gibi görünüyor.
- Arkeolog John Ward, tapınağın sıradan bir tapınak olmadığına dair bir önermeyi araştırıyor ve tapınağın gizli bir mesaj taşıdığını düşünüyor.
- Tapınağın gizli mesajını çözmek, Ramses'in yücelik elde etmek için attığı ilk adım ortaya çıkaracak.
- 03:57Güneşin Hizalanması
- Güneş ışınları tapınağa vurduğunda dışarıdaki odaları bir ışık seli dolduruyor, ancak kayanın kırksekiz metre içindeki mabet karanlıkta kalıyor.
- Yılın iki günü (22 Şubat ve 22 Ekim) doğan güneş, tapınağın girişiyle tıpatıp aynı hizada oluyor ve ışınları kutsal mabedin içine kadar giriyor.
- John, tapınağın güneşle hizalanmasının Gize platosundaki piramitlerin kuzey-güney doğrultusuna benzer bir teknikle yapıldığını düşünüyor.
- 05:46Tapınakın Hizalanma Tekniği
- John, rahiplerin tapınağın ön tarafı olacak yerde bir çubuğu yere batırıp, sabah güneş doğarken oluşan gölgenin son ucuna bir işaret yerleştirdiklerini düşünüyor.
- Bu işlemi bir yıl boyunca her gün tekrarlayarak bir kemer çizdiler ve bir yıllık güneş gözlemi yaptıktan sonra tapınağı seçtikleri herhangi bir gün doğan güneşe göre hizaladılar.
- Kimileri Şubat'taki tarihin Ramses'in doğum gününü, Ekim'deki tarihin ise tahta çıktığı günü gösterdiğini düşünüyor.
- 07:13Tapınaktaki Heykeller
- Tapınakta üç heykel Mısır'ın eski tanrılarını temsil ediyor: gerçeğin efendisi Puta, göklerin efendisi Amon ve güneş tanrı Ra.
- John, duvardaki yontulardan birinin değiştirilmiş olduğunu ve orijinalinde iki tanrı varken üçüncü bir kişi için yer açıldığını düşünüyor.
- Tapınağın dış cephesine yontulmuş şifreli bir mesaj var ve Ramses heykelin içine tapınak kompleksinin gerçek işlevini ortaya koyan bir mesaj saklamış.
- 08:52Tapınakın Gerçek Amacı
- Heykelin sağ elinde "user" (kuvvet) kelimesini karşılayan bir simge, sol elinde ise "mat" (dünyadaki gerçek ve adalet, kozmozda düzen ve uyum) simgesi bulunuyor.
- Bu üç sembol bir araya geldiğinde "sermara" (bu sema, Atra) ismini oluşturuyor, bu da tapınağın gerçek amacını ortaya koyan bir isim.
- Tapınak girişinin üzerindeki heykel, Ramses'in dördüncü kişiyi temsil ediyor ve bu heykel Ramses'i bir tanrı olarak gösteriyor.
- 10:07Ramses'in Konumu
- Tüm firavunlar ilahi kabul edilmişlerdir ama Mısır tanrılarından sonra gelmişlerdir.
- Ramses kendisini onların eşiti olarak görme cüretini göstererek bir adım ileri gitmiş ve kendini dev boyutlarda yaşayan bir tanrı olarak resmederek konumunu en yüce olarak güvene almak için ilk adımı atmıştı.
- Bu büyük iktidar ifadesini koskocaman bir kayanın yüzüne yontturmak o güne dek görülmemiş bir iddiaydı.
- 11:04Tapınakın İnşaatı
- İkinci Ramses bu heybetli tapınağı kendini yaşayan bir tanrı mertebesine çıkarmak ve Mısır'ın bütün firavunlarının en büyüğü olmak için yaptırdı.
- Tapınağın içinde, kayanın içinde kırksekiz metre uzanan iki dev oda bulunuyor ve becerikli taş ustaları bunları yekpare kayanın içine yontmuşlar.
- Tapınakın dış cephesi otuzbir buçuk metrelik yüksekliği ve otuzyedi buçuk metrelik eniyle Mısır'da kayaya oyulmuş tapınakların hepsinden daha büyük.
- 12:15Tapınakın Detayları
- Dış cephedeki heykeller ortalama bir erkekten onbeş kat daha uzunlar ve heybetli başların her biri dört metre genişliğinde ve çift taçla süslü.
- Ramses'in ayaklarında çocukları, karısı ve annesi duruyor, güneş tanrısı Ra'nın kraliyet muhafızları en tepede, Mısır inancında doğan güneşi karşılamak için haykıran yirmiiki kutsal babun oturuyor.
- Ramses'in taş ustaları bu koskoca kaya yüzünü yontmak için onüç bin ton taş çıkardıklarını tahmin eden araştırmacılar var.
- 13:58Ebu Simbel'in İnşaatı
- Adil Kelani, antik Mısır inşaat teknolojileri üzerine uzman olarak, Ebu Simbel'deki taş ustalarının taşları sistematik bir şekilde blok blok çıkardığını düşünüyor.
- Taş ustaları işe sıra sıra çukur açarak başladılar ve çukurların içine palmiye kabuğu sokarak taşları yarılmaya başlayana kadar tek tek vurdular.
- İki işçi iki buçuk ton ağırlığındaki taşı yirmi saatte kesebiliyor, bu da yirmi işçi on üç bin tonluk taşı Ebu Simbel'den aşağı yukarı iki yıldan az bir sürede çıkarmış olabileceğini gösteriyor.
- 15:21Taş Ustalarının Teknikleri
- Taşların eşit bloklar halinde çıkarılmasının işi çok daha hızlı ve verimli hale getirdiğini düşünüyor, rastgele çalışsalardı yıllar sürecekti.
- İşçiler taştaki zayıf noktaları ve çatlakları arayarak büyük parçalar koparıyorlardı.
- Kaya yüzünü inceltmek sadece başlangıçtı, taş ocağı işçileri sadece boş bir tuval yaptı ve şimdi ustaların önünde yeni zorluklar vardı.
- 16:13Heykellerin Yontulması
- Büyük tapınağın ön yüzüne dört tane yirmi üç buçuk metre boyunda heykel yontmak öyle kolay bir iş değildi, ölçüleri yanlış almak bütün projeyi mahvedebilirdi.
- John, geleneksel olarak resimli mezarlarda kullanılan kareleme tekniğini Ebu Simbel'de de kullandıklarını düşünüyor.
- Kareleme, karmaşık bir resmi çok daha küçük ve çizilmesi kolay bölümlere ayırarak herhangi bir görüntüyü çok daha büyük bir yüzeye uygulamalarını sağlıyordu.
- 17:25Kare Aleti ve Çizim Tekniği
- John, ustaların kendilerine özgü bir çözüm geliştirdiğini düşünüyor: kare aleti, eski Mısırlıların icadı olan düz eline bir çizgi oluşturmayı sağlayan bir alet.
- Bu alet yüz metreden fazla bir uzunlukta bir cm gibi bir hatayla dümdüz çizgi çekiyor.
- Eski ustalar Ebu Simbel'de bu tekniği büyütmüş olabilirler, sıra sıra ine çizgiyi işaretlemek için iskeleler kullanmış olabilirler.
- 18:49İnşaat Projesi ve Ramses'in Amacı
- Bu inşaat projesi bizzat Ramses tarafından denetlendi ama en ince ayrıntılarına kadar taş ocağı işçileri ve taş ustaları tarafından yönetildi ve uygulandı.
- Ramses, Mısır'ın en büyük kayaya oyulmuş tapınağını, Mısır'ın gelmiş geçmiş en büyük firavunu olma planının bir parçası olarak inşa etti.
- Ramses eğer Ebu Simbel'i şanına şan katmak için yaptırdıysa, neden hemen yanına ikinci bir tapınak yaptırdı ve onu niye bir başkasına adadı?
- 19:39İkinci Tapınak ve Nefertari
- Büyük tapınağın kuzeyinde ikinci ve daha küçük bir tapınak bulunuyor, aynı kaya yüzüne yontulmuş pilavının dört dev gibi heykeliyle iki kadın heykeli girişi korumakta.
- İçerdeki yontular tanrıçalar başına kutsal tacı takarken, kadını dua ederken ve tanrılara adaklar adarken gösteriyor.
- Maria Nelson, tapınağın ön yüzündeki eski bir yazıtı deşifre ederek kadının kimliğini ortaya çıkardı: Nefertari, Ramses'in birinci eşi.
- 21:03Nefertari'nin Önemi
- Firavunların yüce soylu eşleri için mezarlar yaptırdıklarını biliyoruz ama hiçbir zaman tapınak yaptırmamışlar, heykeller Ramses'in karısına ne kadar önem verdiğini gösteriyor.
- Mısır tarihinde kraliçesine bu kadar büyük saygı göstermiş başka bir kral yok.
- Maria, Ebu Simbel'in üç yüz yirmi kilometre kuzeyinde unutulmuş bir tapınakta Nefertari'nin kendine ait bir tapınağa neden hak ettiğine inandığını ortaya koyduğunu düşünüyor.
- 22:14Nefertari'nin Yükselişi
- Yazıt, karısını tuhaf bir ritüel yaparken gösteriyor: Hipopotam tanrıça, doğum tanrıçası Taret'in önünde duruyor.
- Yazıtın yanında bir mesaj var: "Mısır'daki benzerlerinden çok farklı, tanrıları hoşnut eden kişi."
- Bu genellikle kralla, tanrıların başrahibi ile alakalı bir unvan, kraliçe Nefertari bu yüce unvanla onurlandırılmış tek kraliçedir.
- 23:15Nefertari'nin Soyundan Gelen Meşruiyet
- Maria, Ebu Simbel'de ilginç bir ipucu buldu: Nefertari'nin soyunu ortaya çıkaran yazıtlar.
- Burada kraliçe Nefertari'nin unvanlarını buluyoruz: önce "soydan asil kadın", sonra "en övgüye değen".
- İlk unvan gerçekten en önemlisi, çünkü onun soylu bir adamın kızı olduğunu gösteriyor ki bu açıkça önemli bir ipucu.
- 23:45Ramses'in Kökenleri ve Nefertari'nin Rolü
- Ramses'in kökenleri çok daha mütevazıydı, büyükbabası tahta çıkarılmış bir askerdi ve ailesi Mısır'ı on yıldan biraz fazla yönetti.
- Ramses, Mısır'ın en büyük firavunu olabilmek için ihtiyaç duyduğu yegane şeyi veriyordu: meşruiyet, aile.
- Firavun meydan okunabileceğini çok iyi biliyordu, yani Nefertari ile, yani soylu bir kadınla evlenerek hükümdar olma hakkını güvenceye aldı.
- 24:29Nefertari'nin Konumu
- Kraliçe Nefertari yirmidört yıl boyunca Ramses'in eşi oldu, ona dört oğul verdi ve oğulları baş rahipler ve ordunun komutanları oldular.
- Firavunun bütün karıları içinde en önemlisi Nefertari'di, kraliyet sarayı'nı ve Ramses'in diğer eşleriyle çocuklarının hayatlarını o yönetirdi.
- Nefertari rahibe olarak firavunla birlikte kutsal ritüelleri yönetti, Mısır'ın devlet dininin eş başkanı olarak benzersiz bir konuma sahip oldu ve diplomasi ile de ilgilendi.
- 25:50Tapınaktaki Savaş Sahneleri
- Tapınağın orta odasının içinde duvarları dini yontular kaplıyor: ilahi Ramses, büyük tanrısı İyisisin önünde tütsü yakıyor, yaratılış tanrısına ekmek ve şarap sunuyor, doğan güneş tanrısı Ra'nın önünde diz çöküyor.
- Tapınağın içindeki bütün yontular dini değil, bir de şiddet sahneleri var: Ramses savaşta düşmanını eziyor ve esirlerin kafalarını kesiyor.
- Firavun'un en önemli sorumluluklarından biri, tanrılara ve halkına düşmanlarını yenerek ülkeyi barış içinde yaşatacağını göstermekti.
- 27:05Ramses'in Zaferleri
- En büyük olmaya takıntılı Ramses, zaferlerini kendisinden önceki bütün firavunlardan daha yüksek sesle ilan etti.
- En görkemli zaferi, Kadeş Savaşı sırasında düşmanı Hitit İmparatorluğu'na karşı kazandığı gibi.
- Ramses, tarihin en büyük arabalı savaşı'nın hikayesini taşa kaldırdı, Hititlerin saldırdığını iddia ediyor, hızla ordusunu savunmaya koştuğunu, arabalarıyla ve atlarıyla onları kurtarmaya gittiğini ve düşmanlarını tıpkı nehre düşen timsahlar gibi yendiğini söylüyor.
- 27:47Mısır Savaş Arabalarının Üstünlüğü
- Mısır uzmanı Yosra İbrahim, Ramses'in zaferini sağlayan teknolojiyi araştırmak için savaş arabasının kopyasını kullanıyor.
- Mısırlılar arabanın imalatında devrim yaptılar; altı parmaklı tekerlekleri ilk onlar getirdiler, böylece daha hızlı hareket edebildiler ve devrilmesi zor oldu.
- Savaş arabasının dezavantajları arasında yarı dairesel kısmın alçak olması ve dönüş yapmasının zaman alması vardı.
- 29:06Ramses'in Zafer Hikayesi
- Yosra İbrahim, Karnak'taki büyük tapınak kompleksinde savaşı anlatan bir şiirin içine gizlenmiş bir ipucu buluyor.
- Şiirde Ramses kendisini ordusu tarafından terk edilmiş bulur, Tanrı Amun'a döner ve Amun onu görünmez kılar.
- Ramses'in anlatısı fanteziden ibaret; gerçek savaşta ordusunu ikiye böler, Kadeş Kalesi'nde düşmanı yakalamaya gider ancak Hitit casusları tarafından kandırılır ve yenilir.
- 30:43Ramses'in Siyasi Propagandası
- Ramses için gerçeğin önemi yoktu, önemli olan kendini Mısır'ın en büyük savaşçısı olarak tescil ettirmekti.
- Ramses, Ebu Simbeli bir siyasi propaganda silahı olarak kullandı ve yenilmez bir askeri lider olduğu mitini yaymak için tarihi yeniden yazdı.
- Ramses, başarılarının kendisinden öncekilerin hepsinden üstün olduğunu garantiye almak istiyordu.
- 31:42Ebu Simbel'in İnşaatı
- Ebu Simbel, Ramses'in kendini tanrıya dönüştürmek ve askeri kahraman olarak becerilerini abartmak için yaptırdığı muhteşem tapınak.
- İnşaat sırasında kocaman bir karelemenin eşliğinde taş ocağı ustaları kayadaki taşları dev bloklar halinde çıkardı ve ön yüzünün şekillenmesi başladı.
- İnşaat sırasında on üç bin ton taş bir tarafa yığıldı.
- 33:02Ramesyum Tapınağı
- Yosra İbrahim, Lüks Tapınağı'na giderek Ramses'in Ebu Simbel'e rakip olacak bu mimari şaheseri yarattığını keşfediyor.
- Ramesyum, Ramses'in ölümünden sonraki tapınağı ve adını korumak ve kültürünü yaymak için yaptırdığı bir yapı.
- Tapınağın yanında tahıl depolamak için kullanılan kemerli odalar var ve bu odalarda toplam on altı buçuk milyon litre tahıl (yaklaşık on bin ton) depolanabiliyordu.
- 35:46Ramses'in İmar Programı
- Yosra İbrahim, Ramses'in bu kocaman kompleksi Mısır tarihinde görülmemiş bir projenin kontrol merkezi olarak kullandığını düşünüyor.
- Ramses, Akdeniz kıyısından güneydeki çöle kadar kocaman heykeller, dev tapınaklar ve dikilitaşlar yaptırdı.
- Ramses'in bina yapma iştahı doymak bilmiyordu ve yaptırdığı dev anıtlarda kullanılan taşların büyük çoğunluğu Ebu Simbel'in üç yüz yirmi kilometre kuzeyindeki Gebel Silsilası'ndan geliyordu.
- 39:05Ebu Simbel'in Çatlakları
- Ebu Simbel'in yapısının tamamı derin ve düz çatlaklardan oluşan bir ağla kaplı.
- Bu çatlaklar antik çağ'da değil, sadece altmış yıl önce oluştu.
- 39:51Ebu Simbel'in Kurtarılması
- 1960'da Mısır hükümeti Nil üzerine yeni bir baraj inşa etti ve 11.250.000 dönüm çölü tarım toprağına dönüştürdü.
- Ebu Simbel'in su altında kalmasını önlemek için uluslararası bir mühendis ekibi, tapınağı parçalar halinde keserek daha yüksek bir alana yeniden kurdu.
- Mühendisler Ebu Simbel'i parça parça 45 metre yukarıya kayanın tepesine taşımak için yarıştılar, bu süreçte binlerce yıllık arkeoloji bir saniyede kaybolup gidebilirdi.
- 41:23Ebu Simbel'in Mühendislik Sırları
- Felaketten kurtarmak için Ramses'in büyük tapınağının taşınması, 3000 yıl boyunca gezi kalmış mühendislik ekspertizine dair bulgular elde etti.
- Ramses'in bacaklarının üst kısmında katmanlaşmaya dair net görülen çizgiler, eski Mısırlıların jeoloji bilgisine ve dağın yapısına vakıf olduklarını gösteriyor.
- Ebu Simbel yapanlar, yük taşıyan duvarları yontmak için üstteki kayanın ağırlığını taşıyacak en sert kaya katmanlarını seçtiler.
- 42:10Ebu Simbel'in Önemi
- Günümüzün mühendisleri ancak bu tapınağı yeniden kurduklarında, bu büyük anıtı yaratmak için kullanılan sanatı, bilimi ve mühendisliği takdir edebildiler.
- Mısır tarihinin en büyük taşa oyulmuş tapınağı, firavunun dört dev boyutta heykeli, güneşin doğuşuyla hizalanmış kutsal iç odalarıyla Ebu Simbel, Ramses'in idealleştirilmiş halini ilan etti ve onu yaşayan bir tanrı olarak ölümsüzleştirdi.
- Tapınak, ikinci Ramses'in kendini nasıl Mısır'ın en büyük firavunu yaptığını da ortaya koyuyor; iktidardaki gücünü evlilik yoluyla pekiştirdi, atalarının hepsinden fazla anıt yaptırdı ve başarılarının nam salması için tarihi yeniden yazdı.