Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, İstanbul'un Haliç kıyısındaki Cibali semtinde bulunan 19. yüzyıl endüstri yapısı olan Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası'nın tarihini ve dönüşümünü anlatmaktadır. Videoda fabrika çalışanları, mimar Dr. Mehmet Alper, üniversite öğrencileri ve Orhan Kemal gibi yerel kişilerin anıları yer almaktadır.
- Belgesel, 1884'te Fransız Reji şirketi tarafından kurulan ve 45 yıl boyunca işletilen fabrikanın mimari özellikleri, üretim süreçleri ve toplumsal etkilerini ele alırken, 1970'li yıllarda 2300 kişilik işçi kadrosuyla faaliyet gösteren fabrikanın 1995'ten itibaren boş bir durumda beklemesini ve 1999-2002 yılları arasında Kadir Has Vakfı tarafından gerçekleştirilen restorasyonla üniversite olarak yeniden doğuşunu anlatmaktadır.
- Videoda ayrıca fabrika mimarlarından Alexander Valori'nin hayatı, fabrikada çalışan işçilerin durumu ve fabrika yuvasının önemi de vurgulanmaktadır. Fabrikanın eski tütün işleme mekanlarının günümüzde derslikler, laboratuvarlar, sinema, tiyatro ve spor tesisleri gibi yeni işlevlerle kullanıldığı gösterilmektedir.
- 01:00Cibali Fabrikası'nın Dönüşümü
- İstanbul'un Haliç kıyısındaki Cibali semtinde 19. yüzyıl endüstri yapısı olan Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası günümüzde Kadir Has Üniversitesi'ni oluşturuyor.
- Eski bir fabrika, endüstri arkeolojisini içeren zorlu bir tasarım ve çalışma sonucunda mimari birliği, karakteri ve estetiksel değerleri korunarak bir üniversiteye dönüştürülmüştür.
- Endüstri arkeolojisi, toplumun endüstri geçmişinin kanıtlarını, bilgilerini ve belgelerini ortaya koyar.
- 03:46Fabrikanın Tarihi ve Yapısı
- 19. yüzyılın sonlarında Haliç kıyılarında kurulan İplikhane-i Amire Cibali Un Fabrikası, Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası sanayi ve ticareti canlandıracaktı.
- Fabrika, Avrupa'daki endüstri devrimi sürecinde ortaya çıkıp gelişen endüstri yapılarının modeliydi ve 19. yüzyıl endüstri mimarlığının özelliklerini yansıtıyordu.
- 1884'te açılan Cibali Fabrikası, 45 yıl boyunca Fransız Reji şirketi tarafından işletilip yönetildi.
- 05:12Fabrikanın Mimarları ve İşleyişi
- Fabrikanın mimarlarından Fransız asıllı Alexander Valori, İstanbul'da yaşayan Lavanten bir aileden geliyordu ve Sanayi-i Nefise Mektebi ailesinin mimarlık bölümünün kurucusu ve ilk hocası oldu.
- Cibali Tütün ve Sigara Fabrikasının bir bölümü Bizans'tan kalma su sarnıçlarının üzerindeydi ve tütün balyaları burada saklanıyordu.
- Başlangıçta sadece tütün işlenirken 1900 yılından itibaren fabrikada sigara, puro, pipo tütünü ve enfiye üretimine de geçilmişti.
- 07:00Fabrikanın Sosyal Etkisi
- Civari'de çalışanlar çoğunlukla bu semtte otururlardı ve fabrika bir çekim merkezi, bir odak noktası oluşturmuş, bu tarihi semtin sessizce akıp giden hayatını hareketlendirmişti.
- Fabrika, semt yangınlarıyla ve cesur, güçlü kuvvetli tulumbacılarıyla da tanınırdı.
- Muammer Karaca'nın "Cibali Karakolu" oyununa esin kaynağı olan karakol, bugün boş ve terk edilmiş bir yapıdır.
- 08:30Fabrikadaki Hayat
- Mahmut Yesari'nin 1927 yılında yayınlanan "Çulluk" romanında Cibali Fabrikası, bir aşk hikayesi eşliğinde fabrikadaki hayat mücadelesini yansıtır.
- Reji idaresi yıllarında tütünün işlenmesi, kaliteli tütünlerin, özel harmanların, püro pipo tütünlerinin hazırlanması ve prestij ambalajlarının içine yaldızlı kağıtların yerleştirilmesi için yüzlerce amele çalışıyordu.
- Fabrikada buharla işleyen ve özel olarak İngiltere'de imal edilip getirilen 30 kadar tütün kıyma makinesi her biri 500 kilo tütün işliyordu.
- 11:21Fabrikanın Çalışanları ve Anıları
- Bir işçi, annesinin Teker Sigara Fabrikasında sigara kutularını kesen bir işçi olduğunu ve fabrikanın çocuklarının çocukları için güzel bir yuva olduğunu anlatıyor.
- Fabrikanın bahçesinde güzel bir göbek ve rengarenk çiçekler vardı, işçiler burada oyun oynar ve dostluklar kurarlardı.
- İşçi, annesinin ustasından izin alıp fabrikaya götürdüğünü ve orada tütünlerin ayıklanması, balyalar halinde düzenlenmesi, renkli sigaraların sarıldığı balyajlar ve parlak kumaşları gördüğünü anlatıyor.
- 15:38Cibali'nin Sosyal Yapısı
- Çoğunlukla işçilerin, dar gelirli ve memurların oturduğu Cibali'nin kıvrımlı sokakları küçük bahçelerle ve sundurmalı evlerle daralır ya da yer yer girmişlerdir.
- Romancı Orhan Kemal, 1954-1966 yılları arasında bu iki katlı küçük evde kiracı olarak yaşamıştır.
- 1884'te hizmete giren Cibali Fabrikasındaki Fransız Reji yönetimi 45 yıl sürdü ve Cumhuriyet'in kurulmasından sonra 1 Mart 1925'te yönetim devlete geçti.
- 17:23Civali Tütün ve Sigara Fabrikası'nın Tarihi
- Civali Tütün ve Sigara Fabrikası, güvenlik görevlileri, itfaiyesi, çocuk yuvası, doktorluğu, sendikası ve diğer sosyal birimleriyle organize bir kuruluştur.
- 1970'li yıllarda işçi kadrosu 2300 kişi civarındaydı, bunların %65'i kadın ve 30 kadar memur vardı.
- Fabrikada paket makineleri çalışırken müthiş bir sarsıntı, toz ve gürültü vardı, ancak çalışanlar zamanla bunlara alışmıştı.
- 19:39Fabrikanın Dönüşümü
- 1999-2002 yılları arasında Kadir Has Vakfı'nca gerçekleştirilen restorasyon sonucunda Civali Tütün ve Sigara Fabrikası üniversite olarak yeniden doğdu.
- Restorasyon çalışmalarının sorumlusu mimar Dr. Mehmet Alper'di ve kapalı kullanım alanı 45 bin metrekareye ulaşan kampüste çeşitli tesisler bulunuyordu.
- 1995 yılından itibaren boş durumda olan fabrika, 1995 yılında eğitim amaçlı kullanılmak üzere Kadir Has Üniversitesi'ne kiralandı.
- 21:02Dönüşüm Süreci
- Mimari görev, fabrika için dönüşümü hazırlamak için verildi ve ilk adımlar röle ve restitüsyon çalışmalarıyla başladı.
- Yapı, özgün taşıyıcıları, duvar sistemi ve malzemesi ile korunarak yeni işlevi binaya adapte edildi.
- Fabrikanın tütünlerin depolandığı büyük ve karanlık mekanları, şimdi üniversitenin derslikleri, dershaneleri ve öğretim üyelerinin ofisleri olarak kullanılmaktadır.
- 22:32Fabrika'nın Günümüzdeki Durumu
- Cibali Kampüsünün resmi açılış tarihi 12 Şubat 2002'dir.
- Fabrikada kullanılan makineler, avadanlıklar ve belgeler endüstri arkeolojisinin bulguları olarak büyük bir özenle korunup sergilenmektedir.
- Fabrika, yeni kuşaklar için bilgi kaynağı ve geçmişte kurulan bir bağ olabilir.
- 23:34Üniversite ve Semt İlişkisi
- Bir semtte üniversiteye karşı talep var, ancak o dönemde üniversite burada çok fazla büyümeyi düşünmediği için girişimde bulunmamış.
- Üniversitede "komşuluk hakkı" adlı bir proje var ve altı ayda bir mahalle temsilcileri ile üniversite temsilcileri toplanıyor.
- Üniversite, öğrencilerin dışarı çıkmasını istiyorsa, öğrencinin hoşuna gidecek şeyler yapması gerektiğini vurguluyor.
- 24:42Üniversitenin Eğitim Amacı
- Üniversitenin öğrencileri farklı disiplinlerin ışığı altında hocalarından güncel ve evrensel konulara, sorunlara nasıl yaklaşılacağını öğreniyor.
- Kariyerlerinin temellerini atıyorlar ve kimi zaman siyasi liderler öğrencilerle üniversitede buluşup deneyimlerini anlatıyorlar.
- Yüz yılı aşan bir sürede Cibali Fabrikasından binlerce işçi gelip geçmişti ve fabrikayı ekmek kavgası veren insanların sesleri, solukları, neşeleri ve kederleri doldurmuştu.