Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun Çanakkale Boğazı ve Gelibolu Yarımadası'ndaki mücadelesini anlatan tarihsel bir belgeseldir. Enver Paşa, Churchill, Mustafa Kemal, Liman von Sanders, Halil Sami Bey, Seyit Onbaşı ve Yahya Çavuş gibi dönemin önemli siyasi ve askeri figürleri yer almaktadır.
- Belgesel, Birinci Dünya Savaşı'nın arka planından başlayarak Osmanlı'nın savaşa dahil olması, İngilizlerin Çanakkale Boğazı'na yönelik planları, 18 Mart'taki deniz savaşı, 25 Nisan'daki kara savaşları ve Ağustos ayındaki Conkbayırı Muharebeleri'ne kadar olan süreci kronolojik olarak anlatmaktadır. Osmanlı ordusunun savunma hazırlıkları, İtilaf güçlerinin çıkarma harekatları ve Türk askerlerinin gösterdiği kahramanlık detaylı şekilde aktarılmaktadır.
- Belgeselde ayrıca Çanakkale'deki en kanlı çarpışmaların Düztepe, Conkbayırı, İmtepe, Abdalyarı, Kurt Geçidi ve Kocaçimentepe bölgelerinde yaşandığı, 57. Alay'ın fedakarlığı ve savaşın zaferle sonuçlanması gibi önemli bilgiler de paylaşılmaktadır. İngilizlerin mağlubiyeti ve bunun Lozan'daki intikam hislerine yansıması da belgeselin son bölümünde ele alınmaktadır.
- Birinci Dünya Savaşı'nın Başlangıcı
- Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı çocuklarının büyük zaferlerinin yaşandığı yer Çanakkale Boğazı ve Gelibolu Yarımadası'dır.
- Dünya tarihi savaşlar tarihidir ve insanlık tarihin büyük bölümünde savaşmayı çözüm olarak görmüştür.
- 20. yüzyıl dünyada gerginliklerle başlamış, özellikle Eski Kıta Avrupa'daki güç dengesi ve dağılımı gün geçtikçe geriliyordu.
- 02:48Osmanlı'nın Savaşa Katılımı
- 2 Ağustos 1914 günü Osmanlı-Alman anlaşması yapılmış, İngilizler bildiğine göre bu anlaşma gizli değildi.
- İngilizler doğunun zenginlikleri önündeki tek engel olarak Osmanlı'yı görüyordu ve İslam halifesi olan Osmanlı Sultanı'nın sömürge topraklarında yaşayan Müslüman halkların büyük bölümünün asıl sahipleri olması onları endişelendiriyordu.
- Almanlar da halifenin İslam dünyasındaki etkisinden dolayı Osmanlı ile müttefik olmuştu.
- 04:54Savaşın Başlaması ve Osmanlı'nın Rolü
- Avusturya-Macaristan veliahtı Ferdinand'ın Saraybosna'da bir Sırp tarafından öldürülmesi üzerine peş peşe savaş ilanları geldi.
- Almanlar ve Avusturyalılar bir tarafta, Fransa, İngiltere ve Rus Çarlığı diğer tarafta mücadele edeceklerdi.
- Osmanlı'nın savaşa dahil olması ve cephe genişlemesi, Almanlar ve Avusturyalılar için nefes alma imkanı sağlayacaktı.
- 05:45Çanakkale Boğazı'nın Önemi
- Akdeniz'de Sicilya açıklarında bulunan iki yeni Alman zırhlısı Goben ve Breslav Çanakkale'ye doğru yola çıkarıldı.
- İngilizler Çanakkale Boğazı girişini kapatıp giriş çıkışları engellediler, Osmanlı ise boğazları kapattığını ilan etti ve mayınlama işine girişti.
- Osmanlı iki Alman zırhlısını satın aldığını, adlarını Yavuz ve Midilli olarak değiştirdiğini ilan eder ve Amiral Sochon'u donanma komutanı yapar.
- 07:07Osmanlı'nın Savaşa Katılımı ve İngilizlerin Planları
- Osmanlı donanması Karadeniz'e çıkar, Sivastopol ve Odessa limanlarındaki petrol depolarını topa tutar ve artık Osmanlı İttifak Devletleri yanında savaştadır.
- 31 Ekim tarihinde Osmanlı'nın savaş ilanı gelir, İngilizler ise 5 Kasım'da Osmanlı'ya savaş ilan eder.
- Churchill, kimseye sormadan Çanakkale Boğazı girişini bombardıman ettirdi ve Kumkale ve Seddülbahir'i topa tutan İngilizler başarılı oldukları düşüncesindeydiler.
- 08:05İngilizlerin Gelibolu Stratejisi
- Kasım başında Londra'da yeni kurulan savaş konseyi sorumluluğu devralmıştı, Churchill, Süveyş Kanalı ve Mısır'daki İngiliz gücünün korunması için Gelibolu'ya saldırılması gerektiğini söylüyordu.
- Churchill, İstanbul'la Suriye-Filistin arasındaki bağlantının kesilmesi için Gelibolu'ya hile saldırısı yapılması fikrini ortaya attı ve bu fikir kabul gördü.
- Churchill, halifenin bulunduğu İslam başkentini ele geçirme onurunu kimseye kaptırmak istemiyordu ve bunu gerçekleştirirse Osmanlı'nın çabucak savaş dışı kalacağını hesap ediyordu.
- 09:43Osmanlı'nın Hazırlıkları
- İkinci Abdülhamid zamanında yaptırılan mevziler ve tabyalar güçlendiriliyordu, bunları Almanların da desteği ile yenileri ekleniyordu.
- Osmanlı kanının son damlasına kadar boğazı, başkentini ve namusunu savunacaktı.
- Ocak 1915'te Ruslardan imdat sinyalleri gelmeye başladı, İngiliz ve Fransızlar ortaklarının zor durumda olduğunu fark ettiler.
- 12:21Çanakkale Boğazı Savunma Hattı
- 1915 yılı Şubat sonunda Çanakkale Boğazı savunma hattı üç bölgeden oluşuyordu: boğazın Ege'ye açılan dış savunma hattı, boğaz girişi ile Kepez Burnu arasında beş mayın hattının bulunduğu orta savunma bölgesi ve Kepez Burnundan sonra boğazın en dar yerinde iç savunma hattı.
- Karden, dış savunma hattını yok etmek amacıyla 19 Şubat'ta ilk saldırıyı başlattı, saldırı sabah saat 10'da Corn Welles zırhlısının atışlarıyla başladı.
- İngiliz gemileri dakikada iki mermi atarak ortalığı toza, dumana boğdular, boğaza dakikada 1500 kilo mermi yağıyordu.
- 13:46İlk Saldırının Sonuçları
- Uzun menzilli bombardımanın başarılı olduğuna dair ilk verilerin aldatıcı olduğu çok geçmeden anlaşıldı, gemiler kıyıya yaklaştıklarında topçularımızın ateşe başlamak için onları beklediklerini fark ettiler.
- İngiliz bombardımanı daha ilk andan başarısız olmuştu.
- Aynı günlerde Yunan Kralı Venizelos, Yunan askerinin Gelibolu'ya çıkarılması için baskı yapıyordu.
- 14:35Çanakkale Boğazı'ndaki İngiliz Saldırıları
- Korgeneral Birdwood, donanmanın tek başına Çanakkale'yi geçemeyeceğini net olarak ifade etmişti.
- Mart ayında İngiliz saldırıları devam ederken, orta savunma hattına ilerleyen gemiler kıyıya gizlenmiş seyyar topların ateşine cevap veremiyordu.
- Zırhlılar 8 Mart günü boğaza girip tabyaları topa tuttuklarında, Osmanlı ordusu hiçbir şey olmamış gibi karşılık verdi ve tuzağı kurmuş çakalların gelmesini bekliyordu.
- 15:43İtilaf Donanmasının Saldırı Planı
- Tüm veriler İngilizlerin ve Fransızların boğazda kaybolacağı yönündeydi, ancak Churchill'in egosu ve küstahlığı söz dinlemiyordu.
- Doğu Akdeniz sefer kuvvetlerinin başına General Sir Ian Hamilton atandı ve 17 Mart'ta göreve başladı.
- Osmanlı istihbaratı savaş öncesi ciddi çalışmalar yapmış ve İngilizlerin attığı birçok adımın Osmanlı Genelkurmay tarafından biliniyor oluşu önemlidir.
- 16:2718 Mart'taki Saldırı ve Osmanlı Savunması
- Beklenen büyük saldırı 18 Mart'ta başladı ve İtilaf donanması A, B, C şeklinde üç gruba ayrılmıştı.
- A hattı 10:30'da boğaza girip 11:30'da hedef tabyaları dövmeye başladı, karşılığında cılız bir ateş aldılar.
- Fransız de Robeck 12:00'de B hattı gemilerinin A hattı gemilerinin arasından geçmesi emrini verdi ve bu an savaş başladı.
- 18:01Fransız Zırhlısı Bove'nin Batışı
- 13:45 civarında Fransız gemileri çaresizlik içinde ateş açarak geri çekilmeye başladılar.
- 14:00'de Fransız zırhlısı Bove, Nusret mayın gemisinin döşediği 20 mayınlık hattı bulmuştu ve birkaç dakika içinde batarken, İngiliz ve Fransızlar şaşkınlıkla bunu izlediler.
- Rumeli-Mecidiye tabyaları savaş sırasında yara almış ve Vinci parçalanmıştı, Havranlı Mehmet oğlu Seyit 215 kiloluk topları sırtlayarak top kundağına yerleştirmişti.
- 19:31Osmanlı Topçusunun Kahramanlığı
- Denizden yapılan bombardımanın tabyalar üzerinde etkisi çok sınırlıydı ve bataryaların yoğun ateşi düşman gemilerini çekilmeye zorluyordu.
- A hattının sağında yer alan Inflexible kruvazörü 16:11'de sancak tarafından bir mayına çarptı ve ağır hasar aldı, ardından Resistable zırhlısı da aynı akıbete uğradı.
- Akşam olurken İtilaf devletlerinin devasa armadası mahvolmuş vaziyette kaçıyordu, savaşa katılan 18 büyük zırhlıdan üçü batırılmış, üçü çok ağır yara alıp karaya oturmuştu.
- 20:39İtilaf Devletlerinin Yeni Planı
- Yenilgi üzerine Kitchener, yolu açmak için Gelibolu Yarımadası'nda büyük askeri operasyonlar gerekiyorsa bunlar yapılmalı ve sonuna dek götürülmelidir emrini veriyordu.
- Çanakkale'yi geçme hayali, yaşanan deniz savaşı sonrası gurur meselesi halini almıştı ve İtilaf devletleri ilk yenilginin acısını kara savaşları ile çıkarmayı hesaplıyordu.
- Churchill'in hayallerini süsleyen bu nedenle o güne dek görülmedik ölçekte bir amfibi harekat planlandı.
- 22:04İtilaf Devletlerinin Kara Savaşı Planı
- İtilaf devletleri ilk etapta Gelibolu Yarımadası'na 35 bin asker çıkarmayı planladılar ve General Hamilton ihtiyaten Hint Tugayını da istemiş ve almıştı.
- 10 Nisan'da Mondros'a gelen Hamilton, Queen Elizabeth'te yeni planı açıklıyordu ve iki ana bölge belirlenmişti: Seddülbahir'deki Pınar İçi Koyu, İkiz Koyu, Tekke Koyu, Ertuğrul Koyu ve Morta Koyu.
- Bu yerlere ilk etapta 4.900 kişi aynı anda çıkarılacaktı, bunların hemen ardından baskıyı arttırmak amacıyla 1.200 kişi daha gelecekti.
- 23:22Osmanlı Savunma Hazırlıkları
- Osmanlı Genelkurmay da bu işin deniz savaşıyla bitmeyeceğinin farkındaydı ve Gelibolu'da 5. Ordu kurulmuş, başına Liman von Sanders getirilmişti.
- 5. Orduda sadece Alman generalleri yoktu, Esad Paşa, Vehip Paşa, Cevat Paşa, Fevzi Paşa, Mehmet Ali Paşa, Çolak Faik Paşa ve Mustafa Hilmi Paşa Osmanlı Genelkurmay'ın görevlendirdiği paşalardı.
- Boğazın savunması için yaklaşık 84 bin kişilik bir kuvvet yerleştirilmişti ve Liman von Sanders'in savunma planlarıyla Osmanlı subaylarının fikirleri örtüşmüyordu.
- 24:3025 Nisan'daki Çıkarma Harekatı
- 25 Nisan sabahı şiddetli bombardımanla birlikte çıkarma 5 sularında başladı ve aynı anda birçok yerden çıkarma yapılıyordu.
- Liman Paşa'nın fikrinde diretmesine rağmen durum kritik bir hal almaya başladı ve askerimiz çıkarmayı durdurma adına elinden geleni yapıyordu.
- Çıkarma filikalarındaki onlarca işgalci asker karaya ulaşamadan yok edildiler, karaya çıkabilenler ise iki metrelik bir alanda sıkıştılar.
- 25:22Arıburnu'daki Mücadele
- Aynı anda Arıburnu sırtlarında düşman ilerleyişi görüldü ve 57. Alayın kahramanca müdahalesi ile bu ilerleyiş durduruldu.
- Arıburnu'na General Birdwood komutasındaki ANZAC Kolordusu çıkmıştı ve bu çıkarma Avustralya ve Yeni Zelanda tarihi kadar bizim tarihimiz açısından da büyük öneme sahiptir.
- Boğazın kilit noktası Kilitbahir Platosunun muhafazası için önem arz eden Koca Çimen ve Conkbayırı tepeleri için büyük bir mücadele verilecekti.
- 26:16İngiliz Hataları
- Harekat başlar başlamaz İngiliz hataları da peş peşe gelmeye başladı, kuzeyden gelen ve yarımadayı sahil boyunca izleyen akıntı hiç hesap edilmemişti.
- Oldukça kuvvetli olan bu akıntı, çıkarma filikalarının tespit edilen yerin uzağında bir yere yanaşması demek oluyordu ve bu durumun farkına varıldığında iş işten geçmişti.
- Bölgedeki birliklerimizin komutanı Binbaşı Halis Bey, İngiliz dubalarını yerlerinden söktürerek daha kuzeye koydurmuştu.
- 26:57Anzakların Gelibolu'ya Çıkışı
- Anzaklar karaya vardıklarında ilk ateş Haintepe siperlerinde bulunan Asteğmen Muharrem komutasındaki iki takımdan geldi.
- Günün aydınlanmasıyla birlikte dört bin kişilik Anzak kuvvetinin karşısında üçyüz kişilik Osmanlı birliği vardı ve Yüzbaşı Faik komutasındaki bu birlik, Anzakların yüksek sırta doğru ilerleyişini durdurmuştu.
- Osmanlı askerleri bu muharebeler sırasında büyük kahramanlıklar göstermiş, ölüme koşan askerlerin bu hali hemen herkesi kendine hayran bırakıyordu.
- 27:38Osmanlı Askerlerinin İman Kuvveti
- Gelibolu'ya gelen Osmanlı askerlerinin hiçbiri asla geri dönmeyi düşünmemişti ve bu durumu şehit düşen Teğmen İbrahim Naci savaş sonunda defterine kaydetmişti.
- Bu ruh hali ve iman kuvveti savaş boyu azalmayacak, aksine artacaktı.
- Fundalıkların diplerinde bulunan çamaşır bohçaları, Allah'ın huzuruna temiz ve abdestli çıkmak isteyen vatan evlatlarının imanının kuvvetini gösteren delillerdendi.
- 29:11İngiliz Sefer Kuvvetlerinin Zorlukları
- İngiliz sefer kuvvetleri adeta neye uğradıklarını şaşırmışlardı çünkü sahilden hemen sonra yükseltiler sonrasında engebeli bir arazi vardı ve onların bundan haberi yoktu.
- Müttefik kuvvetler asıl kuvvetlerini Seddülbahir'deki noktalara çıkarmak istiyorlardı, ilk hedef Alçıtepe, asıl hedefleri Kilitbahir platosu olan bir harekat planı belirlenmişti.
- General Hamilton'a gelen istihbarat raporlarına göre bölgede bir tümen vardı, oysa o bölgede sadece iki tabur ve bir istihkam bölüğü vardı.
- 30:17İngilizlerin Karaya Çıkışları
- İngiliz ve Fransız birliklerinin karaya çıkışları tam bir kara mizah şeklindeydi; asker olmayan koylara çıkan işgalciler yaşanan kazalarda hayatlarını kaybediyorlardı.
- Tekke oyuna çıkan İngilizler korkunç bir ateşle karşılaşıyorlardı, bu bölgeyi 26. Alayının 12. Bölüğünün askerleri koruyorlardı.
- İngilizler ve diğerleri Osmanlı çocuklarının ne derece sabırlı, dayanıklı, gözüpek ve kahraman olduğunu artık anlamışlardı.
- 31:03Osmanlı Askerlerinin Dayanıklılığı
- Osmanlı askeri az bir iaşeyle uzun yollar yürüyor, günde bir öğünle tüm gün savaşıyordu.
- Silahı olmadığında elleri ile mücadele ediyor ve asla geri çekilmiyordu.
- Ancak buna rağmen düşman sayısı çok fazlaydı ve zaman zaman eldeki ihtiyat birlikleri yetmiyordu, bu nedenle kimi noktalarda mecburi geri çekilmeler ve yeniden tertiplenmeler yaşanıyordu.
- 31:40Ertuğrul Koyunda Yahya Çavuş'un Kahramanlığı
- Ertuğrul Koyuna çıkan İngiliz kuvvetleri, neye uğradıklarını anlayamadan dünya değiştiriyordu.
- İngilizler bir kömür gemisini içindeki askerlerle karaya oturtup gemiyi truva atı gibi kullanmışlardı, ancak sonuç değişmemişti.
- Yahya Çavuş ve beş manga askeri oniki saat boyunca kimseyi karaya çıkartmamıştı, ancak akşam üzeri Aytepe'nin düşmesi üzerine bulundukları yerleri terk etmek zorunda kalacaklardı.
- 33:00İtilaf Güçlerinin Kayıpları
- İtilaf güçleri çıkarma günlerinde tahminin çok çok üstünde asker kaybetti.
- Hesap edemedikleri Osmanlı askerinin kahramanlığı ve yapılan iyi sevk idareydi.
- Sonrasında savaş siperler arası savaş halini alacak ve İtilaf askerleri perişan olacaklardı.
- 34:03Siper Savaşları
- Tarihin en kanlı savaşları Gelibolu'da yaşanıyordu, ufacık bir kara parçası üzerinde yüz binlerce asker vardı ve savaşıyorlardı.
- Düşmanın ilerleyişini ordularımız süngü hücumlarıyla durdurmaya çalışıyordu.
- Siper savaşları ve süngü hücumları aylar boyu sürecekti, eldeki ihtiyat birlikleri de erimeye başlamıştı.
- 35:21Savaşın İlerleyen Günleri
- Savaş İstanbul'da da hararetle takip ediliyordu, birçok cephede Osmanlı çocukları omuz omuza şehit olarak vatanlarını koruyorlardı.
- Savaşın ilerleyen günlerinde cepheye gönderilen evlatlarımızın yaş oranı giderek düşmeye başladı, liselerden ve ortaokullardan çocuklarımız cepheye Çanakkale'ye koşuyorlardı.
- Bu durum karşı taraf için de hemen hemen aynıydı, artık Senegal, Hint ve Anzak alayları ön plana sürülüyordu, bunların içinde Müslümanlar da vardı.
- 36:31İkinci Kirte Muharebesi
- İkinci Kirte Muharebesi olarak bilinen saldırı öncesi 25 bin asker, 300 makinalı tüfek, 105 kara torpili ve denizde 400 topluluk bir güç yerleştirmişlerdi.
- Osmanlı ise 10 bin asker, 24 makinalı tüfek ve 40 top hazırlamıştı.
- Yaşanan kanlı çarpışmalar sonucu Osmanlı 2 bin şehit verirken, İngilizlerin kaybı 6.500 kişiydi.
- 37:20Osmanlı Taarruzu
- Osmanlı Genelkurmay'ı Mayıs başlarında genel taarruz isteğini bildirmişti, ardından Enver Paşa cepheye gelerek incelemelerde bulunmuştu.
- Üçüncü Ordu Komutanı Esat Paşa, genel taarruzun çok fazla zayiata neden olacağını bildirmişti.
- Liman von Sanders, uyarılara rağmen taarruz emrini vermişti, yapılan taarruz başarısız olmuş ve durdurulmuştu, bu taarruzda 3.369 şehit ve 5.967 yaralı verilmişti.
- 38:43Savaşın Zorlukları
- Zaman ilerledikçe her şey zorlaşıyordu, ölüleri gömmek gün geçtikçe zorlaşıyordu.
- Temiz su kaynakları sınırlıydı, çürüme nedeniyle ortaya çıkan sinekler özellikle İngilizlere zor anlar yaşatıyordu.
- İtilaf askerleri dizanteriden adeta kırılıyorlardı, hastalık nedeniyle kendi pisliklerinde ölenlerin sayısı azımsanmayacak durumdaydı.
- 40:31Çanakkale Muharebesinin Sonuçları
- Çanakkale kara savaşları Osmanlı ordularının ne derece cesur, asil ve kahraman olduğunu bütün dünyaya göstermiştir.
- Bir taraftan topraklarını korumak için cansızane mücadele etmişler, bir taraftan da savaşın dahi adaleti olduğunu tüm dünyaya göstermişlerdir.
- Gelibolu'daki en kanlı çarpışmalar Düztepe, Conkbayırı, İmtepe Abdalyarı, Kurt Geçidi ve Kocaçimentepe bölgelerinde yaşanıyordu, özellikle Anzak birlikleriyle yaşanan muharebeler çok kanlı geçiyordu.
- 41:22Çanakkale Muharebeleri
- Ağustos ayında yaşanan Conkbayırı muharebeleri en kanlı muharebelerdi ve savaş Yeni Zelanda Tugayı'nın Şahin Sırtını ele geçirmesiyle başladı.
- Mustafa Kemal, 19. Tümen komutanı olarak 14. Alayının bir taburunu Koca Çimentepe'ye, 72. Alayın iki bölüğünü Conkbayırına göndererek ilk tedbirleri aldırmıştır.
- İngiliz birlikleriyle yapılan mücadele kanlı geçse de Conkbayırı tutulmuş, 9. Tümenin 64. ve 25. Alayları durumu lehimize çevirmiştir.
- 42:05Kahramanlık ve Zafer
- Askerimiz insanüstü bir gayretle toprağını savunurken fedakarlıkta sınır tanımamış, ölüme coşkuyla koşan mehmetçik şehit olurken bir an tereddüt etmemiştir.
- Anafartalardaki muharebelerin sonunda İtilaf askerleri için gitme vakti gelmişti, ancak bunu bir anda yapamazlardı.
- Çanakkale Mehmetçiğin kesin zaferi ile sonuçlanmıştır ve kahramanlık kelimesinin anlamını yeniden yazan vatan evlatları, vatan için fedakarlığın ne olduğunu tüm dünyaya göstermiştir.
- 43:0757. Alay'ın Kahramanlığı
- Üç gün içinde alay komutanları da dahil en küçük eline kadar tereddütsüz şehadete yürüyen 57. Alayın kahramanlığı tüm dünyaya örnektir.
- Bu kahramanlara saygının bir ifadesi olarak artık ordumuzda 57. Alay yoktur.
- Bu büyük yürekli, güçlü, imanlı ve Allah korkulu vatan evlatları en büyük haçlı seferini kanlarında boğmuşlardı.
- 43:41Churchill'in Sözü ve Sonuç
- Küstah Winston Churchill'in "Biz Çanakkale'de Tanrıyla savaştık, yenilmemiz kaçınılmazdı" sözü bu durumu iyi anlatır.
- Dünya Savaşı'nda ve özelde Çanakkale'de şehit olan dedelerimiz vatanın, imanın ve kardeşliğin ne demek olduğunu ibretlik bir tabloyla bizlere öğrettiler.
- Çanakkale savaşları askerimizin büyük cesaret ve feragat ile zaferle sonuçlanmıştır ve İngilizlerin böyle bir mağlubiyeti akıllarına dahi getirmedikleri net olarak görülebilir.