Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Ruhi Çenet'in sunduğu bir belgesel formatında olup, dünyanın en fakir ülkelerinden biri olarak bilinen Burundi'nin durumunu ele almaktadır.
- Belgesel, Burundi'nin coğrafi konumu, nüfusu ve ekonomik durumu hakkında bilgilerle başlayıp, ülkenin kırsal ve şehir bölgelerindeki yaşam koşullarını, eğitim sisteminin yetersizliğini, sağlık hizmetlerinin eksikliğini ve insanların günlük mücadelelerini detaylı şekilde göstermektedir. Video, ülkenin tarihi, Belçika sömürgesi dönemindeki soykırım olayları, yetim çocuk sorunu ve Tanganyika Gölü'ndeki balıkçılık geleneği gibi konuları da kapsamaktadır.
- Belgeselde ayrıca ülkenin dini yapısı, pazar günleri kiliselerdeki ayinler, internet erişiminin düşük olması ve doğal güzellikleri de gösterilmektedir. Video, bir sonraki durağın Uganda olacağı bilgisiyle sona ermektedir.
- 00:13Burundi'nin Ekonomik Durumu
- Dünya Bankası, IMF ve diğer resmi kurumların analiz raporlarına göre son altmışiki yılda neredeyse her yıl dünyanın en fakir ülkesi seçilen Burundi'de bulunuyoruz.
- Yaklaşık oniki buçuk milyonluk nüfusa sahip olan ülke, mutluluk endeksi raporlarına göre dünyanın en mutsuz ülkesi olarak biliniyor ve çalışan ortalama bir vatandaşının aylık geliri onbeş dolar civarında.
- İşsizlik oranı bilinmese de her üç kişiden birinin işsiz olduğu tahmin ediliyor.
- 01:19Burundi'nin Coğrafi Özellikleri
- Burundi, Doğu Afrika ile Afrika'nın büyük göllerinin kesiştiği Büyük Rift Vadisi'nde Afrika'nın kalbi konumunda bulunuyor.
- Yaklaşık otuzdokuz bin kilometrekarelik Konya'dan bile küçük olan ülkenin yüzölçümü sadece yirmiyedinsekizyüzotuzdört kilometre kare.
- Konya'da tarımla uğraşsa da dağlık alanları da çok olan bu coğrafya, oniki buçuk milyon kişinin karnını doyurmaya yetmiyor.
- 01:43Nüfus ve Yaşam Koşulları
- Yaklaşık üçyüzseksen bin kişilik nüfusuyla en kalabalık şehir olan Bura'nın merkezindeki terör bölgesinde her yerde çocukların olması dikkat çekiyor.
- Ülke nüfusunun yüzde altmışbeş'lik kısmı yirmibeş yaşın altındayken yüzde kırkbeş'lik kısmı ise onbeş yaşın altındadır, sadece yüzde üç'lük kısım altmışbeş yaş ve üzerindedir.
- Oynayacakları pek bir oyuncak yok; çomakla lastik çevirenler, bira kapağıyla masa oyunu oynayanlar, plastik şişelerden oyuncak araba yapanlar ve içi boş bir lastikle futbol oynayanlar.
- 02:20Teknoloji ve Yaşam Koşulları
- Daha on yıl önceki Birleşmiş Milletler verilerine göre halkın ortalama yaşam süresi yaklaşık kırkdokuz yılda.
- Burada halkın yalnızca yüzde yedivirgülaltmış sının elektriğe erişimi olduğu için mahallede telefon şarj noktaları göze çarpıyor.
- İkibinyirmibir yılını geride bırakmış olmamıza rağmen çoğu kişi hala akıllı telefon kullanmıyor ve uçaklardaki örneklemeler bile eski teknolojilerin temsili ile yapılıyor.
- 02:44Kırsal Alanlar ve Tarım
- Ülkenin yaklaşık yüzde seksenaltı'sı kırsal alanlardan oluşuyor.
- Çalışan nüfusunun ise neredeyse yüzde doksan'ının işi tarım.
- Çoğunluğun çiftçi olduğu dünyanın en fakir ülkesinde ortalama bir çiftçinin evini görmek için harekete geçiyoruz.
- 03:38Evsizlik ve Yaşam Koşulları
- Yağmur yağdığında ıslanmaktan başka çareleri olmayan evsizler var.
- Yağmur suyunu fırsata çevirip duş alan bir çocuk görüyoruz.
- John aylık on dolar maaş ile ailesini geçindirmeye çalışıyor ve ailenin on üyesi tek bir odada yerde yatıyor, elektrik bağlantısı dahi yok.
- 05:34Nüfus ve Ekonomik Durum
- Afrika'nın en yoğun nüfuslu ikinci ülkesi olan Burundi'de bir kilometrekareye dörtyüzellibir kişi düşüyor.
- Bu insanların yüzde yetmiş'inden fazlası fakirlik sınırının altında yaşamakta ve her yirmi kişiden biri yetersiz beslenmekten açlıktan hayatını kaybetmekte.
- Bir dolar yaklaşık üçbin Burun de Frankına dönüştürülüyor ve en değerli banknotları olan onbin Frank yaklaşık üçvirgülotuz dolar ediyor.
- 06:07Meslek Grupları ve Bisikletçiler
- Günümüzdeki teknolojiden yoksun olan Burundi'de diğer ülkelerde var olan meslek grupları bulunmaz.
- Bisikletleri olan bir kişi meslek sahibi sayılmakta ve çiftçilerden çıkan ürünleri pazarlara taşıyan bisikletçiler var.
- Yalın ayakları, paramparça kıyafetler, günlük doksan cent kazanarak çok çocuklu bir aileye bakmak zorunda olan bu bisikletliler, her gün on eksi oniki saat boyunca bazen şehirler arası yüz eksi yüzelli kilometre yol katederek hayatlarını tehlikeye atıyorlar.
- 07:21Bisikletçilerin Zorlukları
- İkiyüz kilogramlık yük, bisikletleri saatte yetmiş eksi seksen kilometre hızla aşağı itmekte.
- Aniden çıkan yayalara, araçlara veya virajlara karşı frenlerin yükü tutmaması, lastiklerin patlaması korkunç bir sona yol açabilir.
- Bisikletlerini yokuş yukarı iten insanlar, verdikleri bu yaşam mücadelesinde enerjilerinden ve zamanlarından tasarruf etmek için yoldan geçen kamyonların arkasına tutuşturacak.
- 07:50Yol Durumu ve Yaşam Koşulları
- Burun dide oniki bin kilometre civarı yol mevcuttur fakat bunun sadece yüzde ondört'lük kısmı asfalt ile kaplıdır.
- Yağmurdan sonra oluşmuş çamur birikintisinde bisikletlerini yıkayan insanlar var.
- Bazı insanlar yağmurda ıslanan kıyafetlerini bir evleri olmadığı için sokaktaki elektrik direğinde kurutuyorlar.
- 09:28Yemek ve Dilencilik
- Enerji alabilecekleri besin kaynakları kısıtlı olduğu için genellikle patates ve fasulye tüketiyorlar.
- Dilencilik çok yaygın ve küçük yaşlardan itibaren bir işe sahip olsun ya da olmasın kimi insanlar yabancı görür görmez yardım istiyor.
- Bisiklete dahi olmayanlar ise günde elli cent kazanmak için kafalarında taşıdıkları veya diğer yükleri kilometrelerce gece gündüz demeden bazen yalınayak yürüyerek köylerden şehirlere ulaştırıyorlar.
- 10:28Pazar ve Alışveriş
- Son durakları olan Bujumbra kent pazarındaki çoğu ürün çiftçiden direkt olarak satılır çünkü işlem görebilmesi ya da paketlenebilmesi için yeterli teknolojiye sahip değiller.
- Ülkenin en büyük alışveriş merkezi olan bu pazarda gıda haricinde pek bir şey bulunmuyor.
- Yüzotuzbeş bin nüfusuyla ülkenin ikinci büyük şehri ve başkenti olan Gita'ya doğru yola çıktık.
- 11:30Polis Kontrolleri ve Rüşvet
- Ülkenin her köşesine politik türbülan sakin şoförümüz polis çevirme lerinden rahat geçebilmek için bugün ceket giydi ve ön konsolda bir incir bulunduruyor.
- Bir polis çevirmesinde şoförümüz belgeleri ibraz ettikten sonra polisler ön camdaki çatlak nedeniyle arabayı çekeceklerini söylüyorlar.
- Şoförümüz gayet normal bir şekilde onbin Burundi Franklık yani yaklaşık üçvirgülotuz dolarlık bir rüşvet vererek polislerle anlaşıyor.
- 13:52Alışveriş Listesi ve Alım Gücü
- Başbakan ve konvoyu geçerken aracı kenara çekti ve burada saygıdan dolayı konvoy geçişlerinde hareket etmenin yasak olduğunu belirtiyor.
- Aile reisinin aylık ortalama ellibin Burun de Frankı kazandığı kişilik bir ailenin bir ay boyunca tüketici bir ihtiyaç listesi düşünün.
- Bir litre süt beşbinbeşyüz, bir litre ayçiçek yağı dokuzbinyüzyetmiş mililitre şampuan, sekizbinbir kilogram şeker sekizbinbeşyüz, bir litre su bile binbeşyüz gibi fiyatlar bir ailenin alım gücünün çok üstünde.
- 14:59Burundi'de Ekonomik Zorluklar
- Ortalama bir Burun dilinin, ABD vatandaşının aldığı yıllık maaşın tamamını elde etmek için yaklaşık 230 yıl çalışması gerekiyor.
- İnsanlar kas gücüyle çalışarak yeni evlerin yapımında kullanılacak çamurumsu karışımdan yapılan tuğlaları ayıklayıp fırlatıyorlar.
- Ülkede öğrencilerin sadece %32'si ortaokul eğitimlerini tamamlayabilmekte ve nüfusun sadece %1'inden azı üniversite eğitimine devam ederken, tek devlet üniversitesi Cumbura Devlet Üniversitesi'dir.
- 15:42Eğitim ve İş Hayatı
- Çocuklar altı senelik zorunlu eğitimlerinin ardından büyük olasılıkla okula devam etmek yerine çalıştırılacaklar.
- Okulundan geri dönen çocuklar çantası olmayanlar defterlerini ve kitaplarını çamaşırlarını sıkıştırarak taşıyorlar.
- Beyaza bulanmış gençler kökünde bol miktarda nişasta bulunduran manyok unu üretiyor.
- 18:06Ekonomik Sistem ve Sosyal Sorunlar
- Dükkan sahiplerinin bütçeleri profesyonel reklam için yeterli olmadığından yerli ressamlardan yardım alınıyor ve tabelalar yerine arkayı tanıtan resimler kullanılıyor.
- Ülkede en temel ihtiyaçlar tüm kontrolü elinde tutan tekelleşmiş firmaların elinde; şeker, kahve veya çimento üreten sadece birer şirket var ve bu fabrikaların etrafı 34 metrelik duvarlarla çevrili.
- Cumartesi günleri halk temizliği günleridir ve hükümetin teşvikiyle Burundililer sokakları süpürüyor, şehirleri temizliyor.
- 18:52Mezarlıklar ve Sosyal Ayrım
- Şehir mezarlığında sınıf ayrımının yaşamdan sonra bile devam ettiği görülüyor; orta sınıf insanların özel satın aldığı alanlar var.
- Polisler video çekmenin yasak olduğunu, hapse gidebileceğini söylüyor ve cebimizdeki 50 doları kendi cebine koyduktan sonra pasaportumuzu geri vererek uzaklaşıyor.
- 7 Aralık 2021 tarihinde hapishanede çıkan yangında 38 mahkum ateşlerin içinde can verdi ve Burundi yangın kaynaklı can kayıplarında dünyanın en kötü üçüncü ülkesi.
- 21:18Yaşam Koşulları
- İnsanların dolaplarında kaç tane kıyafet vardır diye kendimizi hazırlarken, buradaki insanların bazılarının dolapları dahi yok ve kıyafetlerini ortaya atıyorlar.
- Dilencilikle hayatını geçindiren bir kadının evi çok küçük ve yağmur yağdıklarında ıslanmak zorundalar.
- Evin duvarlarında delikler var, duvarların üzerinde çuvallar ve kazıklar bulunuyor, çalı çırpı ne buldularsa eklemişler.
- 23:13Ekonomik ve Beslenme Sorunları
- Ülkede ekonomi altyapısı yeterli olmadığından para kullanmak yerine yetiştirdiklerini takas ederek alışveriş yapıyorlar.
- Çiftçiler toprağın dinlenmesini beklemiyor, direkt yenisini ekiyorlar çünkü çok ağaçlar eksiklerini satmak zorundalar.
- Birleşmiş Milletler verilerine göre dünyada nüfusa oranla en az et tüketen üçüncü ülke Burundi'dir, kişi başına günlük ortalama sadece 14 gram et düşmekte ve et tüketimi toplam besin tüketiminin sadece %2'sini oluşturmakta.
- 25:33Sağlık ve Sosyal Hayat
- Tüketmeleri gereken demir, A vitamini, iyot, çinko gibi önemli besin kaynaklarındaki yetersizlik IQ kaybına ve fiziksel büyüme ve gelişim eksikliğine neden olurken, kansızlıkta yaygındır.
- Dünya Gıda Programının analizlerine göre her beş çocuktan biri bu nedenlerden dolayı beş yaşına gelmeden hayatını kaybetmekte.
- Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre Burundi'de her 35.000 insana yalnızca bir doktor düşmekte ve burada yaklaşık 2 milyon kişi hayatında hiç hastaneye gitmemiştir.
- 26:02Ulaşım ve Dini Hayat
- Yokuş aşağıya giderken frenlerin tutmama ihtimali göz önünde bulunduruluyor ve tehlikeli bir yoldan geçiliyor.
- Petrol fiyatları uzun bir kuyruk bekledikten sonra litre başına 80 saat yani 2.400 var.
- Halkın en kolay sosyalleştiği aktivitelerden biri olan kiliselerdeki pazar günü ayin, nüfusun yaklaşık %2,5'i Müslüman, geri kalanı eski dini inançlarında yer alan bir tanrıçaya inanır veya hiçbir dine inanmaz.
- 27:30Burundi'nin Tarihi ve Demografik Yapısı
- Burundi Krallığı 1890 yılında Alman Doğu Afrikası'nın bir parçası haline gelmiş, Almanya'nın Birinci Dünya Savaşı'ndaki yenilgisinden sonra Belçika'ya devredilmişti.
- Belçika yönetimi 1933 yılından itibaren soy ayrımını devreye almış, halka kimlik kartlarını belirlenen dış özelliklere göre dağıtarak yapay olarak farklı sınıflar yaratmıştı.
- Nüfusun yaklaşık %85'i, %14'ü ve geri kalan %1'lik kısmı farklı soylardan oluşmaktadır.
- 28:34Bağımsızlık ve Kimlik Sorunu
- 1 Temmuz 1962 tarihine kadar süren Belçika istismarı resmi kayıtlarda sona ermiş ve Burundi bağımsızlığını ilan etmiş olsa da, halkın kabile kökenini gösteren bir kimlik kartı taşıması zorunlu hale getirilmiş.
- 2005 yılına kadar uzanan bu anlaşmazlık yaklaşık 300 bin Burun dilinin yaşamını yitirmesiyle sonuçlandı.
- Belçikalılar Hıristiyanlığı da getirdikleri için halk kendilerini şanslı sayıyor, ancak "beyaz adam geldiğinde bizim topraklarımız, onların ellerinde İncil vardı" atasözü bu durumu yansıtmaktadır.
- 29:11Sosyal Sorunlar
- Geçmişte yaşanmış tatsız olaylarda veya et gibi nedenlerle anne babalarını kaybeden çocukların yanı sıra ekonomik iktidarsızlık nedeniyle birçok aile çocuklarını sokağa terk etmekte.
- ES bir kuruluşuna göre günümüzde ülkedeki yetim çocuk nüfusu 610 bin olup, toplam nüfusun %5'ini oluşturuyor.
- Ülkedeki bu 611 kişilik kimsesiz çocuk nüfusunun çoğu çalıştırılıyor, önemli bir kısmı uygunsuz işçiliklerde kullanılıyor ve bazılarının alınıp satıldığı durumlar oluyor.
- 29:43İnternet Erişimi ve Ülkenin Motto'su
- Bu yılın verilerine göre dünyanın en az internet erişimine sahip dördüncü ülkesi olan Burundi'de halkın yalnızca %13'ü internet kullanabiliyor.
- Ülkenin mottosu birlik, çalışma ve kalkınmadır.
- Bayrağındaki kırmızı renk özgürlük adına verilen mücadeleyi, yeşil geleceğe olan umudu ve beyaz ise barışı temsil etmektedir.
- 30:08Spor ve Tanganyika Gölü
- Halkın toplu aktivitelerinden birisi son zamanlarda ayaklanmaları tetiklememesi için yasaklansa da izin alarak yaptıkları koşullardır.
- En yaygın spor dalı futbol olup, buradaki bazı gençlerin hayali yurt dışındaki bir kulübe transfer olabilmek.
- Dünya üzerindeki ikinci en derin gölün yanındayız ve Tanganyika Gölü'nün kıyısındaki kasabalar balıkçılıkla ilgilenmekte.
- 30:56Saga Plajı ve Timsahlar
- Merkeze birkaç kilometre uzakta bulunan ve ülkenin en popüler plajı olan Saga Plajı, daha birkaç on yıl öncesine kadar yaklaşık 300 insanı yediği düşünülen ve bir ton ağırlığında olduğu tahmin edilen Gustav adındaki bir timsaha ev sahipliği yapıyordu.
- İnsan avlamayı çok seven Gustav, bazen yakaladığı kişileri yemiyor, sonlandırdığı hayatların bedenlerini su yüzüne bırakıyordu.
- Bu bedenlere "bato" deniyormuş ve bu kayıtlara bunun içine giriyorlar.
- 32:24Balıkçılık ve Yaşam Koşulları
- Tecrübeli balıkçılar su yüzüne çıkan baloncuklarla balık tutuyor ve aylık 100 dolardan fazla kazanıyorlar.
- Bilen timsahlar suyun içinde balıkçıları kayık üzerinden de hedef alabiliyor.
- İnsanlar hayatlarını zor olabilir, ancak bu insanlar tamamen rutin haline getirmişler bunları ve sularını her defasında boşaltıyorlar.
- 34:08Tanganyika Gölü'nün Önemi
- Çok büyük bir öneme sahip olan Tanganyika Gölü çok bilinmese de dünyadaki tatlı su rezervlerinin yaklaşık %16'sına sahiptir.
- Aynı zamanda dünya üzerindeki en derin ikinci göl ünvanını elinde bulundurur.
- %16'lık bu tatlı su hacmiyle içme suyu sıkıntısının insanoğlunun kapısında olduğu günümüzde, önümüzdeki birkaç on yılda ciddi anlamda suistimal edilebilir.
- 34:30Burundi'nin Ekonomik Durumu ve İklimi
- Burundi'nin başlıca yurtdışına sattığı ürünler kahve, çay, pamuk, patates, fasulye, manyak mısır ve muzdur.
- Bu ürünleri ithal eden ülkeler Belçika, Çin, Uganda, Kenya, Suudi Arabistan ve Hindistandır.
- Burundi Ekvatora yakın bir konumda olsa da rakımın fazla olması nedeniyle hafif nemli bir iklime sahip, yıl boyunca ortalama sıcaklık 24 santigrat derece civarındadır.
- 35:00Sel Felaketleri ve Gelecek
- Dağlık arazisi ve artan ağaç kesimleri ülkeyi sel felaketine karşı savunmasız hale getirirken, son yıllarda artan seller nedeniyle birçok Burun dilinin evi yıkılmış ve geçim kaynağı olan tarım alanları yok olmuştu.
- Gatunba şehrinde halk Nisan 2020'de yaşanan sel nedeniyle eşyalarının %90'ını kaybetmişti.
- Ülke her geçen yıl yapraklarını kaybeden bir ağaç gibi, insanlar baharın gelişini umuyorlar.