Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Michael Sow (veya Michael Sal) adlı bir diplomatın hikayesini anlatan dramatik bir film veya belgeseldir. Ana karakterler arasında Michael, Paşa (Birleşmiş Milletler yetkilisi), Christina Dufrey (tercüman), Costa Pasaris (Genel Sekreter Baş Yardımcısı) ve Resnetsov (Irak'ta etkili bir adam) bulunmaktadır.
- Video, Birinci Körfez Savaşı sonrası Irak'ta uygulanan "Gıda İçin Petrol" programının yolsuzluklarını ve rüşvet skandalını konu almaktadır. Michael, babasının Beyrut'taki bombalı saldırıda hayatını kaybetmesi ve diplomat olmak istemesiyle başlayan kariyerini, Bağdat'a giderek programın gerçek durumunu araştırmaya başlamasını ve Saddam Hüseyin'in milyarlarca dolar kazandığını keşfetmesini anlatmaktadır.
- Belgeselde, 56 farklı ülkeden 2000'den fazla şirketin ve 172 kuruluşun rüşvet aldığı, 20 milyar doların üstünde paranın başka yere aktarıldığı ortaya çıkar. Michael'ın ifşa etmesinin Birleşmiş Milletler tarihindeki en önemli reform hareketine yol açtığı ve FBI'nin hala onu aradığı belirtilmektedir. Ayrıca, Irak'taki yaptırımların etkileri, yolsuzluklar ve insan hakları ihlalleri de hikayenin önemli unsurlarıdır.
- 00:25Michael'in Hikayesi
- Michael Sow, New York'ta Wall Street Journal'da bir hikaye anlatıyor.
- Hikaye gerçek bir olaya dayanmaktadır.
- Michael, 2022 Ekim ayında Birleşmiş Milletler'de lobici olarak çalışmaktadır.
- 02:08Michael'in Geçmişi
- Michael, 40 yaşında olmasına rağmen sadece vergi korumacılığı ve ozon delikleri açmak gibi işlerle ilgilenmek istemediğini belirtiyor.
- Küçükken diplomat olmak istediğini ve babasının da Dışişleri Bakanlığı'nda çalıştığını söylüyor.
- Babası, Michael'ın beş yaşındayken Beyrut'taki Amerikan Büyükelçiliği'ne düzenlenen bombalı saldırıda hayatını kaybetmiştir.
- 03:32Birleşmiş Milletler'de Başlangıç
- Michael, 2002 sonbaharına kadar Birleşmiş Milletler'e dört kez iş başvurusunda bulunmuştur.
- Ablası, diplomatların ailelerinin kanında olduğunu söyler ve annesi de Birleşmiş Milletler'de staj yaparken biriyle tanışıp evlenmiştir.
- Michael, Birleşmiş Milletler'de genel sekreter baş yardımcısının özel kalemi olarak çalışmaya başlamıştır.
- 05:42Gıda İçin Petrol Programı
- Gıda İçin Petrol Programı, 1995'te Güvenlik Konseyi kararı 986 ile kurulmuş ve Irak petrolü satışı Birleşmiş Milletler tarafından yönetilmiştir.
- Programın amacı, Irak'ta yaşanan ekonomik zorlukların aşılması ve 20 milyondan fazla nüfusu olan Irak halkını doyurmaktır.
- Michael'in ilk görevi, Güvenlik Konseyi'ne iletilecek tonlama durum raporu konusunda programın gerisinde olduklarını ve raporun tamamlanmasına yardım etmektir.
- 08:11Programın Gerçeği
- Gıda İçin Petrol Programı siyaseten istismar edilen bir konu olup, yıllık bütçesi 10 milyar dolardı.
- Birinci Körfez Savaşı'ndan sonra Saddam Hüseyin'e karşı uygulanan ekonomik yaptırımlar nedeniyle Irak ekonomisi çökmüş ve insanlar açlık çekiyordu.
- Program, Iraklılara yaşamak için ihtiyaçları olan şeyleri sağlamak ve Saddam'ın kitle imha silahlarını kullanmasına engel olmaya çalışmak amacıyla tasarlanmıştır.
- 09:51Programın Sorunları
- Program sonunda kötü beslenme oranları ve çocuk ölümü oranları düşürülmüş, su ve elektriğe erişim konusunda ilerleme kaydedilmiştir.
- Sistematik dağıtım hataları var, özellikle kuzeyde Kürtlere Tikritten daha az buğday, süt ve dizel yakıt ulaşıyor.
- Sözleşmelerde hizmet sonrası ücretler %30'lara kadar çıkıyor.
- 12:32Bağdat'a Yolculuk
- Michael, raporunu düzeltmek ve bavulunu toplamak için gece geç saatte Bağdat'a gidiyor.
- Bağdat, hayal bile edemeyeceği kadar tekinsiz, tehlikeli ve tuhaf bir yerdi.
- Bağdat sürekli işgal altında bir ülkeydi ve ofis sorun çıkartacak.
- 14:47Bağdat'ta Gerçekler
- Irak halkının %60'ı hayatta kalmak için Birleşmiş Milletler'in temin ettiği malzemelere bel bağlıdır.
- Son on ay içinde Iraklı çocuklardaki kötü beslenme oranının %50 oranında azaltmayı başarmışlardır.
- Saddam'ın rejim yandaşları ilaçlara kolayca ulaşabiliyordu, o kadar şanslı olmayanlar ise basit hastalıklar yüzünden ölüyordu.
- 17:11Gıda İçin Petrol Programı Tartışması
- Christina, sahadaki herkesin çok çalıştığını ancak raporun güvenlik konseyine gerçekleri ileteceğini belirtiyor.
- Programın fiyasko olduğu iddia ediliyor, ancak ilaçların ve temel ihtiyaçların ulaştığı savunuluyor.
- Yozlaşma kanser gibi bir sorun olarak görülüyor, ancak bir şey yapmamaktan iyidir diye savunuluyor.
- 18:44Bağdat'ta Diplomatik Durum
- Bağdat evrenin merkezi durumunda ve Raşit'te sıfır noktası olarak görülüyor.
- Tüm büyük istihbarat ajansları burada bulunuyor ve istihbarat her şey demek, para biriminde güç olarak değerlendiriliyor.
- Farklı ülkelerin farklı amaçları var: Putin Bush'un başarısız olmasını istiyor, Çin yeni piyasalar istiyor, Avrupa sivillerin ölümüne umursamıyor, petrol şirketleri Irak'ı sömürmek için yaptırımların kalkmasını istiyor.
- 20:03Rapor Sorunu
- Doktorun söyledikleri ve ortadan kaybolan ilaçlar ve malzemeler konusunda endişeler var.
- Raporun bölge müdürü tarafından onaylanması gerekiyor, bu yüzden son söz onların değil.
- Görevlerin bir hastanedeki küçük kız olduğu belirtiliyor.
- 21:06Kişisel Deneyimler
- Bir kişi, otuz sene önce gripte bebekken ölen oğlunu anlatıyor ve şimdi bir daha çocuk sahibi olamadığını söylüyor.
- Bir kişi, hayatını başkaları adına konuşarak kazandığını ama konuşkan olmadığını belirtiyor.
- Doktorun ilaç karaborsasından söz ettiği zaman şaşırmadığı, programda yolsuzluk olduğunu zaten bildikleri söyleniyor.
- 22:57Gizli Bilgiler
- Bir kişi, patronun istediği kıvama getirebilmek için gizli bir düğme olmadığını, tek derdinin işini yapmak olduğunu söylüyor.
- Selefin trafik kazası aslında bir suçlama olduğu ve bir şeyleri ortaya çıkardığı için öldürüldüğü belirtiliyor.
- Birleşmiş Milletler'deki birinden çok korktuğu, bütün bu yozlaşmanın başındaki isimden korktuğu söyleniyor.
- 26:03Paşa'nın Konuşması
- Birleşmiş Milletler çalışanlarının yaptırımları eleştirmesine şaşırıldığı belirtiliyor.
- Her departmanın derdi farklı olduğu ve hepsi farklı amaçlara hizmet ettiği, herkesin Maden Dokunun istediklerini yaptığı söyleniyor.
- Paşa, görevde başarısız olurlarsa Irak halkının zarar göreceğini, güvenlik konseyi kararlarını sorgulamak bize düşmediğini, kararları siyasetten bağımsız olarak uygulayacaklarını belirtiyor.
- 27:28Kürt Bölgesi Sorunu
- Araştırmaların en büyük endişesinin Kürt bölgesi olduğu, Kuzey Irak'ta Saddam iktidarda olduğu sürece Kürtlerin raporu baltalamaması için Paşa'nın diplomasi becerilerini kullanması gerektiği belirtiliyor.
- Erzaklar bize ulaşsa bile hep söz verilerinin yarısı ulaşıyor, Kuzey daha güçlü başka bir devletçe kontrol ve yaptırımlar diğer bölgelere kıyasla en çok burayı bulmuştu.
- Kürtlerin elinde kendi gıdalarını alabilecek kadar para var, bu para da petrol karaborsasından geliyor.
- 28:03Saddam Hüseyin'in Kürtlere Yönelik Politikası
- Saddam Hüseyin, yüz yıldır Irak'la mücadele halindeydi ve bu mücadeleyi farklı bir boyuta taşımıştı.
- Zorla yerinden edilmeler, tutuklamalar, işkence, kara mayınları, parça tesirli bombalar, sarin ve sinir gazıyla onbinlerce insanı öldürmüş ve on binlercesini sakat bırakmıştı.
- Bu korku krallığına sivil halka karşı düzenlenen en korkunç kimyasal soykırım da dahildi, Kürtler sadece Kürt olduğu için öldürülüyor.
- 28:42Paşa'nın Stratejisi
- Allah için en kutsal nimetin pek çok insanın elinin değdiği nimet olduğu öğretilmişti.
- Kürt bakan haklı olduğu, raporlarında yazıyor ama bunu gizlemeleri gerektiği belirtiliyor.
- Durum ya herkesi doyurmak ya da kimseyi doyurmak olmamalı, fazla kişiyi doyurmalılar diye vurgulanıyor.
- 29:08Gizli Plan
- Bir kişi New York'a dönmesi gerektiğini, diğerinin işine odaklanacağını söylüyor.
- Dupre raporu dokunulmaması gerektiği, raporda petrol töhmet altında bırakılacağı belirtiliyor.
- Birkaç gün içinde eline bazı fotoğraflar geçecek, bunları Hasan'a gösterecek ve görevinin fotoğrafları Dupre'ye göstermemesini söyleyerek onları göstermesini sağlamak.
- 29:57Diplomasi ve Yalan
- Diplomasi budur, kimi zaman başarılı bir sonuç elde etmek için önüne çıkan engelleri kaldırman gerekebilir diye vurgulanıyor.
- Bir kişi, Paşa'nın yardım etmesini istediğini, cehennemdekiler de buzlu su ister, sen de ben de bu oyunda sadece piyonu olduğunu söylüyor.
- Saha gezisi için bir tercüman ayarlaması isteniyor, kutuları açıp son kullanma tarihlerine bakmak istiyor.
- 31:52İlaç Kontrolü
- Kutulardan birinin son kullanma tarihinin 1999 olduğu, hasta insanlar bunlar yüzünden daha da hastalanıp ölebileceği belirtiliyor.
- Bütün kutular kontrol edilip süresi geçen ilaçlar imha edilecek ve üretici firma kendi cebinden ilaçları yenileyecek.
- Bir kişi, buradaki herkesin kendisini fahişen sanıyor, hesabı birlikte ödeyelim diye teklif ediyor.
- 32:39Ahmet Hakkında Sohbet
- Ahmet'le ilgili söyledikleri patronuna anlatılmış, patronun onun casus olduğunu düşündüğü belirtiliyor.
- Bir kişi, burada ne yaptığını sorulduğunda gıda için petrol programı adına rapor hazırladığını söylüyor.
- Bozuk ilaçları kastettiğini, bunun raporla ilgisi olmadığını, çok riskli ve cesaret gerektiren bir iş olduğunu belirtiyor.
- 33:52İnsanlara Yardım Etme Amacı
- Bir kişi buraya bir memur olarak gelmediğini, bu işe girmemin bir nedeni olduğunu söylüyor.
- İnsanlara yardım etmek istediğini, bir fark yaratmak istediğini belirtiyor.
- Birleşmiş Milletler çalışanlarını tahliye etmeden Bağdat'ı bombalamazlar diye vurgulanıyor.
- 34:48Silah Teslimatı
- Gıda için petrol kamyonları gösteriliyor ve fotoğrafların gerçekse bu oyuna getirdiklerinin bir kanıtı olduğu belirtiliyor.
- Silah teslimatı için kamyonların kullanılması konusunda endişeler var.
- Bir kişi, fotoğrafları bir kurye zarfına koyup Paşa'ya gönderdiğini söylüyor.
- 36:48Saddam Hüseyin'in Kürt Sivilleri
- Saddam Hüseyin'in yaşamalarına gerek kalmadığını düşündüğü Kürt sivillerin mezarları bulunmaktadır.
- Konuşmacı, vatansever Kürtler Birliği'nde çalışan annesinin ve babasının Halepçe'de öldürüldüğünü belirtiyor.
- Bağdat'taki kişilerin Kürt olduğunu bilmediğini ve Saddam'ın polisinin bunu öğrenirse kendisini ortadan kaldıracağını söylüyor.
- 37:41Listeyi Bulma
- Konuşmacı, Saddam'ın gıda için petrolden milyarlarca dolar para çaldığını iddia eden bir komployu ortaya çıkarmasına yardım ettiğini belirtiyor.
- Listeyi görmüş ve bu listede Saddam'dan rüşvet alan dünyanın dört bir yanındaki insanların ve kuruluşların isimleri yer aldığını söylüyor.
- Listeyi şifrelemiş ve şifreyi çözebilecek kaynak olmadığını belirtiyor.
- 39:07Listeyi Taşıma Planı
- Listeyi kimin götüreceği çok önemli olduğu ve konuşmacının partizanlıkla suçlanamayacağı belirtiliyor.
- Konuşmacı, listeyi yanında götürüp şifreyi çözebilecek birini bulması isteniyor.
- Konuşmacı, istihbaratçıların kendisini kaçırması endişesiyle belgelerini kaybetmiş ve kim olduğunun öğrenilmesinin an meselesi olduğunu söylüyor.
- 43:12Amerika'ya Gitme Planı
- Konuşmacı, Bağdat Gıda için Yiyecek Ofisi'nden Michael Saldı'ya serbest geçiş kartı istiyor.
- Amerika'ya girebileceği bir belge alıyor ve Mülteciler Yüksek Komisyonu'nun onu alacağını söylüyor.
- New York'ta güvende olacağını ve listeyi birlikte çözeceklerini belirtiyor.
- 44:52Madam Dupren'in Ölümü
- Madam Dupren'in ölümü ve konuşmacının kariyerinin bittiği belirtiliyor.
- Gıda için petrolün başarısızlığı apaçık ortada ve dosyalar dijital filigranlı zaman ve tarih mührü var.
- Güvenlik Konseyi kararı gerçeklere göre verecek ve savaş bittiği söyleniyor.
- 57:28Güvenlik Konseyi Kararı
- Birleşmiş Milletler'in Gıda için Petrol oylamasında sıradışı bir durum yaşandı.
- Genel Sekreter Baş Yardımcısı Costa Pasaris, programın durum raporunu iletmesi için yerini Özel Kalem Müdürü Michael Sala'ya bıraktı.
- Finansmanın devam etmesi talebi, programı açıkça eleştirdiği bilinen Bağdat Sağ Direktörü Christina Dufrey'in ani ölümü sonrasında geldi.
- 57:56Güvenlik Konseyi Kararı
- Güvenlik Konseyi, Saddam Hüseyin'in kitle iman silahlarını sakladığı yerin bulunması için çabaların artırılmasına karar verdi.
- Konsey, 1986 nolu karar için oy birliği ve finansmanın 180 günlüğüne uzatılmasına karar verdi.
- 58:42Michael Clive'in Amerika'daki Hayatı
- Michael Clive, Amerika'ya geldiğinde Costa Gıda için "yiyeceğin kahramanı" olarak tanıtıldı.
- Melina Paşa'nın eşi, Michael'ı tanıştırdı ve ona Paşa'nın ona bayıldığını söyledi.
- Michael, Bağdat'taki otel odasında kendisine rüşvet vermek isteyen biriyle karşılaştığını anlattı.
- 1:01:22Saddam'ın Rüşvet Sistemi
- Michael'a Saddam'ın indirimli fiyattan petrol kuponları sattığı ve bu kuponları petrol fiyatı tavan yapınca satıp büyük kar elde ettiği bilgisi verildi.
- Saddam, indirimli satış fiyatı arasındaki farkı kendi cebine indiriyormuş ve bu sistem milyar doların üzerinde para kazandırmış.
- Şifreli dokümanlar arasında 71 dakikalık bir video kodek bulunmuş ve içinde ağır topların, politikacıların, iş insanlarının ve bankacıların isimleri yer alıyor.
- 1:03:17Listeyi Halka Açıklama Tartışması
- Listeyi halka açıklamak gerektiği ancak bunu yapamayacakları belirtildi.
- Birleşmiş Milletler'in mahvetildiği ve Paşa'nın günah keçisi ilan edileceği endişesi dile getirildi.
- Michael, Gıda için petrolle ilgili raporu açıklayan kişinin kendisi olduğunu ve ne yapacağını bilmediğini söyledi.
- 1:05:17Rüşvet Görüntüleri ve Tehditler
- Michael, rüşvet aldığını gösteren bir görüntü olduğunu ve bu işi dışarıda çözeceklerini söyledi.
- Resnetsov'un tehlikeli bir adam olduğu ve Irak'ta ondan habersiz kuş bile uçamadığı belirtildi.
- Resnetsov'un patronu en yüksek teklifi veren kişi olduğu ve Moskova, Pekin, Saddam, koruma fonları ve açgözlüler arasında olduğu söylendi.
- 1:07:12Paşa ve Michael Arasındaki Tartışma
- Göçmen bürosuna teslim edilen belgelerin eksiksiz olduğu ancak varlığı onları rahatsız ettiği belirtildi.
- Paşa, rüşvet suçunun masumların acı çekip ölürken hiçbir şey yapmamak olduğunu söyledi.
- Paşa, çıkartmadıkları ve fırtınayı kontrol edemeyeceklerini, yapabilecekleri tek şeyin rotayı belirleyip yelkenleri açmak olduğunu belirtti.
- 1:08:21Irak'ın İstilası
- Muş'un koalisyon güçleri birkaç gün içinde Irak'ı istila edecek ve görüş birliği değişecek.
- Birleşmiş Milletler liderlik rolünü üstlenebilir ve dünyayı kurtarabilirler.
- Amerika ve koalisyon güçleri, Irak'ı silahsızlandırmak, halkı özgür kılmak ve dünyayı korumak amacıyla askeri bir operasyona başladı.
- 1:09:54Yeni Irak'ın İnşası
- İstiladan altı hafta sonra Bağdat'a geri dönen Michael, Paşa'nın yeni Irak'ı inşa etme planını gerçekleştirmek istedi.
- Yaptırımlar kaldırılmış, serbest piyasa ülkeye güç verecek ve özgür seçimler vatandaşların sesi olacaktı.
- Paşa'nın hala güçlü bağlantıları vardı ve Michael'a verdiği sözü tuttu.
- 1:11:17Listeyi Paşa'ya Verme
- Michael, Paşa'ya yeni pasaport ve vize verdi ve istediği kadar kalabileceğini söyledi.
- Listeyi Paşa'ya verdiğini ve Paşa'nın listeyi kendisi için takas ettiğini belirtti.
- Paşa'nın Birleşmiş Milletler'de yararlı olabileceği fikri tartışıldı.
- 1:15:25Irak'ın Anarşiye Düşüşü
- Özgürlük iyimserliği kısa sürdü ve kimse Saddam'dan sonra ne olacağını planlamamıştı.
- Amerikalılar rejime sadık olan herkesi ayıkladı ve ilkeyi nasıl yöneteceğini bilen kimsecikler kalmamıştı.
- Resnetso ve onun gibiler güç boşluğunu doldurdu ve oyunun kontrolünü ele geçirdi, Irak anarşi, kaos ve korkunun pençesindeydi.
- 1:16:33Michael ve Rauf'un Tanışması
- Naşim, Michael'ı Rauf ile tanıştırıyor ve Rauf'un Irak'ta önemli bir rol oynayacağı belirtiliyor.
- Rauf, Resnetsov ve gıda için petroldeki suç ortaklarının geri döndüğünü ve Irak'ta sorun çıkardıklarını söylüyor.
- Resnetsov ve gıda için petrolü dolandırmasına yardım eden kişilerin listesi Irak petrol bakanlığında ve Amerikan askerleri tarafından alınan resmi belgelerde bulunuyor.
- 1:18:42Kürtlerin Rolü ve Rüşvet İşleri
- Rauf, Kürtlerin yeni Irak'ın oluşumunda önemli bir rol oynayacağını ve yedi bin yıldır aynı mücadeleyi verdiğini belirtiyor.
- Michael, yeni tedarikçilerle ilgili rüşvet işi için yüz bin dolar ödemeleri gerektiğini ve elli bin dolar rüşvet alacağını söylüyor.
- Michael, Kanadalılarla ilgili rüşvet işini halletmek için elli bin dolar istiyor.
- 1:21:32Resnetsov'un İstifası
- Resnetsov'a görevinden istifa etmesi isteniyor, aksi takdirde tarihi boyutta bir skandal yaşanacağı söyleniyor.
- Resnetsov, uluslararası şirketlerin ve hükümetlerin onları koruduğunu, Saddam'a diz çöktürüp kendisini gönderen hükümetlerin kendisini sorguladığını belirtiyor.
- Resnetsov, yozlaşmanın yeni demokrasinin büyüme ağrıları olduğunu ve bunu engelleyebileceklerine inanmanın ahmaklık olduğunu söylüyor.
- 1:24:44Michael'ın Kararı
- Michael, görevi bırakıp ülkesine döneceğini ve artık bu işin zevkinin kalmadığını söylüyor.
- Rauf, Michael'ı Birleşmiş Milletler'deki en genç özel asistanlık pozisyonu için tavsiye ettiğini belirtiyor.
- Michael, işin içindeki ortalama meblağların milyar dolar olduğunu ve rüşvet kabul edenlerin listesinin olduğunu gösteriyor.
- 1:26:28Skandalın Ortaya Çıkması
- Birleşmiş Milletler'deki gıda için petrol tartışması ve skandalıyla program başlıyor.
- Birleşmiş Milletler senatörü, genel sekreter Kofi Annan'ın istifasını talep ediyor.
- Birleşmiş Milletler genel sekreteri, eski genel sekreter baş yardımcısı Costa Pass için soruşturma başlatıyor.
- 1:29:39Skandalın Sonuçları
- Ellialtı farklı ülkeden ikibin'i aşkın şirket Saddam Hüseyin'den ya rüşvet almış ya da ona pay vermişti.
- Gıda için petrol programından yirmi milyar doların üstünde para başka yere aktarılmıştı.
- Michael Sal, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa'daki haber ajansları adına Kongo, Afganistan ve Irak'taki küresel çatışmaları izlemek üzere dışişlerinden ayrıldı ve ifşa ettiği skandal, Birleşmiş Milletler tarihindeki en önemli reform hareketinin başlamasına neden oldu.