Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, Azerbaycan'ın tarihsel sürecini, Karabağ sorununu ve Nahçıvan Muhtar Vilayeti'nin durumunu ele alan bir belgesel formatındadır. Videoda Haydar Aliyev ve İlham Aliyev gibi Azerbaycan liderleri ile çeşitli kişilerle yapılan röportajlar yer almaktadır.
- Belgesel, 1988-1994 yılları arasındaki Karabağ sorununun tarihsel gelişimini, Ermeni işgali ve Azerbaycan'ın yaşadığı zorlukları anlatmaktadır. Ayrıca, Azerbaycan'ın Sovyetler Birliği'den bağımsızlığını kazanma süreci, Haydar Aliyev'in politik kariyeri ve 1990'lardaki gelişmeler detaylı şekilde ele alınmaktadır. Son bölümde ise Nahçıvan Muhtar Vilayeti'nin Türkiye ile olan bağlantısı, bölgenin coğrafi ve siyasi durumu ve yaşadığı zorluklar anlatılmaktadır.
- Belgeselde ayrıca Azerbaycan'ın sosyal farklılıkları, yoksulluk ve zenginlik arasındaki uçurum, Türkiye ile ilişkisi ve Avrasya'nın gelecekteki rolü gibi konular da işlenmektedir. Nahçıvan'ın Ermenistan ile sınırlarının kapalı olması nedeniyle yaşadığı ekonomik zorluklar, eğitim sistemi ve gençlerin geleceği de belgeselde vurgulanan konular arasındadır.
- 00:01Karabağ Krizi ve Şuşa'nın Acısı
- Şuşa'da yaşanan olaylar bir soykırım olarak geçecek ve dünya bu acıyı görmedi, duymadı, kulak asmadı.
- Şuşa, Azerbaycan'ın en büyük sanatçılarının doğum yeri olup 1993 yılında Ermeniler tarafından işgal edilmiş ve orada Azerbaycanlı kalmamıştır.
- Şuşa'da Azerbaycan halkının dünyaya mal olmuş Bülbül ve Hacı Bekir gibi sanatçıların anıları ve heykelleri kaldı, ateşkesten sonra bu heykeller Ermenilerden satın alınarak Bakü'ye getirildi.
- 04:07İşgalin Devamı ve Uluslararası Durum
- Bugün Azerbaycan'ın beşte biri Ermeni işgali altında ve bir milyon göçmen evlerine dönemiyor.
- 1996'da Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nın 54 üyesinden 53'ü Karabağ'ın Azerbaycan toprağı olduğunu kabul etmiş ancak hiçbir sonuca varılamamıştır.
- Azerbaycan, uluslararası örgütlerin haksız ve yanlı davranışlarının bir simgesi haline gelmiş, soykırıma uğramış ve toprakları işgal edilmiştir.
- 08:33İşgalin Başlangıcı ve Gelişimi
- 1987'de Sovyetler Birliği dağılıyor, Gorbaçov iş başında ve Haydar Aliyev Sovyet Politbürosu'nun iki numaralı adamı olarak Gorbaçov'un tehcir politikalarına direniyor.
- Haydar Aliyev ikinci adamken birdenbire istifa ediyor ve bunun ardından Ermeniler Karabağ'a saldırılara başlıyorlar.
- 1988 Şubat'ında Ermeniler uluslararası destek arkalarında saldırılara başlamış ve gelecek dört yıl içinde Azerbaycan'ın beşte biri Ermeni işgaline uğrayacaktı.
- 12:04Bakü Katliamı ve Sivil Acılar
- Karabağ sorununun patlamasından sadece iki yıl sonra Bakü'de halk yönetime karşı ayaklanıyor ve Gorbaçov'un emriyle bir katliam gerçekleştiriliyor.
- Bakü katliamında altı yüz ölü ve yüzlerce yaralı oluşmuş, şehir kırılmıştı.
- Çocukluk yaşlarında olanlar, yolların kırık telleri, devrilmiş arabalar ve tankların karşısına çıkan sivil insanların acımasızca öldürülmesini anlatıyor.
- 15:24Haydar Aliyev'in Dönüşü
- Haydar Aliyev o günlerde Moskova'da göz hapsindeydi ve Sovyetler dağılırken Bakü kana boyanıyordu.
- Aliyev, Azerbaycan'a dönebilmek için her gün Moskova havaalanına gidip birkaç saat sonra dönüyordu, böylece izlenmesini engelledi.
- 1990 Mayıs'ın bir sabahı evden çıktı ve bir daha dönmedi, Bakü'ye gelmişti.
- 16:17Azerbaycan'ın Zor Zamanları
- Bakü güvenli değildi, Aliyev doğduğu yer olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ne gidecekti.
- O günler acı ve çaresizlik günleriydi, her gün Karabağ'ın bir köşesi düşman eline geçiyordu.
- 1993'te halkın dayatmasıyla Azerbaycan'ın cumhurbaşkanı olan Aliyev, Ermenilerin işgallerini durdurmak için ateşkes ilan etti.
- 17:03Savaşın Etkileri
- Binlerce insan ölmüş, bir milyon Karabağlı evsiz ve yurtsuz kalmıştı.
- Ermeniler Karabağ'ın çevresinde Adem Kelbeşir, Fuzuli ve Laçin'i de işgal etti.
- Azerbaycan kırılmıştı, ancak Aliyev ateşkes ilan etti.
- 18:27Yerlessizlerin Hayatı
- Yerlessizlerin yaşadığı zorluklar anlatılıyor, bazıları üç kişilik aileler için verilen küçük odalarda yaşarken.
- Yaşlı bir adam, "Türk halkı kalktı Atatürk'ün halkıdır, aynı zamanda Azerbaycan halkıdır" diyerek topraklarını özgürleştirmek için savaşa hazır olduğunu belirtiyor.
- Bir kadın, büyük kardeşinin ve en altı evladının atasının şehit olduğunu, mezarları kaldığını anlatıyor.
- 24:07Ekonomik Farklar ve Sosyal Sorunlar
- Geleceğin belirsizliği umutlarını zayıflatıyordu ve bilinmezlikler genç varoş nüfusunu tehlikelere açık hale getiriyordu.
- Merdekan'da deniz kenarında son on yıldır sıcak parayla tanışan bir kesimin sayfiye evleri ile yoksul yaşayanlar bir arada yaşıyor.
- Azerbaycan'da serbest ekonomi mevcut, ülkenin yüzde 75'i özel sektörde çalışıyor, ancak kaçak problemi büyük ekonomik farklara neden oluyor.
- 27:24Toplumsal Görüşler
- Cemiyette toplumun büyük bir fikir ayrılığı yoktur, gelecek perspektifleri hakkında fikirler üst üste düşüyor.
- Halkla iktidar arasında ilişkiler sıcak, bu da ülkenin gücünden biridir.
- Mürsel Hasanov gibi insanların, zor şartlar altında inancını ve umudunu kaybetmemesi vurgulanıyor.
- 30:39Azerbaycan'ın Geleceği ve Türkiye İlişkileri
- Bakü'de Haydar Aliyev'in kurduğu Atatürk Merkezi'nde Profesör Nizami Caferov, geleceğin muasır medeniyetinin Avrasya'da kurulacağını söylüyor.
- Azerbaycan yazarları Avrasya coğrafyasındaki kültür birliğine ve engellerin kaldırılmasının önemine dikkat çekiyor.
- Türkiye ile Azerbaycan arasındaki yakın ilişki vurgulanıyor, "Türkiye bizim her şeyimizdir" ifadesiyle ifade ediliyor.
- 33:39Azerbaycan'ın Yükselişi
- Azerbaycan, on beş yıl önce dağılmanın arifesinde bir Sovyet cumhuriyetiyken, dünya çapında bir lider ve satranç ustası gibi her hamleyi hesap ederek ülke bugün bulunduğu yere getirdi.
- Bu lider, Ermeni işgalinin yayılmasını önledi, darbe ve suikast girişimlerini atlattı, isyanları bastırdı ve ülkenin zengin kaynaklarını en akılcı şekilde değerlendirdi.
- İlham Aliyev, Azerbaycan'ın cumhurbaşkanı olarak ülkenin tüm sorumluluğunu üzerine aldığını ve Azerbaycan'ın daha da mükemmelleşmesi için her şeyi hazır olduğunu belirtiyor.
- 37:17Nahçıvan Muhtar Vilayeti
- Türkiye ile Nahçıvan arasında, Atatürk'ün İran'dan satın aldığı on bir kilometrelik bir toprak parçası bulunuyor ve yüz yıldır bu komşuluk devam ediyor.
- Nahçıvan, Ermenistan'ın arasında yapayalnız bırakılmış bir muhtar vilayet olarak, sadece Ümit Köprüsü ile Türkiye'ye bağlanıyor.
- Nahçıvan, yüz yıldır Ermeni çetelerinin saldırılarıyla sarsılmış ve Türkiye ile sınırlı işlemler nedeniyle uzun süre bekleyişlerle karşı karşıya kalmış bir bölgedir.
- 46:28Nahçıvan'ın Tarihi
- Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rus İmparatorluğu dağılıyor ve Osmanlı İmparatorluğu paramparça oluyor.
- Batıdan destek alan Ermeni çeteleri Nahçıvan'da Türkleri kılıçtan geçirirken, Osmanlı ordusu kendi yaralılarını korumak için müdahale ediyor.
- 1918-1920 yıllarında katliamlar artarak sürecek ve Erivan yakınlarındaki tüm Türk köylerindeki ahaliden sağ kalanlar göç edecektir.
- 49:30Nahçıvan'daki Soykırım ve Dünya'nın Tepkisi
- Dünya, Nahçıvan'daki soykırıma ilgi göstermiyor ve ölüm siyasi konjonktüre kar sağlıyor.
- Nahçıvan, kör ve sağır dünyaya rağmen adaleti bekliyor ve bir günü daha sessizce karanlığa katıyor.
- 49:56Kafkasya'daki Tarihi Oyunlar
- Yüzyıllardır emperyalist devletler Kafkaslarda çeşitli oyunlar sahneledi ve bölgedeki Türk nüfusu ölümlerden ölüm beğendi.
- 1920'lerde Osmanlı'nın toprakları elinden alınıyor, Türkler Anadolu'nun ortasına hapsediliyor ve Ermenilerin hedefi Akdeniz, Karadeniz ve Hazar üçgeni içinde bir Ermeni devleti oluşturmaktı.
- Emperyalist devletler, Taşnaklar ve Menşeliklerle ittifaka girmiş, bir Kafkas seddi kurmaya çalışıyorlardı.
- 50:45Kafkas Seddi Planının Bozulması
- Oyun bozuldu, Moskova ile Ankara bir araya gelerek Kafkas setini yıkacaktı.
- 1921 Ekim 13'ünde Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye arasında Kars mukavelesi bağlandı.
- Mukavele, Nahçıvan'ın Azerbaycan'ın tercüme edilmesini ve Türkiye'nin Nahçıvan'a silahlı kuvvetler yürütmeye saldırmayı garantisi olarak kabul etti.
- 51:53Nahçıvan ve Türkiye'nin Birleştiği Nokta
- Ümit Köprüsü'nün ayağındayız, burada Ermenistan, İran, Türkiye ve Azerbaycan hepsinin bir araya geldiği bir sınır noktasındayız.
- Türkiye 1992'de Nahçıvan'a kavuşmuş, bu birleşme İran'dan satın alınmış 15 kilometrelik bir toprakla sağlanmıştır.
- Bu sınırlar olmasaydı Türkiye'nin Azerbaycan'a ulaşması çok zor olurdu.
- 53:041987'den 1991'e Karabağ Sorunu
- 1987'de Sovyetlerin zirvesinde yer alan Haydar Aliyev istifasından sonra Karabağ sorunu patlamıştır.
- 1988'de Karabağ Ermenileri özerk bölge olarak resmen Ermenistan'a bağlandıklarını ilan ettiler.
- 1991'de Aliyev, gözaltında tutulduğu Moskova'dan Nahçıvan'a gizlice gelerek halk onun bağrına basacaktı.
- 54:24Türkiye'nin Nahçıvan'a Yardımı
- Nahçıvan'da durum vahimdi, Aliyev önce Türkiye ile temasa geçti ve yardım istedi.
- 1993 yılında Türkiye ile Nahçıvan'ı birbirine bağlayan Ümit Köprüsü açıldı.
- Türkiye, Nahçıvan'a yiyecek, sağlık yardımı gönderdi, elektrik hattı kuruldu ve erzak yardımları getirildi.
- 57:21Karabağ Sorununun Gelişimi
- 1993'te Ermenistan Laçin koridorunu açtı ve Dağlık Karabağ'ı birbirine bağladı.
- 1994'teki ateşkese kadar Azerbaycan'ın topraklarının beşte biri işgale uğradı, binlerce kişi öldü ve bir milyon insan evinden göçtü.
- Uluslararası toplum, Karabağ sorununun önünde hiçbir ilerleme göstermedi ve bu meseleyi göz ardı etti.
- 58:36Uluslararası Kararlar ve Türkiye-Azerbaycan İlişkileri
- Minsk grubu yaratıldı, ancak Ermenistan'la Azerbaycan'ı aynı teraziye koyarak işgal eden kimdi sorusunu karıştırdı.
- Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 14 Ekim 1993'teki kararları, işgalci kuvvetlerin Azerbaycan topraklarını terk etmesini talep etse de Ermeni devleti bu kararlara kulak asmadı.
- Türkiye, Azerbaycan için büyük bir dosttur ve iki ülke arasında yakın ilişkiler vardır.
- 1:02:19Nahçıvan'ın Durumu
- Bereketli topraklara rağmen Nahçıvan sınırların arasında sıkıştırılmış durumda ve nefes alamıyor.
- 90 yılda İMEC tarafından az evlerinde kalabildiler, 94'te Heydar Aliyev'in sayesinde dışarı çıkmak mümkün olmadı.
- Ermeniler yolları keserek Türkiye'den bir geçiş yolu kalmadı.
- 1:03:34Nahçıvan'ın Ekonomik Zorlukları
- Nahçıvan'da Anadolu kadar bereketli ve gururlu topraklar var, en leziz elmalar, cevizler ve sebzeler yetiştiriliyor.
- Dünyadan kopuk bir cennet olan Nahçıvan'da ürünler pazara çıkamıyor.
- İnsanlar Türkiye'nin dostluğundan kuşku duymuyor ve adaletin bir gün geleceğine inanıyorlar.
- 1:05:38Sınırlar ve Yaşam Zorlukları
- Sınırların yakınındaki öğretmenler, topraklarını İMEC usulüyle koruyorlar.
- Toprak boşalınca başka bir şey kalmıyor, mal ve yiyecek darlığı yaşanıyor.
- Blokat durumu nedeniyle satış yapılamıyor, devlet yardım ediyor ancak yol açılırsa rahat edilebilecek.
- 1:08:31Eğitim ve Gelecek
- Adil, demokrat ve barış yanlısı dünyanın Nahçıvan'ın varlığından haberi olduğunu biliyorlar.
- Tek çıkış yolu kimliği kaybetmemek, tarihe sahip çıkmak ve geçmişin çocuklara iyi öğretmek.
- Çocuklar en güzel kıyafetleriyle okula gidiyorlar ve Türkiye'nin doğu sınırından içeri bakıp dünyayı anlamaya çalışıyorlar.
- 1:09:20Batının Etkisi
- Batı önce eğitmenlerini sonra papazlarını yollamış, 150 yıldan fazla süredir etki yapmış.
- Amerikan kolejleri Anadolu'da kurulmuş ve önce Ermeni çocuklarını eğitmişler.
- Günümüzde bilimsel kılıflarla genç beyinler devşiriliyor ve Ermeni soykırımı adı altında master programları kurulmuş.
- 1:10:35Sonuç
- Avrasya'nın giriş kapısı, Kaf Dağları'nın önünde, Doğu sınır komşusu Azerbaycan'ın Nahçıvan Muhtar Vilayeti'deyiz.
- İki hafta sonra Batı sınırımızdaki kardeşlerimizin hikayesinde Batı Trakya'da buluşmak dileğiyle.