Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, atların tarihini ve insan hayatındaki rolünü anlatıyor. Videoda Ken adlı bir at yetiştiricisi, Endülüs Kraliyet Binicilik Okulu'ndaki biniciler, at evcilleştirme uzmanı Brian ve engelli bireylere yardım eden Carol Wally gibi karakterler yer alıyor.
- Belgesel, atların 60 milyon yıl önce Kuzey Amerika'da başladığı tarihini anlatarak başlıyor, Moğol göçebelerinin at kültürünü, İspanyol atlarının Roma döneminden günümüze kadar olan tarihini ve Amerika'nın vahşi atlarının durumunu ele alıyor. Son bölümde ise atların engelli bireylere sağladığı özgürlük, özgüven ve denge geliştirme gibi faydaları vurgulayarak, Carol Wally'nin Karusel adlı atının 1996 Engelliler Olimpiyatları'nda Danimarka takımı için altın madalya kazanmasını anlatıyor.
- Belgeselde ayrıca soyu tükenmekte olan Prevaski atlarının korunması için yapılan çabalar, Endülüs Kraliyet Binicilik Okulu'ndaki eğitim yöntemleri ve atların evcilleştirilmesinin dünyamızda yarattığı devrim gibi konular da ele alınıyor.
- 00:09Atın Tarihi
- At, hız, dayanıklılık ve kuvvet sunarken vahşi ruhunu korumaktadır.
- Tarih öncesi efsanelerinin baş aktörü olan at, kralların ve fatihlerin gururu, uygarlıkların belkemiği olmuştur.
- Güney Montana dağlarında güneş batarken, vahşi atlar serin yaylalara göç eder ve aygırların kısraklara kur yapmasıyla eski bir oyun başlar.
- 02:08Amerikan Vahşi Atları
- Amerikan vahşi atları Amerika'nın batısının sembolü haline gelmiştir.
- Atların kökeni altmış milyon yıl önce kuzey Amerika ormanlarında tilki büyüklüğünde, dayanıklı ayak tırnaklarına sahip yaprak yiyen bir yaratıkla başlamıştır.
- Bir milyon yıl önce ilk gerçek atlar toprak bağlantısı sayesinde Asya'ya ve Avrupa'ya geçmiştir, ancak sekizbin yıl önce Amerika'da soyu tükenmiştir.
- 03:33Atın İnsan Hayatına Katkısı
- En fazla dört bin yıl önce Avrasya steplerinde atlar insanların gözünde sadece yiyecek olmaktan çıkmıştır.
- Cesur bir insan bir atın sırtına atladı ve dünyayı olağanüstü bir değişikliğe uğrattı.
- Atlar mesafe ve hız anlayışımızı değiştirdi, bizi bir yerden diğerine taşıdı ve dünyamızı küçülttü.
- 04:34Moğol Göçebeleri ve Atları
- Moğol göçebeleri hala servetlerini hayvanları sayarak hesaplıyor ve mevsimlerle birlikte sürekli göçüyorlar.
- Moğol atları sert iklimlere dayanıklıdır, kışları kalın bir kürke bürünür ve çorak otlaklarda hayatta kalabilir.
- Moğol göçebeleri koyun, keçi ve sığır çobanlığı da yapar ama atlar en büyük gurur kaynaklarıdır ve ulusal içkisi kımız, mayalanmış kısrak sütünden yapılır.
- 05:38Nadam Bayramı
- Temmuz ayında binlerce göçebe, Ulan Batur'un yakınlarındaki kamp alanını terk ederek Nadam dini bayramını kutlamak için bir araya gelir.
- Geleneksel sporlarda ulusal yarışmalar düzenlenir ve iki gün süren at yarışları da dahil olur.
- Ken, otuzuncu Nadam bayramına katılmak için bir haftalık yoldan gelmiş ve dörtyüz başlık at sürüsünden en hızlı on iki atını getirmiştir.
- 06:26Binicilik Eğitimi
- Binicilerin Nadam'da yarışmak için en fazla on iki yaşında olması gerekiyor.
- Binicilik eğitimi çocuk oyunu gibi değil, birçok Moğol için aile içinde geçerli bir gelenek.
- Nadam'da kimin daha iyi atları olduğunu görmek için yarışılır çünkü atlarla büyük bir gurur duyarlar.
- 07:15Yarışın Hazırlığı
- İlk yarışın sabahında hazırlıklar şafakla birlikte başlar, başlıklar ve parlak ipek giysiler takılır.
- Atın bir yarış atı olduğunu gösteren şey saat yönünde sarılan deri bir kuyruk bağıdır.
- Karılar üstlerine kısrak sütü dökerek doğanın kutsal güçlerini atları ve binicileri kutsamaya davet ediyor, tütsü günahları arındırıyor ve kımız kazalardan koruyor.
- 08:33Yarışın Başlangıcı
- İlk yarışta beş yüz binici yarışacak ve babalar at sırtında çocuklarına eşlik ediyor.
- Start çizgisi açık steplerde yirmi dört km uzakta ve oraya ulaşmaları binicilerin üç saatini alacak.
- Bu süre göçebelerin eski dostları ve ticaret ahbaplarıyla sohbet ederek değerlendiriyor, bu insanlar için yeni yüzler görmenin dayanılmaz bir cazibesi var.
- 11:23Yarışın Sonucu
- Yarışçılar ufukta belirmeden çok önce seyirciler finish çizgisinde yerini alıyor, yarışı kazanan atın kaldırdığı toz dokunduğu herkese mutluluk ve zenginlik veriyor.
- Öndeki atlar en az otuz dakikadır koşuyor olmalı, bu batı medeniyetlerinde normal sporlar arasında görülemezdi.
- Mavi kuşak ilk beşe veriliyor, yeşil bir parça bez gören gelme de kız torununun ilk beşe girdiğini anlıyor.
- 12:44Yarışın Sonrası
- İlk telaştan sonraki bir saat içinde diğer sürücüler de finish'i görür, sürü içgüdüsüyle hareket eden atlar diğerlerine yetişmeye çalışır.
- Bazı atlar bu yorgunluğa dayanamaz ve yarışken ölür, bu eğiticisi için büyük bir utançtır.
- Gen Mede'in start çizgisi yakınlarında attan düşen küçük torununun kalbi kırık, altı yaşında kırılan gururunun onarılması belki yarışlara veda edeceği yıla kadar sürecek.
- 14:27Kazananlar
- Uluslararası stadyumda şampiyonların geçit resmi ile yarış sona eriyor, gelme de iki zafer birden kazanmış.
- Kazanan atlar övülüyor, madalyalarla ve kısrak sütüyle ödüllendiriliyorlar.
- Her küçük binici için en büyük onur Moğolistan devlet başkanı tarafından öpülmek, başka hiçbir ulus adlarına bu derece düşkün değil.
- 15:41Moğol Atlarının Tehlikesi
- Moğol atları uyanık ve çeviktiler, koyu sarı derileri sayesinde görülmeleri zorlaşıyor, saldırıya uğradıklarında çeviklikleriyle yakalanmaktan kurtuluyorlardı.
- Nikolay Prevaski'nin 1878 yılında Moğolistan'dan döndüğü sırada bu atların sayısı bile epey azalmıştı.
- Bir anda başlayan örnek toplama yarışıyla birlikte aygırlar katledildi, kısraklar öldürüldü ve onlarca at batıdaki hayvanat bahçelerine götürülürken yolda öldü.
- 16:32Koruma Çalışmaları
- 1960'lı yıllarda görülen Moğol atları, on yıl sonra kilit altında sadece üç yüz at yaşıyordu.
- 1992 yılında Kravaski'nin atlarının Ulan Batur'a indi, bu seyahatler Hollandalı doğal yaşamı koruma gönüllüleriyle Moğol yetkililerinin ortak başarısıydı.
- Bugün elli bin hektarlık bir arazide seksen özgür ruh sürekli gözetim altında ama özgürce dolaşıyor, üreme oranı yüksek gözetim altında iki nesil dünyaya gelmiş.
- 18:16Atların Evcilleştirilmesi
- Takilerin Moğollar tarafından koruma altına alınmaları, bize birçok şey kazandırmış bir türe hak ettiği değerin verilmesi anlamına geli
- 20:17İspanyol Atı
- İspanyol atının adı en eski soylardan birinden geliyor ve hızı ve kuvveti Romalılar tarafından övgüyle anlatılırdı.
- Viyana'daki ünlü İspanyol binicilik okulu bu atın ismiyle kuruldu ve zerafetiyle yürüyüşü onu soyluların ilk tercihi haline getirdi.
- Günümüzde Güney İspanya'daki Heres kentinde bulunan Endülüs Kraliyet Bineciliği Okulu'nda yeni bir binici nesline esin kaynağı oldu.
- 20:54Endülüs Kraliyet Bineciliği Okulu
- Bu okula pek az kişi girebilir; sadece bir sınıf atlar, eğiticiler ve öğrenciler kabul edilir.
- Özenle takip edilen müfredat sayesinde olimpiyatlara çok sayıda öğrencisi gönderdiler.
- Okulda gelenekler de sürdürülüyor; haftada bir okula davet edilen halka, insanla atların birlikte yürüdüğü çağların ihtişamı sergileniyor.
- 21:36İspanyol Atının Dansı
- En görkemli bölüm atların yürüyüşlerini sergilediği bölüm; 18. yüzyıl kostümleri giyen biniciler, o günlerde Avrupa'nın her köşesinde görülen geleneksel biniciliğin örneklerini canlandırıyor.
- Atlar kavga ederken zıplar veya çifte atar; yüzyıllar önce şövalyelerin atlarına bunları savaşta yapmaları öğretilirdi.
- İspanyol atı, dört ayağı üstünde sıçradığı bu pozu en zorlardan birini kuvvetli ve düzenli bir şekilde yapabilen pek az türden biri olarak koruyor.
- 22:43İspanyol Atının Yeni Dünyada Yolculuğu
- İspanyol ırkı büyük bir başarıyla ve gururla korunuyor; bu türün kökleri çok eskilere dayanıyor.
- Beşyüz yıl önce İspanyol keşifler Amerika kıyılarına ayak bastı; yerlilerden bir kısmı insanla atı bir arada düşünüp korkunç bir yaratık olduğundan korkmuştu.
- Amerikan yerlileri çaldıkları ya da değiş tokuş ettikleri atlara büyük bir değer verdiler ve onları uzun zamandır görüşemedikleri kardeşleri gibi kucakladılar.
- 23:55Amerika'daki Vahşi Atlar
- Atların bu devri uzun sürmedi; 19. yüzyılda Amerikan yerlilerinin toprakları ve yaşam hakları ellerinden alındı.
- Gökyüzü köpekleri vuruldu ya da doğaya salındı; çok sayıda Kızılderili atı sürüler oluşturdu ve birbirleriyle kaynaşarak doğal yaşamın bir parçası oldu.
- 1900 yılında Amerika'nın batısında bir milyondan fazla at serbestçe dolaşıyordu, ancak 1950'lerde sayıları 20.000'e inmişti.
- 24:57Vahşi Atların Korunması
- 1971 yılına gelindiğinde vahşi atların Batı'nın öncülük ruhunun canlı simgeleri olması nedeniyle korunmasını öngören bir federal yasa çıkarıldı.
- Bugün Amerikan Arazi İdare Bürosu, on eyalette hazine arazilerinde yaklaşık 45 bin atın dolaştığını tahmin ediyor.
- Montana-Wyoming sınırındaki Prior Dağları'nda vahşi atların dolaşabildiği çayırlarda yaklaşık 160 at barınıyor.
- 25:31Vahşi Atların Sosyal Yapısı
- Birçoğu bir aygırı ve birkaç dişinin taylarıyla birlikte dolaştığı aile gruplarından oluşuyor.
- Aygırın görevi haremini ve yetişmekte olan taylarını korumak; aykır, çiftliğin en baskın sürü başlarında kokladığı taze aykırı dışkısından yakınlarda potansiyel rakipleri olabileğini anlıyor.
- Aygırlar arasındaki kavgaların çoğu zarar vermekten çok mevki hatırlatmasından ibarettir ve ciddi yaralanmalar nadiren görülür.
- 27:22Vahşi Atların Yaşamı
- Zaman zaman yetişkin aygırlar da birlik kurar; bir aygır, sürüde bir kısra ve tayı olan Flash'in yardımcısı gibi hareket ediyor.
- Yaz günü eriyen karlarla dolan bir gölet bu küçük sürüyü kendine çekiyor; kısrak çamur banyosunun tadını çıkarırken üç aylık dayı suyla oynuyor.
- Brayer Dağları zaman zaman atlar için bir cennet halini alır; bölgede toprak çorak ve kışlar çok sert geçiyor ama yaz ayları çayırlar çok güzel oluyor.
- 29:35Vahşi Atların Nüfus Sorunu
- Atların pek az düşmanı var; birçoğu arazilerini genişleten çiftçiler tarafından yok edilmiş.
- Üreme oranlarındaki başarı sayesinde nüfusları her sene %10 ila %20 artıyor ve bu cennette sorun çıkmasına neden oluyor.
- Arazi İdare Bürosu son otuz yılda 100 bin bahşiyatı çayırlardan uzaklaştırmak zorunda kaldı; toplanan hayvanlar isteyen çiftçilere verilmeye başlandı ama halkın talebi arza göre çok az.
- 30:54Vahşi Atları Evcilleştirme
- Dörtbin yıllık evcilleştirme çabaları bile atların vahşi içgüdülerini tamamen yok etmeyi başaramamış; doğal dürtüleri insanlardan kaçmaları gerektiğini söylüyor.
- Mesleği evcilleştirmek değil, kendi deyişiyle vahşi ya da deneyimsiz atları yeni bir hayata başlatmak olan Brian, iki yaşındaki bir aykırı ile ilk temasını kurmak üzere.
- Brian, atın dikkatini üzerine çekmek ve orada tutmak için kendini takip edene ve yüzünü dönene kadar kovalamayı sürdürecek.
- 32:06Atla İlk Temas
- Brian küçük beden hareketleriyle atın dikkatini ona vermesini sağlıyor; dikkati dağılırsa bir adım daha yaklaşmaya çalışacak.
- Genç aykır 15 dakika içinde manevraları öğrendi; şimdi Brian'ın önünde bir ip sallamaya başlıyor.
- At güven tazelemek için Brian'a dönüyor; bu kritik bir gelişme.
- 34:45Atla İlişkinin Geliştirilmesi
- Atlarda duygusal bir boşalma, rahatlama yaşadıkları ya da bunu gözlerinde bir üzerinde görebiliyoruz; başlarını eğip gözlerini kısmaya başlıyorlar.
- O andan sonra çok daha hızlı ilerleyebiliyoruz; Brian ağırlığını arkaya veriyor ve kendini çok daha rahat hissediyor.
- İlk dokunuştan sadece yarım saat sonra Brian eğri deniyor; onu yakalayıp sakince sırtına bakmaya çalışacak.
- 36:20Ata Binme Hazırlığı
- Eğri önceden denemeyi, ondan sonra da sırtına binmeyi tercih eder; şimdi onu sakince hare
- 38:59Atlarla İlişki Kurma
- İnsanlar atlarla yaptıkları yeni çalışmayla ilgili sorular soruyorlar, atlarla insanların birbirlerine yaklaştıkları günden beri bu var.
- Genç Aykır'ın ilk binicilik koşusu onbeş dakikadan uzun sürmüyor ve ödüllendiriliyor.
- Atlar insanlara güvenmeleri gerekir, onlara bu kadar yaklaşmanın sakıncası olmadığını gösterirseniz çok rahatlarlar.
- 40:39Atların Tarihi Önemi
- Atların doğası ile ilgili tarih kadar eski bir sorunun yanıtını arıyor: Nasıl oluyor da sırtlarına birini alıp etrafta dolaştırabiliyorlar?
- Ay'a ayak basılmasından altmış yıl önce dünya'da yaşam at sırtında dönüyordu, ekonominin her sektöründe ondan faydalanılıyordu.
- Bin yıl boyunca bize savaşlarda eşlik etti, Dünya Savaşları'nda milyonlarca at hizmet verdi ve birçokları hayatını kaybetti.
- 42:28Modern Günlerde Atlar
- Bugün dünyada 1800'lü yıllarda olduğundan çok daha fazla at var, sayıları altmışiki milyonu buluyor.
- Teknoloji çağında belki de vahşi bir şeylere dokunmaya her zamankinden daha çok muhtacız.
- Georgia'nın orta bölgesinde yaşayan Carol Willy, atları çocukluğundan beri seviyor ve bir zamanlar tilki avlarına çıkmış yaşlı bir at olan Karusel'i evine alıyor.
- 43:44Engelli Binicilik Olimpiyatları
- 1996'da Atlanta'da engelliler olimpiyatları yapıldı ve ilk kez binicilik yarışmaları yapıldı, onaltı ülkeden takımlar geldi.
- Carol Willy, atını gönüllü olarak verdi ve Danimarka takımında görevlendirdiler.
- Brita Anderson ile Karusel mükemmel bir uyum içindeydi ve yarışma günü bütün diğer yarışmacılardan daha yüksek puanlar alarak birinci oldular.
- 46:35Carol Willy'nin At Okulu
- Carol, evine döndükten sonra engelli terapisi dalında çalışan bir binicilik okulu açmaya karar verdi.
- Binicilik dengeyi ve kas yapısını geliştiriyor, engellilere büyük bir özgürlük ve özgüven duygusu veriyor.
- Okulu gönüllülerden topladığı bağışlarla yönetiyor ve Karusel artık yaşlanmış olan bir grup atın liderliğini yapıyor.
- 48:45Karusel'in Emekliliği
- 1998 Ağustos'unda engelli binicilerin katıldığı bir gösteri sırasında Carol, Karusel'i arena'ya son kez çıkarmaya karar verdi.
- Dokuz yaşındaki Shaun, Karusel ile mavi kurdele kazandı ve Karusel son ödülünü aldı.
- Karusel'in emeklilik günleri başlarken, onun için bir şampiyona yakışan törenle onurlandırıldı.
- 49:32Atların Simgesi
- Karusel o, hayatları boyunca durmadan çalışan ve bizi mutlu etmeye çalışan bütün hakları simgeliyor.
- Bir at masalının kahramanı o, ama belki de onun gibi binlerce at var.
- Karusel onların sadece bir örneğiydi ve yaptıkları her şeyden sonra yapabileceğimiz tek şey, dünyada yaşayan atların her birine cennet gibi yemyeşil çayırlar dilemek.