Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel formatındaki video, 1950 yılında Çayhan Ereğli Konya doğumlu, 71 yıllık yaşamı boyunca doğaçlama ustası olan Aşık Cumali Efe'nin hayatını ve şiirlerini anlatmaktadır. Videoda ayrıca Fatma Aydın ve Rüştü Bey gibi konuklar da yer almaktadır.
- Video, Aşık Cumali'nin "deli" olarak adlandırılma hikayesiyle başlayıp, 600 sayfalık şiirlerini defterlerinde toplamış, Mersin'in kurtuluşu hakkında destanlar yazmış ve kişisel anılarını paylaştığı bir yapıya sahiptir. Belgeselde Aşık Cumali'nin aşk hikayesi, nişanlısını kaçırma macerası ve 7 yıllık bekleyiş süreci detaylı şekilde anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Aşık Cumali'nin yazdığı şiirler okunmakta, doğaçlama performansı yapmakta ve şiirlerinin arka planları anlatılmaktadır. İki kitap yazdığı, iki tez hazırladığı ve Mersin Yazarlar Derneği'nin dört mevsim dergisinde yer aldığı belirtilmektedir.
- 00:32Aşık Cumali'nin Hayatı ve Sanatı
- Aşık Cumali, 16 yaşında sokaklarda türkü söylemeye başlayınca "deli" olarak nitelendirildi.
- 1950 yılında Çayhan Ereğli Konya doğumlu Aşık Cumali Efe, 71 yıllık yaşamı boyunca sazıyla ve sözleriyle dolaşmıştır.
- Halk onu sevince sazın teli coşmuş, dilde sözler şiir olmuş ve halk "sen aşıksın" demiştir.
- 02:52Aşık Cumali'nin Gezgin Hayatı
- Aşık Cumali, çarşıda eşyalarını satmak için gezerken omuzunda destanlar, kimi ağıt olmuş, kimi kurtuluş olmuştur.
- Çığıra çığıra halkı toplamış, bazen yatacak yer bulamamış, çimenler yatağı, gökyüzü yorganı olmuş.
- 600 sayfalık şiirleri defterlerinde toplamış ve "günün birinde kıymetlenir bu anılarım, bakarsın kitaplar olur" demiştir.
- 03:58Mersin'in Kurtuluşu Hakkında Çalışması
- Aşık Cumali Efe, Mersin'in kurtuluşu hakkında bilgileri edinmiş ve kurtuluş destanı şiirlere dökmüştür.
- Yazılı basılmış hali ile Mersin'in sokaklarında temsili çığıra çıra dağıtmıştır.
- TRT haber yapmış, yapımcılar kapısını çalmış, destanı bilgilerini veren Mehmet Reşat Ata ve basımını yapan gazeteci Rüştü Aydın'a teşekkür etmiştir.
- 04:39Kız Kaçırma Öyküsü
- Aşık Cumali Efe, nişanlı iken kızı vermekten vazgeçerler ve Ayşe ile kaçarlar.
- Yıllarca çerçiliğin zorluğunu birlikte göğüslerler.
- Yaşam hala devam ediyor, tavukların gıdak sesleri ve kazların bağırtıları arasında çerçe eşyalarını vakkal işyerinde satmaya devam ediyorlar.
- 05:39Aşık Cumali'nin Yaşam Hikayesi
- 1961'den 1973'e kadar İç Anadolu köylerinde eşekle, at arabasıyla çerçilik yaparak hayatlarına devam ettirmişlerdir.
- 1971'de asker olup 1972'de peris olduktan sonra 19 Eylül 1973'te Mersin'e gelmiştir.
- 1986'da seyyar satıcılık yapmaya başlamış ve 2021 yılı hala pazarda ve bakkal dükkanında çalışmaktadır.
- 06:20Şiirleri ve Kitapları
- Şiirlerinin konusu genellikle deprem, şehit, ağıtlar ve aşk üzerine yazılmıştır.
- Şu anda iki tane üniversiteler tarafından hazırlanmış araştırma tezi ve iki tane kitap bulunmaktadır.
- Köylerde sokak aralarında gezerken akşam oldu mu yatacak yer bulma imkanı zor olurdu, o dönemde ekmek satılmaz, han, otel gibi yerler de yoktu.
- 07:23Kayseri'deki Anı
- 11 Aralık'ta Ramazan ayında 1966'da Kayseri yöresinde dolaşırken Kayseri'nin Erçiyas'ın belinde İncesu'ya büyük bir köye vardığını anlatmıştır.
- Bu köyde 115 evin kapısını çaldığını, misafir olamadığını, ev sahiplerinin evlerinin dar ve atına ahır olmadığını belirtmiştir.
- Caminin yanına varıp derdini anlatmayı düşünerek atını dut ağacına bağlamış ve cemaatin çıkmasını beklemiştir.
- 08:18Misafir Olma Anı
- Cemaat çıkınca biri "evim uzaktır, biri yerim dardır" diyerek misafir olmayı reddetmiş, Aşık Cumali bağlamasını alıp "ben bu İncesu köyüne ne dedim?" diyerek şiir okumuştur.
- Bir tanesi "niye böyle köyü karalıyorsun?" diyerek misafir olmayı teklif etmiş, Aşık Cumali abdest aldığını tarif etmiş ve "bu dünyanın halıdır, aşık bir sefil kuludur" diyerek şiir okumuştur.
- Bu deyişle İncesu köyüne misafir olmuş, üç gün o köyde çalıp söylemiş çünkü o dönemde televizyon yoktu ve aşık gelmiş diyen koşup geliyordu.
- 11:28Aşk Hikayesi
- Konuşmacı 1964 yılında Adana Gerdan köyünde bambuk çapasına gelmiş ve amcasının iki kızıyla birlikte tarlada çalışmış.
- Bir gün çeşme'de kırmızı pembe bluzlu, uzun saçlı bir kızı görmüş ve ona yardım etmeye çalışmış.
- Kız, Adana'dan geliyormuş ve dedemingil'de kalacağını söylemiş, ancak gönül düşmüş.
- 12:40Nişan ve Ayrılık
- Konuşmacı, kızın üzüm bağı içinde üzüm keserken yanına gelmiş ve merkepini bulmak için koşmuş.
- Kız kaçmaya başlamış, konuşmacı onu yakalamış ve bacısı tarla keseklerini vurmaya başlamış.
- Nişan merasimi yapılacakken, halamın kızı da bir tarafta olduğu için konuşmacı ikisini de alamayacağını söylemiş.
- 14:47Kaçış ve Evlilik
- Konuşmacı ve abisi Aksaray Şerefli Koçlar tarafına çerçilik yapmaya gitmiş, abisi köye döndüğünde nişanlısının ayrıldığını öğrenmiş.
- Konuşmacı köye dönmüş, nişanlısını bulmuş ve ikisi de vazgeçmediklerini söylemiş.
- 1965'ten 1973'e kadar konuşmuşlar, evlenemediklerini ve askerlik geldiğini anlatmış.
- 15:44Evlilik Kararı
- Askerliği bitirdikten sonra Aksaray'da çalışırken, nişanlısının dayısı ona ya kızın önünden çek ya da onu götür demiş.
- Konuşmacı arkadaşının yardımıyla Ereğli'ye gitmiş ve nişanlısının evine varmış.
- Kayınpeder onu "berduş" olarak nitelendirmiş, ancak konuşmacı patronunun yardım edeceğini söylemiş.
- 16:49Kaçış ve Yeni Hayat
- Kayınpeder farkına varmış, konuşmacı evden dışarı çıkarılmış ancak tekrar girmiş ve saklanmış.
- Saat bir civarında kızı kolundan tutup almış, enişte çayından Ankara yoluna kadar dağlardan yürümüşler.
- Saat gece üçte oraya indiklerinde bir kamyonu durdurup Aksaray'a gitmişler, Eylül ayına kadar orada kalmışlar.
- 17:35Mersin'e Taşınma
- Eylül ayından sonra 1973'te Mersin Erdemli Çeşmeli kasabasına gelmişler, hiçbir şeyleri yokmuş.
- Firono taksi ile gelmişler, evleri ve barkları yokmuş.
- İscilik, bahçecilik ve pazarcılık yapmışlar, 2021 yılına kadar böyle yaşamışlar.
- 18:02Evlilik Hayatı
- Nişanlısının dört çocuğu olmuş, acılı tatlılı günlerde hiç bir kaşını kırmamış.
- Ticarette yirmi yıl avukata para ödediklerini, iflas ettiklerini ama evlerinde huzurun bozulmadığını belirtmiş.
- Kırksekiz yıllık evli olduklarını, kırksekiz dakika püs görmediklerini ve Allah'ın herkese nasip etmesini dilediğini söylemiş.
- 18:27Yeni Nesil Üzerine Düşünceler
- Yeni nesile şaşıyor, altı ay sonra evleniyor, altı ay sonra ayrılıyor.
- Genç yaşta fırsatları kaçırdığını, yedi sene kara sevda geçirdiğini ve acıyan olmadığını belirtmiş.
- Köylerinin şayandığını, soy acemistan olduklarını ve adette tarif fistan entarif fistan olduğunu anlatmış.
- 19:31Aşk Hikayesi
- Aksaray'dan geldiğini, yolların bitmediğini ve kızı istemediğini söylemiş.
- Param yok, yolu ne gücüm yetmiyor diyerek kızı tuttuğunu, ellerinden tutup sürüyü verdiğini anlatmış.
- Kaçırmak olduğunu söylemiş, emmimin kızı yoldaş olmuş, dağlara yürümüşler.
- 21:43Şiir ve Kitaplar
- İki tane kitap yazdıklarını, birinin "Çayhannaaşklefe" diğerinin ise kültürden, gelenekten ve şehitlerden bahsettiğini belirtmiş.
- Üniversitede yapılmış olan tezinin sonunda "edebiyat deryasında araştırmacı bir kaptandır" diye not düşmüşler.
- İki tane tezinin olduğunu, birinin Kırşehir Fen Edebiyat Ahi Evransi Fakültesi'nden, diğerinin Konya Selçuk Üniversitesi'nden olduğunu söylemiş.
- 22:54Edebiyat Çalışmaları
- Araştırma tezini artı her üç aya bir Mersin Yazarlar Derneği'nin dört mevsim dergisinde yayınladıklarını belirtmiş.
- Edebiyatı, aşıklık geleneğini canlı olarak derste uygulama yaptıklarını, arkadaşlarına ve çocuklarına anlatmaya çalıştıklarını anlatmış.
- Çan Anadolu'yu adım adım gezdiğini, Kayseri'nin 179 başak köyünü biliyormuş, İç Anadolu'yu ve Ege'yi dolandığını söylemiş.
- 24:09Destan Çalışması
- Mersin'in üç ocak kurtuluş destanının yazılmasına vesile olan arşivin kendisine getirildiğini belirtmiş.
- Bu destanın Fransızların mezalimini anlattığını, kültürlerine katkıda bulunduklarını söylemiş.
- İnsanların değiştiğini, içlerinin bir barut fıçısı olduğunu, en ufak bir kıvılcımda patlamaya hazır yaşadıklarını ifade etmiş.
- 25:17Aşık Çoban Ali'nin Şiirleri
- Aşık Çoban Ali, insanların davranışlarını eleştirerek "şaştım mı şaştım" diyerek şaşkınlık ifade ediyor.
- Şiirlerinde gençlerin davranışları, lüks araba kullanan fakir kişiler, evde oturmayan kadınlar ve faizle kart çalıştıranlar hakkında yazıyor.
- Aşık Çoban Ali, insanların farklı davranışlarını ve kaderlerini eleştirerek "şaştım mı şaştım" sözünü tekrarlıyor.
- 29:25Doğaçlama Şiir
- Aşık Çoban Ali, doğaçlama bir şiir okuyarak "yürüdüm yürüdüm, yol bulamadım" diyerek yolculuğunu anlatıyor.
- Şiirinde "kurumuş dereler sel bulamadım" ve "yer bulamadım" ifadeleriyle arayışını dile getiriyor.
- "Dost bulamadım" sözleriyle yalnızlığını ve "kim yere vardım da minder serdiler" diyerek insanların tepkilerini anlatıyor.
- 31:06Şiirlerin Kaynağı
- Aşık Çoban Ali, şiirlerini uzun gecelerde yazdığını ve gündüzleri 16 saat çalıştığını belirtiyor.
- İlk şiirlerini 1968-1990 yılları arasında yazmış, ayrılmış olduğu amcasının kızına ait düşüncelerini ve sıkıntılarını yedi yıl boyunca yazmış.
- Yazdıklarını altı ajanda halinde çaldıklarını, geri vermediklerini ve atmadıklarını söylüyor.
- 32:27Aşık Çoban Ali'nin Hayatı
- Aşık Çoban Ali, derdinin üstüne dert eklediğini ve dünyanın yükünü kendisine yüklediğini ifade ediyor.
- Sekiz senedir bu işi yürütüyor ve Allah'a şükür bir sıkıntısı olmadığını, kavga dövüş olmadığını belirtiyor.
- Yorulduklarını, tanıştıklarını, beklediklerini, aldıklarını, inkar etmediklerini ve sevgilerini halen devam ettirdiklerini söylüyor.
- 33:37Fatma Aydın ve Rüştü Bey
- Fatma Aydın ve Rüştü Bey'in bir araya geldiği bir şiir okunuyor.
- Şiirde "kimisi eker de kimisi döker" ifadesiyle insanların farklı davranışları anlatılıyor.
- Aşık Çoban Ali, Fatma Hanım ve Rüştü Bey'in kendisine saygı duyup geldiğini ve anıların hatıra kalacağını söylüyor.