Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, Anadolu'nun güneybatı bölgesindeki tarihi ve kültürel izleri keşfeden bir yolculuk formatındadır. Videoda Ali Şahin gibi demirciler ve Burdur Müzesi'nde uzman olarak görev yapan Alime Çankaya gibi kişilerle görüşmeler yer almaktadır.
- Belgesel, Denizli ve çevresindeki Hançalar Köprüsü, Ak Han, Çardak Han, Yazır Camii, Kayı Pazarı, Acıgöl, Hayreddin Köyü, Aşağı Seyit Köyü, Babadağ, Kalınkoz Mezarlığı, Çameli ve Acıpayam gibi yerleri ziyaret ederek, Anadolu'daki eski Türk kültürüne ait izleri ve damgaları incelemektedir. Ayrıca Yatağan, Yazır, Dodurgalar, Yusufça ve Yeşilova gibi beldelerdeki Oğuz boylarının damgaları, kaya resimleri ve geleneksel törenleri de ele alınmaktadır.
- Belgesel, Türk kültürünün binlerce yıl öncesinden günümüze kadar uzanan izlerini, damgaların kültürel kodlarını ve coğrafi etkilerini göstermektedir. Özellikle Kalınkoz Mezarlığı, Çameli'deki ağaç mezarları ve Acıpayam'daki Oğuz Türklerinin fetih süreci detaylı olarak incelenmekte, kaya resimlerindeki damgalar ve işaretler Türk dünyasının geniş coğrafyasında ortak kültür değerlerini göstermektedir.
- 00:02Denizli'de Damgaların İzleri
- Denizli'de dört mevsimi yaşamak için şehrin damgalarının söyledikleriyle birlikte yolculuk yapıldı.
- Hançalar Köprüsü'nün altından yüzyıllardır su akar ve bu suyla beraber zaman ve tarih akar.
- Ak Han'ın kapısından geçerken oniki hayvanlı Türk takviminden kalan hatıralar ve Çardak Han'da tarihten kalan mühür damgaları görüldü.
- 01:23Denizli'nin Kültürel Mirası
- Yazır Camii'nin duvarlarında sanat eserleri olan resimler ve Kayı Pazarı'nın yerinde göğe kılıç gibi yükselen minare selamlandı.
- Acıgöl'ün karlı zamanlarından bahar günlerine flamingoların kanat uçlarından ulaşıldı.
- Hayreddin Köyü'nde sümbül, tuğşaye (ters lale) ve nergislerle koklaşıldı.
- 02:06Aşağı Seyit Köyü'nün Gelenekleri
- Yaz gelmiş ve Aşağı Seyit Köyü'nde kültürün, insanoğlunun bin yıllar içinde meydana getirdiği en önemli damga hayat üslubu gösterildi.
- Çağlar öncesinden bugüne aktarılan gelenek, görenek ve şenlikler anlatıldı.
- Bahar aylarında koyunlar dualarla iki ateş arasından geçiriliyordu.
- 02:35Babadağ'da Geleneksel İşler
- Yatağının demirci ustaları çeliğe şekil veriyor ve dünyaca ünlü bıçaklarını tezgahlara diziyorlar.
- Tahta kaşık oymaya devam eden usta, "Ben de varım" diyerek damga gibi varlığını gösteriyor.
- Babadağ'da geleneksel son tezgahların sesi duyuldu, ipliğin kumaşa dönüşmesine tanık olduk ve ağaçta katran damıtılan ocaklar belki de son örnekler arasında yer alıyor.
- 03:13Mezar Taşları ve Damgalar
- Coğrafyadan insana, insandan kültüre, kültürden üretime uzanan yolculuklar mezar taşlarına uzanıyor.
- Kalın Koz'un mezarlığında tahtadan yapılmış kurt başı biçimli mezar taşı binlerce yıllık sırları fısıldıyor.
- Kalın Koz mezarlığında Türk kültürünün destan çağlarından kalma izlerin hala yaşadığına tanık olduk.
- 04:09Çameli'nin Kültürel Mirası
- Çameli'nin Gökçeyaka Köyü'nde yaşayan Hayri Dev, binlerce yıl öncesinden gelen kopuzun tınısındaki üç telli bağlamanın son ustalarından biri.
- Çamelinde küçük bir çay ocağında karşılaşılan etnografik eserlerin hepsi son derece kayda değer.
- Türk kültürü çok uzaklardan Anadolu'ya taşınırken ardında bıraktıkları çoktu ama sosyal hafızasında getirdikleri de hiç azımsanacak türden değildi.
- 06:02Çameli'nin Tarihi İzleri
- Eski adı Karaman olan ve Karaman civarından Türkmenlerin kurduğu Çameli, geleneksel Türk kültürünün bütün izlerini içinde barındıran bir yer.
- Kalın Kozda yaşayan Ziya Meray Hala tahta kaşıklar yapmaya devam ederken bize yine uzak geçmişin sırlarını fısıldıyor.
- Türk kültüründe ağaç sevgisi ve ağaç çevresinde gelişen kültürlerin sebeplerine dokunuluyor.
- 06:36Damgaların Kültürel Önemi
- Kalın Koz'da dokunan bir heybenin üzerindeki nakışlar, binlerce yıl öncesinde kaya resmi alanlarında ortaya çıkan ve Orhun Anıtlarında kullanılan tarihi Türk alfabesine kaynaklık eden damgalara doğru yolculuğa çıkarıyor.
- Son yapılan çalışmalar özellikle insanlık kültürünün genler yoluyla da taşındığını göstermektedir.
- Damgaların yalnızca fiziki belgelerle değil, aynı zamanda kültürel kodlar şeklinde de taşındığı görülmektedir.
- 06:54Çameli'nin Müzik Geleneği
- Denizli bölgesinde ve Çameli'de Orta Asya Türk kültürünün damgalarına, kültürel damgalarına rastlamak mümkün.
- Bu bölgede bir mil, Çameli gibi yerlerin hususen müziklerine baktığımızda Kırgız, Kazak, Altay, Tuva, Hakas bölgelerinde dinlediğimiz yılların, köylerin izlerini görmekteyiz.
- Çameli'de çalınan parmak cura (üç telli kopuz) Ulu Türkistan'daki sazların birebir neredeyse kopyası.
- 08:28Kalınkoz Mezarlığı
- Çameline bağlı Kalınkoz köyündeki mezarlık, yaşanan coğrafya ve insan arasındaki ilişkiyi anlatıyor bize.
- Ağaç mezarlar yaşanan çevrenin imkanlarından ortaya çıkıyor.
- Bir orman köyü olan Kalınkozda yaşayanlar 15-16. yüzyıllarda buraya yerleşmiş olan Karamanlı Türkleri ve bunu biliyorlar zaten.
- 08:57Mezar Taşlarının Damgaları
- Kalınkoz mezarlığındaki mezar taşlarının biçimi ve üzerlerinde yer alan işlemeler sanki saymalı taştan kalkıp da buraya gelmiş gibiler.
- Gökçeyaka köyü mezarlığındaki eski Türk mezar geleneğine göre yapılmış bir mezar taşı tamamen balbal tarzında (insan biçimli mezar taşı) ve 1985 yılına ait.
- Sosyal hafızadaki kültür binlerce yıl öncesini günümüze rahatça getirebiliyor.
- 10:21Emecik Mezarlığı
- Aynı bölgede yer alan Emecik Mezarlığı da ortak kültür kodlarını taşıyor, geçmişi günümüze aktarıyor.
- Tamamen balbal tarzındaki kadın mezar taşında Türk kültürünün binlerce yıl öncesinden günümüze kadar ulaşan kodlarını görüyoruz.
- Emecik mezarlığında bulunan mezar taşlarındaki işlemeler ve süslemelerin her biri ayrı bir anlam yükü taşıyor.
- 11:30Acıpayam'a Yolculuk
- Çameli'den Acıpayam'a doğru yol alırken Aliveren'i dört mevsim boyunca selamlıyoruz.
- Hacı Bayram'ın beldesi Darıverdeki eski mezarlık uzak ve yakın geçmişin izleriyle dolu.
- Burada en ilginç olan verilerden biri kurgan biçimli ve üzeri yığma taşlı yuvarlak tarzdaki mezarlar bize bölgedeki çok eski Türk yerleşimini ve fetih sürecini anlatıyor.
- 12:15Acıpayam Ovası'nın Tarihi
- Tarihte Garbi Karaağaç olarak adlandırılan ovanın hakim bir noktasındayız, bugün Acıpayam Ovası olarak biliniyor bu bölge.
- Bu bölgedeki Türk varlığı bizzat İbrahim Kafesoğlu Hocanın tespitlerine göre 900'lü yıllarda başlamış Oğuz Türklerinin fetih sürecinin en güzel izlenebildiği bölgelerden birisidir burası.
- Yoğunluk olarak Oğuz'un Avşar boyu bu bölgeye yerleşmiş ve geliş noktaları Horasan ve Semerkant bölgesi.
- 12:48Oğuz Türklerinin Fetih Süreci
- Oğuz Türkleri hep savaştaki üstünlükleriyle anlatılır, ama bu ovadaki fetih sürecine baktığımızda iş sadece savaş taktikleri değil.
- Bölgeye gelip yerleşen beyler karakollarını kuruyorlar, beraberinde tekkelerini, dergahlarını kuruyorlar.
- Bölgeye dil ve dininiz girdikten sonra ekonomik yapılanma beraberinde geliyor, ilk yapılan şey bu ovanın iki ucuna büyük hayvan pazarları.
- 13:37Ekonomik Yapı ve Kolonizatörlük Ruhu
- Temelinde hayvan ticareti olan ama bütün alışverişin yapıldığı iki büyük pazar kuruluyor: Selçuklu döneminin bugünkü Karahöyük köyündeki Garip Pazarı ve bugünkü Yumruktaş'taki İşgal Pazarı.
- Bir bölgenin fethedilme sürecini sadece askeri anlamda değil, hem eğitimiyle dilinizi ve dininizi öğretme anlamıyla hem ekonomik yapıyı oluşturma.
- Aynı bölgede yer alan Dombaba Türbesi, çevrede yaşayanlar tarafından sıkça ziyaret edilen bir yer ve girişinde yer alan mezarın yan taşında Ankara Güdül kaya resmi alanında da var olan Kayı damgası bulunuyor.
- 15:33Yatağan Belediyesi ve Damgalar
- Yatağan beldesinde, Osmanlı'ya zaferler armağan eden kılıçlar, palalar ve yatağanların yapıldığı yerde saklanan sancağı selamlıyoruz.
- İslam dini çevresinde gelişen kültür, eski Türk kültüründen gelen kodları da yaşatmaktadır.
- Yatağan belediyesi tarafından toplanan etnografik veriler belediye içindeki küçük bir galeride sergileniyor ve uzun dönemler boyunca kullanılan örsün üzerindeki çizimler birer damga olarak değerlendiriliyor.
- 17:11Yatağan'da Demircilik ve Oğuz Boyları
- Yatağan'da hala dünyaca ünlü bıçaklar, palalar ve kılıçlar yapılıyor, Altay Dağları'nın demircileri burada demir dövmeye devam ediyor.
- Oğuzların boy yapılanmasında her boyun ayrı bir üretim işlevi var ve 24 Oğuz boyuna ait unsurların Anadolu'nun farklı yerlerinde karşımıza çıkmasının sebebi bu boyların kendi üretim alanına göre ihtiyaç olan yerlere dağılarak varlıklarını sürdürüyor olmasıdır.
- Oğuz boylarının adları Anadolu'nun birçok yerinde yerleşim yerinin adı olarak karşımıza çıkar, örneğin Denizli'de Yazır beldesi bunlardan biridir.
- 18:41Yazır ve Dodurgalar
- Yazır beldesi, cami ile ünlü olup, cami giriş kapısının üstündeki kitabeye göre Hacı Ömer Efendi tarafından 1801 yılında yaptırılmıştır.
- Cami içindeki süslemeleri ile en özgün örneklerden biri olan Yazır'da, daha çok minyatür üslubu hakim olan süslemeler cami içindeki üç duvarda simetrik olarak sıralanıyor.
- Yazır'dan ayrılarak Dodurgalar beldesine geçildiğinde, cami avlusunda korunan eskiye ait mezar taşları üzerinde çok açık olarak yer alan Dodurga damgası tarihin çok eski zamanlarından gülümsüyor.
- 21:07Burdur'un Gölhisar İlçesi
- Karlı Dağları selamlayarak Denizli ile aynı kültür havzasında yer alan, ortak kültür değerlerini paylaşan ve yaşayan Burdur'un Gölhisar ilçesi Yusufça beldesine konuk oluyoruz.
- Burada yapılan "ateşe koyun yıkama" adı verilen törende koyun sürüleri iki ateş arasından dualarla ve üzerlerine su serpilerek geçiriliyor, bu tören bolluğun ve bereketin, bahara ve yaza merhaba demenin töreni olarak değerlendiriliyor.
- Tören yapılan lokmaların dağıtılması ve dua ile sona eriyor.
- 22:24Kaya Resimleri ve Damgalar
- Yarış Gölü kıyısındaki kayalarda yer alan ve Burdur Müzesi'nde uzman olarak görev yapan Alime Çankaya tarafından bulunup tespitleri yapılan kaya resimleri bizi Asya'nın derinliklerine götürüyor.
- Sazak köyünde yer alan kaya resimlerinde damgalarla karşılaşıyoruz ve bu yörede üç yerde bulunan kaya resimleri içinde en zengin olan yer, köyü yakınındaki antik döneme ait bir mezarın doğuya bakan yüzünde yer alan resimlerdir.
- Bu üç alanın da eski Türk kültüründeki "you töreni" yani ölü gömüldükten sonra dualarının yapıldığı kutsal mekan olarak kullanıldığını düşünüyoruz.
- 24:12Türk Damgalarının Küresel Önemi
- Kayalardaki damgalar Türk dünyasının her tarafında bulunmaktadır: Gobi Çölü'nde, Kuzeyde, Sibirya'nın derinliklerinde, Lena'da, Altay Dağları'nda, Tanrı Dağları'ndaki Saymalıtaş'tan, Kazakistan'daki Damgalısa'da, Özbekistan'da, Azerbaycan'da ve Anadolu'nun değişik yerlerinde.
- Bu damgalar, Türk tarihinin Avrasya coğrafyasında tarihin derinliklerinden günümüze kadar ne kadar ortak kültür faydaları halinde ulaştığını gösteriyor.
- Buradaki damgalar ve işaretler özellikle dağ keçisi, geyik ve Oğuz boylarının damgaları bize geniş ufuklar açmaktadır ve Anadolu Türk tarihi farklı algılanmalı, parametreleri değiştirilerek yeniden ele alınmalıdır.