Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Öncü Kadınlar" belgesel serisinin bir bölümü olup, Türk tiyatrosunda öncü kadın oyuncu Afife Jale'nin hayatını anlatmaktadır. 1902 yılında İstanbul'da doğan Afife Jale, 16 yaşında Darülbedayi'ye kabul edilerek Türk tiyatrosunda sahneye çıkan ilk Müslüman kadın oyuncu olmuştur.
- Video, Afife Jale'nin eğitim hayatı, Darülbedayi'deki deneyimleri ve sahneye çıkma mücadelesi üzerine odaklanmaktadır. Osmanlı döneminde kadınların tiyatroya erişiminin sınırlı olduğu dönemde, Afife Jale'nin sahneye çıkma çabaları, polis tarafından tutuklanma olayları ve 1921'de İçişleri Bakanlığı'nın kararıyla Darülbedayi'den çıkarılması detaylı olarak anlatılmaktadır. Ayrıca, Afife Jale'nin evliliği, uyuşturucu bağımlılığı ve 1941'de Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'nde ölümü de videoda yer almaktadır.
- 00:30Afife Jale'nin Hayatı ve Kariyeri
- Afife Jale, 1902 yılında İstanbul'da dünyaya gelmiş, babası Hidayet Bey, annesi Methiye Hanım'dır.
- İstanbul Kız Sanayi Mektebi'nde eğitim görmüş ve 10 Kasım 1918'de 16 yaşındayken Darülbedayi'nin açtığı tiyatro kursu sınavını kazanarak kuruma kabul edilmiştir.
- Osmanlı Devleti'nde o yıllarda Müslüman kadınlar sadece kadınlara açık oyunları izlemek üzere tiyatroya gidebiliyor veya kadınlar için ayrılmış bölümlerde oturuyorlardı.
- 01:18Türk Tiyatrosunda Müslüman Kadınların Sahneye Çıkışı
- Türk tiyatrosunun var olması için Türkçeyi iyi konuşan kadın oyuncu bulunması gereği İkinci Meşrutiyet döneminden beri tartışılmaktaydı.
- Dünya Savaşı'nın hemen ardından Milli Mücadele'nin başladığı dönem Darülbedayi tarafından Türk kadınların sahneye çıkışını mümkün kılacak bir zemin olarak değerlendirilmiş ve kuruma Müslüman kız öğrencilerin kabulüne karar verilmişti.
- Afife, kabul edilen beşli Müslüman kadından biriydi ve Tahsin Nahit Bey'in Fransızca'dan çevirdiği Rakibe Piyesindeki Leyla rolünden sınava girerek mülazım artistlik yani stajyer oyuncu olarak kadroya girdi.
- 02:07Afife Jale'nin Tiyatro Kariyerinin Başlangıcı
- Afife bir yıldan uzun süre provalara devam etti, ancak Darülbedayi yönetim kurulu kendisinin halka açık gösterilerde sahneye çıkmasına izin vermeyince maaşını almayı reddederek 1919'da kurumu terk etti.
- Afife Jale, Müslüman kadınlarının tiyatro sahnesinde yer almasına öncülük ederek Türk tiyatrosunda sembol bir isim olmuştur.
- İlk defa İstanbul'un Kadıköy ilçesindeki Apollon Tiyatrosu'nda Darülbedayi tarafından sahnelenen Hüseyin Suat'ın Yamalar adlı oyununda Emel rolünü canlandırıp böylece Türk tiyatrosunda sahneye çıkan ilk Müslüman kadın oyuncu olmuştur.
- 03:01Afife Jale'nin Tiyatro Kariyerindeki Zorluklar
- Afife, sahne sanatlarında başlattığı var olma mücadelesi sürecinde yaşadıklarıyla alakalı, Müslüman kadınların sahneye çıkmalarının adab-ı İslamiye'ye muğayir olduğu gerekçesiyle Darülbedayi'den çıkarılmak istendiğini anlatmıştır.
- Darülbedayi'den çıktıktan sonra Burhanettin Kumpanyasına girdi ve Kadıköy'de, Tepebaşı'nda, Valette'de temsillerle iştirak etti.
- Reşat Rıdvan Bey'in adapte etmiş olduğu Tatlısı oyununda Nehir rolü ile Kadıköy Tiyatrosunda sahneye çıktı ve o gece polis tarafından tutuklanmak istendi, Pınar Hanım'ın yardımıyla kaçtı.
- 04:34Afife Jale'nin Tiyatro Kariyerindeki Tutuklanmalar
- Afife Jale, üçüncü hafta Ahmet Nuri'nin Odalık Piyesinde sahneye çıktı, üçüncü sahne oynanırken tiyatro polis tarafından basıldı ve Afife Jale tutuklanmamak için yine kaçmak zorunda kaldı.
- Oyunlar sırasında çevresindekilerin yardımıyla kaçan Afife, bir gün Kadıköy iskelesinde yakalanarak karakola götürüldü.
- Bazı Darülbedayi oyuncularının polis müdürü Tahsin Bey ile konuşmasından sonra serbest bırakıldı, bazı kaynaklara göre polis nazırı Refik Halit, Türk kadınının tiyatro alanında kendini gösterebilmesi için Beyoğlu'nda bulunan bir tiyatroda sahneye çıkmasına izin verdi.
- 05:17Afife Jale'nin Darülbedayi'den Çıkarılması
- Kadıköy Emniyet Amine'nin değiştirilmesi üzerine Kadıköy'deki Apollon Tiyatrosu'nda bir süre daha sahneye çıkabildi, ancak sahne ve karakol arasında gidip gelmeler sürdü.
- Afife Jale'nin Darülbedayi'de oyunculuğu birkaç ay sürdü.
- Müslüman kadınların sahneye çıkarılmamasına dair 1921'de İçişleri Bakanlığı'nın kararıyla Belediye 27 Şubat 1921 tarihli ve 204 sayılı bildiriyi yayınlayarak Darülbedayi yönetim kuruluna göndermiş ve Afife Hanım Darülbedayi tarafından kadrodan çıkarılmıştır.
- 05:49Afife Jale'nin Sanat Hayatı ve Atatürk'ün Desteği
- Afife'nin 1926 yılında Refik Ahmet Sevengil ile gerçekleştirdiği "Hayatımda Mesut Olduğum İlk Gece" başlıklı konuşmaya aktaran Metin Ant, Afife'nin sanatın ruhuna verdiği güzel bir sarhoşluk içinde olduğunu ve rol aldığım piyeste güzel bir ağlama sahnesinde taşkın bir saadetle ağladığını anlatmıştır.
- Cumhuriyet'in önemli kazanımlarından olan kadının eğitilmesi ve kadın hakları meselesi, özellikle Atatürk'ün idealize ettiği çağdaş ve mührref bir toplum için ön koşulu olarak öncelenmiştir.
- 1930'da Marmara Köşkü'nde Atatürk'ün Darülbedayi sanatçıları ile yaptığı görüşmede, Atatürk sanatçıları ağırlamış, oyunlarını övmüş ve "Siz benim ta ateşe militerlik çağımdan beri memleketimizde görmeyi candan özlediğimiz bir hayali gerçekleştirdiniz" demiştir.
- 08:11Afife Jale'nin Son Yılları
- Sultan II. Abdülhamid'in ilk yıllarında bir kazasker kızı taşralarda dolaşan tule tiyatrolarında bir oyuncuya gönül verip ailesinden kaçarak ona vardıktan sonra kendisiyle birlikte yaşayabilmek üzere bir Hıristiyan adı alarak yıllarca tulu plc'lerinde oynamış, kanto'ya çıkabilmiştir.
- 1923'te İstanbul'da Kadıköy'deki Hale Tiyatrosunda Jale temsili ismi ile oyuna katılmış ancak pürüzsüz Türkçesi ile Türk olduğu fark edilen Afife, kimi seyirciler tarafından eleştirilmiş, temsil yarıda bırakılmış ve burada karakola götürülmüştür.
- 1928 yılında gittiği bir Hafız Burhan konserinde ona tamburuyla eşlik eden Selahattin Pınar ile tanıştı ve 1929 yılında evlendi, evlilikleri süresince Afife Hanım sahneden uzak yaşadı.
- 09:52Afife Jale'nin Son Yılları ve Vefatı
- Türkiye Cumhuriyeti'nin sahne yasağı kalktı, kadınlar tiyatro sanatını serbestçe icra etmeye başladılar, Selahattin Pınar eşinin sahneye dönmesini istese de Afife Hanım morfin bağımlılığı nedeniyle sahneye dönmedi ve eşinden ayrılmak istedi.
- Çift 1935 yılında boşandı, Afife Jale, Kastamonu Valisi'nin eşi olan ablası Benya Hanımın yanında bir süre yaşadıktan sonra evden kaçarak İstanbul'da çok kötü şartlar altında yaşadı.
- Uyuşturucu bağımlılığından kurtulamayan Afife Jale, 26 Temmuz-17 Kasım 1934 tarihleri arasında Afife Selahattin adıyla, 1939-1940 tarihleri arasında da Afife Utku adıyla Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'nde yattı ve 1941 tarihinde hastanenin morfinmanlar koğuşunda 24 Temmuz 1941'de öldü.