Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türkiye'nin önemli siyasi ve kültürel figürleri Adnan Menderes (başbakan) ve Ayhan Aydan (opera sanatçısı) arasındaki yasak aşk ilişkisini anlatan bir belgesel formatındadır.
- Video, iki kişinin 1950'lerde Çubuk Barajı'nda tanışmasından başlayarak, 50 yaşındaki Menderes'in 25 yaşındaki Aydan'la olan ilişkisini, 1955 yılında doğan ve ölen bebeğin ölümüyle başlayan "Bebek Davası"nı ve 1960 ihtilali sonrası Menderes'in tutuklanmasını kronolojik olarak anlatmaktadır. Ayrıca, Menderes'in idamından sonra Aydan'ın yaşadığı zorluklar ve 1982'de Sadun Barış ile evlenmesi de videoda yer almaktadır.
- Belgeselde, CHP'nin bu ilişkiyi nasıl kullanmaya çalıştığı, mahkeme duruşmasında Menderes'in ve Aydan'ın ifadeleri, tanıkların tanıklıkları ve dönemin önemli yazarlarının bu olaya dair yorumları da paylaşılmaktadır. Video, Aydan'ın 1995'te son eşini kaybetmesiyle sona ermektedir.
- 00:01Adnan Menderes ve Ayhan Aydan'ın Tanışması
- Adnan Menderes ve Ayhan Aydan, biri politikacı diğeri sanatçı olan iki kişi, tanıştıklarında ikisi de evli ve çocuk sahibiydi.
- Basit bir kaçamak gibi başlayan bu ilişki, ikisinin de tahmin etmeyeceği şekilde önce dillere sonra mahkemeye düştü ve tarihe geçti.
- Bu ilişki hakkında pek az şey biliniyor, ancak bilinenler bile yaşanan aşkın yüzyıla damgasını vurduğunu kanıtlamaya yetiyor.
- 00:48Adnan Menderes'in Hayatı
- Kurtuluş Savaşı bittiğinde terhis edilen askerler arasında 21 yaşındaki genç çiftçi Adnan Menderes de vardı ve baba toprağına dönüyordu.
- Menderes'in Aydın'da Çakırbeyli yerleştiği o yıllarda İzmir'de Ayhan dünyaya geldi.
- Menderes, ailesine hep bela getiren siyasetin çağrısına direnememiş, Serbest Fırka'nın Aydın il başkanı olmuştu.
- 01:36Ayhan Aydan'ın Hayatı
- Türkiye çok partili demokrasi denemesine başlamış ve yeni Muhtelif Parti kurmakla görevlendirilen Fethi Bey, bayrağı İzmir'den açmıştı.
- Ayhan Aydan, ilkokulu ve kız enstitüsü İzmir'de bitirdikten sonra Ankara'ya giderek konservatuvar sınavına girdi ve 1944 yılında lirik soprano olarak mezun oldu.
- Devlet Operası, klasik müzik tutkunu Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün himayesi altındaydı ve Ayhan Aydan hemen sahne hayatına başladı.
- 03:01Ayhan Aydan'ın Kariyeri
- Ayhan Aydan, Satılmış Nişanlı Operası'nda oynadıktan sonra Figaro'nun Düğününde, La Bohem'de, Carmen'de, Palyaçoda, La Traviata'da, Kerem'de, Othello'da ve Fidello'da rol aldı.
- 1944 yılında operada Satılmış Nişanlı Operasının orkestrası idare eden şef Hasan Ferit Anna ile evlendi ve iki yıl sonra bir oğulları oldu.
- Ayhan Aydan evlendiğinde Adnan Menderes 15 yıllık evliydi, Berrin Hanımla evliliğinden üç oğlu olmuştu ve Demokrat Parti'yi kurmuştu.
- 04:13Ayhan Aydan'ın Uluslararası Kariyeri
- 1947 Eylül'ünde konservatuar opera bölüm şefi Karl Ebert tarafından Türkiye'yi temsilen Edinburg Uluslararası Opera Festivali'ne gönderildi.
- Orada Figora'nın Düğünü Operasında Suzan rolünü İtalyanca oynadı ve Avrupa basınından övgüler, Amerika'dan teklif aldı.
- 1950 Mayısında Demokrat Parti büyük çoğunlukla iktidara geldi ve Menderes artık başbakandı.
- 05:01Adnan Menderes ve Ayhan Aydan'ın İlk Görüşmesi
- Aydın'dan İzmir'e, İzmir'den Ankara'ya bilmeden birbirini kovalayan iki hayat öyküsü o dönemde Ankara'da Çubuk Barajında çakıştı.
- Ayhan Aydan o gün operadan arkadaşlarıyla Ankaralıların sayfiyesi olan baraja gitmişti ve ağır bir gripten zor ayağa kalkmıştı.
- Başbakan Adnan Menderes, Mithat Dülgen'in davetine geldiğinde, Ayhan Aydan'ın yerini gösterdi ve "Koltuğunda gözünüz var herhalde" diyerek espri yaptı.
- 06:17Yasak Aşkın Başlangıcı
- Adnan Menderes (50 yaşında, 20 yıldır evli, 3 oğlu var) ve Ayhan Aydan (25 yaşında, 1 çocuğu var) arasında yasak bir aşk başladı.
- Ayhan Aydan'ın evliliği çözülmeye başladı ve 1950'de eşinden ayrıldı.
- Sağlık Bakanlığı'nın bahçesine bakan sarı apartmanın birinci katındaki daire, yeni başbakanın yeni sevgilisinin eviydi.
- 07:06İlişkinin Gelişimi
- Menderes, ilk buluşmaya plakasında iki yazan siyah makam aracıyla gelmekten çekinmedi ve Ayhan Aydan'ın evinde hizmetlisi Rinda'ya izin verdi.
- Menderes, Ayhan Aydan'a kucak dolusu çiçek gönderirdi ve günde 5-6 kez telefon ederlerdi.
- Ayhan Aydan asla başbakanı aramaz, makamına gitmez, sıkışırsa Menderes'in kendisine tahsis ettiği araba ve şoförü ile iki satırlık bir not yollardı.
- 08:18İlişkinin Alenenleşmesi
- Birkaç ay sonra ilişki neredeyse alenileşmişti; Menderes, işin olmadığı her akşam 8 civarında başbakanlıktan çıkıp Ayhan Aydan'ın evine geliyordu.
- Ayhan Aydan, Menderes'in kıskançlığından zorlanırdı; Başbakan genç sevgilisinin evine arkadaşlarının hatta kardeşinin bile girmesinden rahatsız oluyordu.
- Zaman zaman tanıştıkları Çubuk Barajında başbaşa akşam yemekleri yiyorlardı.
- 09:43İlişkinin Keşfi
- CHP tetikteydi ve Nihat Terim, Menderes'e eve girerken görüntülemeleri için Ulus Gazetesi yöneticilerine emir verdi.
- Gazeteciler Ayhan Aydan'ın evine gittiğinde, salondaki radyonun üzerinde gümüş bir çerçeve içinde başbakanın fotoğrafını gördüler.
- Fotoğrafın üzerinde "Severek ve en iyi temennilerimle Ayhancığıma" ve "Ayhan yine sana fakat daha derin bağlılıkla" yazıyordu.
- 10:37İlişkinin Gizlenmesi
- Fotoğraflar yayımlanmadan CHP'nin eline geçti ve CHP'liler planlarını İnönü'ye anlatınca İsmet Paşa "sakın ha" dedi.
- İnönü, mahremiyete saygısızlık sayılan böyle düzeysiz olaylara itibar edilmemesini tembihleyip bu bahsin gömülmesini istedi.
- Konunun haber olması böylece önlendi; bu yasak aşkın manşetlere çıkması ancak Menderes devrildikten sonra mümkün olacaktı.
- 11:28Hamilelik ve Bebek
- 1954 seçimlerinde Demokrat Partisi %56 oy aldı ve Menderes gücünün zirvesindeydi.
- Ayhan Aydan o kış hamile kaldı; 1953 ve 1954 yıllarında Menderes'ten hamile kalmış ancak iki hamilelikte düşükle sonuçlanmıştı.
- Ayhan Aydan hamileliği süresince başbakanı kendisinden uzak tuttu ve sadece bebeği ile ilgileniyordu.
- 12:47Bebeğin Ölümü
- 18 Haziran 1955 günü hamileliğinin 8. ayında evde bezi oynarken aniden sancılandı ve kanaması başladı.
- Doktor Alaaddin Orhan çağrıldı ve doğum odada Ayhan Aydan esmer bir erkek çocuk doğurdu, ancak bebek doğumda ters gelmiş ve boynuna ve ayaklarına kordonlar sarılmıştı.
- Bebek doğumdan 9 saat sonra sabaha karşı 3'e doğru öldü ve cenazesi başbakanlık makam arabasıyla Cebeci Asri Mezarlığı'na taşındı.
- 14:08Ayhan Aydan'ın Yeni Hayatı
- Ayhan Aydan şimdi hem sevdiği adamı hem de umutla beklediği yolunu kaybetmişti ve perişan bir halde Almanya'ya, Hamburg'a gitti.
- Altı ay orada kaldı ve bir gün Menderes'e çocuklarının mezarını birlikte ziyaret etmeyi teklif etti, ancak olmadı.
- Menderes'in çiçekleri yine düzenli olarak Sağlık Sokağa geldi ama bir daha hiç baş başa görüşemediler.
- 15:141960 Mayıs İhtilali
- 1960 Mayıs'ında Türkiye ayaktaydı; mecliste tahkikat komisyonları kuruluyor, kışlalarda ihtilal için gün sayılıyor, Kızılay'da başbakanın yolu gençlerce kesiliyordu.
- 27 Mayıs sabahı Ankara ihtilal başladı haberiyle Ayhan Aydan telaşla telefona sarılıp başbakanı aradı, Menderes'in sesi durgundu ve "yarım saate kadar yola çıkıyoruz" dedi.
- Öğleden sonra başbakanın Kütahya'da tutuklandığı haberi gelince Ayhan Aydan'ın arkadaşları Sağlık Sokaktaki evine koşturdular.
- 16:47Yassıada Yargılama Süreci
- Adnan Menderes 1 Haziran gecesi Yassıada'ya getirildi ve Türkiye tarihine geçecek bir yargılama süreci başladı.
- Tahkikatı yürüten Yüksek Soruşturma Kurulu, devrik başbakan hakkında sayısız suçlama çıkardı.
- Menderes'i kamuoyu önünde küçük düşürecek bir davaya ihtiyaç vardı ve başvekilin yasak aşkı hatırlandı.
- 17:44Bebek Davası'nın Başlangıcı
- Yüksek Soruşturma Genel Kurulu, beş yıl önce ölmüş bir bebeğin ölüm nedenini ispatlamanın tıbben imkansız olduğu gerekçesiyle dava açılmasına karşı çıktı, ancak Milli Birlik Komitesi ısrar etti ve konu Yüksek Adalet Divanı'na geldi.
- Menderes, ilk sorgusunda Ayhan Aydan'la 1950 veya 1951'de tanıştığını, bu tarihten önce karı-koca gibi yaşamaya başladıklarını ve çocuğun 1955'te doğduğunu, doğum sırasında kendisinin İstanbul'da bulunduğunu, çocuğun öldüğünü telefonla öğrendiğini anlattı.
- Ayhan Aydan, Menderes'le ilişkisini doğruladı, ondan külliyetli miktarda para almamış, ara sıra cüzi miktarda para almış ve birkaç yüzük hediye etmiş olduğunu, ilişkilerinin birkaç yıl öncesine kadar sürdüğünü, ancak çocuğun ölümünden sonra fiili münasebette bulunmadığını söyledi.
- 19:09Davanın Gelişimi
- On sekiz tanık daha dinlendi, bunlar arasında bebeğe Menderes'in makam aracıyla mezarlığa götürüp gömen şoför de vardı.
- İfadeler üzerine Eylül başında bebeğin mezarı bulundu, kazıldı, kemikler çıkarılıp muayene edildi ve dava açıldı.
- Bebek davasında Adnan Menderes namusunu kurtarmak amacıyla bebeği öldürmeye azmettirmek ten, Zeynep Kamil Hastanesi başhekimi Dr. Fahri Atabey ise ölüme sebebiyet vermekten beş ila on yıl arasında hapis cezası istemiyle yargılanacaktı.
- 19:44Davanın Basın Gündemine Taşınması
- Yaklaşan dava bu mahrem ilişkiyi bir anda basının gündemine taşıdı, Menderes'in Ayhan Aydan'la metre hayatı yaşadığını ve çocukları olduğunu itiraf etti dendi.
- Ayhan Aydan'ın Kalede ve Çeşme'deki kooperatif evlerinin Menderes'in hediyesi olduğu yazıldı, Aydan'ın mallarına ve bankadaki hesabına el kondu, maaşı bloke edildi.
- Sanatçı, bazı mücevherleri ile iki Hereke halısını satarak ayakta kalmaya çalıştı, yine de anılarına karşılık yapılan büyük para tekliflerini geri çevirdi.
- 20:17Duruşmanın Başlaması
- Doğumda Ayhan'a müdahale eden doktor Atabey, 7 Ekim'de tutuklandı, duruşmanın başlayacağı 31 Ekim günü aralarında Ayhan Aydan'ın da bulunduğu on bir tanık Yassıada'ya getirildi.
- Devlet Başkanı Cemal Gürsel, o sabah mahkemeye bir telgraf çekerek duruşmaların gizli celsede görülmesini istemiş ancak bu talep reddedilmişti.
- Eski bir aşk dosyası şimdi bütün dünyanın gözü önünde açılacaktı.
- 20:44Duruşmanın İçeriği
- Bebek davasında ilkin soruşturmada alınan tanık ifadeleri okundu, bitmiş bir yasak aşk ve onun ölüm hevesi konuşuluyordu.
- Milliyet yazarı Çetin Altan, duruşmayı dinleyici sıralarında izleyen, Menderes'in el çenesinin altındaki mevhum bir sivilceyi kaşıdığını, bir devrin Acar başbakanı, gizli kalmış karyola gıcırtılarının mahkeme zabıtlarında kanamaya devam eden hasta şehveti önünde küçülmüş, silinmiş, tahta iskemlede incecik bir ıstırap çizgisine dönmüştü.
- Sanık kürsüsüne çağrılan Menderes, evli misiniz sorusunu Ayhan Aydan'la ilgili sanıp hayır katiyen yanıtını verdi, sonra düzeltti: evet, evliyim, üç çocuğum var.
- 21:59Savcının Külot Olayı
- Ölümden sorumlu tutulan doktor Atabey sorgulandıktan sonra, savcı yardımcısı başbakanlık kasasında bulunan ve üzerinde tarihi vesikalar yazan bir zarfı çıkardı.
- Zarftan bazı çıplak kadın fotoğrafları ve beyaz bir kadın külotu çıkarıp Menderes'e ve ordu foto film kameralarına doğru salladı, "Bu külotu kim giymiş, kim unutmuş acaba başbakanlıkta?" diye sordu.
- Menderes'in yüzü kireç gibi oldu, avukatı Burhan'a paydın mikrofona yürüdü, söz aldı ve "Bu suretle tarihe bir resim geçirmek istiyorlar" dedi, mahkeme heyeti avukata uyarı cezası verdi ancak külot konusunu sormaktan da vazgeçti.
- 23:28Ayhan Aydan'ın Duruşması
- Şimdi sıra bu trajik yargılamanın baş kahramanı Ayhan Aydan'daydı, kürsüye çağrıldığında bütün gözler kapıya çevrildi, beş bir döpiyes giymiş, başına şapka takmıştı.
- Çetin Altan'ın Milliyetteki 1 Kasım 1960 tarihli yazısında, Menderes birand bir zamanlar sevmiş olduğu kadına baktı, kadında bir zamanlar sevmiş olduğu Menderes'e baktı bir an sadece, parmaklıkların arkasındaki eski aşığı gibi ezik değildi.
- Ayhan Aydan'a başbakanla ilişkisini sordular, Aydan tarihe "Adnan Menderes'i 1951'de tanıdım, evli olmasına rağmen büyük bir aşkla sevdim, bütün emelim ondan bir çocuk sahibi olmaktı, bunu başaramadım, hasta bünyem müsaade etmedi, çocuğum sekiz aylık doğdu ve öldü" dedi.
- 24:51Aydan'ın Son Açıklaması
- Dürüst açıklama karşısında salondakilerin havası bir anda değişmişti, durumu farkeden Başol, "Hala Menderes'i tutuyorsun" dedi, Aydan arkası dönük halde omuz silkti.
- Hakim doğru söyle diye üsteleyince Aydan son noktayı koydu: "Allah'ın verdiği ceza çok büyük oluyor, hakim bey, ben artık hiç yalan söylemiyorum."
- 25:21Menderes ve Ayhan Aydan'ın Mahkeme Süreci
- Çetin Altan'ın 1 Kasım 1960 tarihli Milliyet'teki yazısında, Menderes ve Ayhan Aydan'ın mahkeme süreci bir ihtilalin tablosu değil, sabık evliyatı rezil etmek için yapılmış bir dram rejisörlüğü olarak tanımlanmıştır.
- Ayhan Aydan'ın "Sevmiştim" itirafıyla hem kamuoyunun sempatisini kazanmış hem de sevdiği adamı kurtarmıştır.
- Adnan Menderes'in oğlu Aydın Menderes, babasının Ayhan Aydan'la ilişkisini rahatsız edici bulmamış ve Ayhan Aydan'ın dürüst ifadesini takdir etmiştir.
- 27:02Menderes'in İdamı ve Sonrası
- Menderes, emrine tahsis edilen paralarla sevgilisine ev aldığı iddiasıyla açılan davada suçlu bulunduysa da davasından beraat etmiş ve Yassıada'da aklandığı tek dava bu olacaktı.
- 1961 Eylül'ünde Menderes'i bir feribotla İmralı Adası'na götürdüler ve bu onun son yolculuğu oldu.
- Menderes'in idamı Ayhan Aydan'ı hepten bitirdi, ancak kader henüz Aydan'la işini bitirmemişti.
- 27:44Ayhan Aydan'ın Yeniden Sahneye Dönüşü
- 1962 yılı sonunda Ankara'da Ayhan Aydan, yeniden maaş alabilmesi için kadroya girip "Öp Beni Cate" operası ile veda temsiline çıktı.
- 27 Mayıs'tan sonra ilk kez sahneye çıkıyordu ve ilk günkü gibi heyecanlıydı, ancak sağlığı böyle bir temsilin başrolünü el vermiyordu.
- Oyunun yarısında astım ve öksürük krizi başlıyor, sahneyi yedeğine devretmek zorunda kalıyordu.
- 28:18Ayhan Aydan'ın Acıları
- Menderes'i kaybettikten sonra eski eşinden olan oğlu Aydan'ı da okuyacağı üniversiteye karar vermesi için Londra'ya göndermiş, yapayalnız kalmıştı.
- Aydan 15 yaşındaydı ve Londra'da saçları döküldüğü için doktora gitti, ancak duş olmayan banyoda ilacı başına sürerken fenalık geçirip küvetteki suda boğuldu.
- Bu haberi bir süre Ayhan Aydan'a vermediler, sonunda öğrendiğinde çığlıklar atarak yatak odasındaki camı kırdı ve kendisini atmak istedi.
- 29:22Ayhan Aydan'ın Son Yılları
- Daha sevgilisinin acısı geçmeden oğlunu kaybetmişti, ardından çok sevdiği işini ve eski eşini de yitirecekti.
- 1970'lerde sevdiği bütün erkekleri elinden alan Sıhhiye'deki evi ve başkenti terk edip İzmir'e yerleşti.
- 1982'de İzmirli işadamı Sadun Barış ile evlendi, 1995'te son eşini de 56 yaşında kanserden kaybetti.
- 29:59Ayhan Aydan'ın Son Yaşamı
- Ne anılarını yazdı, ne herkesin merak ettiği dönem hakkında konuştu.
- Başucunda resmini hiç ayırmadığı Menderes'e her gece dua ederek ondan kalan anılarla başbaşa bir yaşam sürdü.
- Herkesin sustuğu dönemde "Evet başbakanı sevmiştim" diyebilen yiğit bir kadındı o ve Türkiye'nin hafızasında hep öyle kaldı.