Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, 1976 yılında İsparta'da gerçekleşen Türkiye'nin en büyük ölümcül uçak kazasını anlatan bir belgeseldir. Belgeselde, kazada hayatını kaybeden 146 yolcu ve mürettebat üyeleri, özellikle Kemal Ziya Öztürk, Evren ailesi ve Emel Kireçli gibi önemli kurbanların hikayeleri aktarılmaktadır.
- Belgesel, uçak seyahatlerinin güvenliği hakkında kısa bir girişle başlayıp, kazanın kronolojik anlatımına geçmektedir. Uçak, İstanbul'dan Antalya'ya giderken İsparta'nın Gülcü Mahallesi'nde Antalya'yı zannederek yanlış yöne yönelmiş ve Karatepe'ye çarparak parçalanmıştır. Olay yerinde görgü tanıklarının anıları, kaza sonrası yapılan çalışmalar ve cesetlerin toplanması süreci detaylı şekilde sunulmaktadır.
- Belgeselde ayrıca, 46 yıl sonra Karatepe'ye yapılan arazi çalışması, görgü tanığı Mustafa Yumuk ve köylü teyzenin rehberliğinde yapılan yolculuk, uçak parçalarının aranması ve bulunması gibi olaylar da yer almaktadır. Kazada hayatını kaybedenlerin yakınlarının teşhis süreci, cesetlerin teslim edilmesi ve sigorta bedellerinin ödenmesi gibi konular da belgeselde ele alınmaktadır.
- 00:25Uçak Kazalarının Riskleri
- Uluslararası araştırmalara göre uçak kazasında ölme riski onbir milyonda bir olarak öne sürülmektedir.
- Uçak kazalarına sebep olacak en önemli etkenler insan hatası, teknik hatalar ve dış etkenlerdir.
- Uçak kazalarında en riskli evreler kalkış ve inişlerdir.
- 00:55İsparta Uçak Kazası
- İsparta, Akdeniz bölgesinin kuzeyinde 445.678 nüfuslu küçük bir şehirdir.
- 1976 yılının 19 Eylül gecesi İsparta'da yaşanmış uçak kazası, Türkiye topraklarında gerçekleşmiş en büyük ölümcül uçak kazası olarak tarihe geçmiştir.
- 01:23Kazanın Arka Planı
- 1976 yılının 19 Eylül günü Türk Hava Yolları'na ait Boeing 727-2F2 tipi TK 452 sefer sayılı Milano-Antalya uçağı saat 20:25'te İstanbul Yeşilköy Havalimanı'na indi.
- Uçak, diğer Antalya uçağında tertip değişikliği sonucu İstanbul'a çağrılmıştı.
- Tertip değişikliğinin sebebi Antalya uçağında yapılan değişikliğe yolcu sayısının az olmasının yol açmasıydı.
- 02:04Uçak Hareketleri
- Olay gecesi saat 21:45'te 448 sefer sayılı Antalya uçağı ile 22:00'de yapılması gereken 452'nin birleştirilmesi belirtilmişti.
- 452 sefer sayılı uçağın aynı zamanda saat 22:00'de Frankfurt'tan gelen 906 sefer bekleyip 27 transit yolcu aldıktan sonra Antalya'ya gitmesi kararlaştırılmıştı.
- Saat 22:45'i gösterdiğinde Boeing tipi TK 452 sefer sayılı uçak 45 dakikalık gecikme ile Yeşilköy Havaalanından hareket etmişti.
- 02:52Uçak Mürettebatı
- Uçakta sekiz mürettebat görev yapıyordu; kaptan pilot koltuğunda 1956 yılında girdiği Türk Hava Yolları'nın 20 yıllık en başarılı ve tanınmış pilotu Celal Topçuoğlu oturuyordu.
- Mesul kaptan pilotu 1967 yılından beri Türk Hava Yolları'nda görev yapan dokuz yıllık kaptan pilot Sacit Soğan Gözlüydü.
- Uçak mühendisi evli ve iki çocuk babası olan Ahmet Bursalıydı.
- 03:28Uçakta Bulunan Diğer Çalışanlar
- Uçakta aynı zamanda pas ekip olarak değerlendirilen yolcular arasında üç Türk Hava Yolu çalışanı da vardı.
- Hüseyin Eren, Hava Harp Okulu'ndan mezun olup sivil havacılığa geçmişti ve 1975 yılında Türk Hava Yolları'na ikinci kaptan olarak başlamıştı.
- Yılmaz Gürsoy ise 1972 yılından beri Türk Hava Yolları'nda kaptan pilot görevi yapıyordu.
- 03:51Antalya Hava Meydanı Çalışanları
- Antalya Hava Meydanı'nda görevli Muhittin Güçlü, iki yıl sonra emekliye ayrılma planları yapıyordu.
- Meydana gelecek bir arızayı gidermekle yükümlü olan Muhittin Güçlü, evli ve bir çocuk babasıydı.
- 04:01Hostesler
- Uçakta hostes görevini üstlenmiş beş talihsiz mürettebat vardı.
- Neriman Güzel, 1955 yılında Erzincan'da doğan kolej mezunuydu ve kazadan bir yıl önce Türk Hava Yolları'na hostes olarak başlamıştı.
- Dilekçe, 1952 yılında İstanbul'da doğmuş sanat enstitüsü mezunuydu ve 1976 yılının Mayıs ayında Türk Hava Yolu işe girmişti.
- 04:27Feyzan Güngör
- Üç yıllık kabin memuresi olan Feyzan Güngör, 1953 yılında Rize'de doğmuştu ve lise mezunuydu.
- Feyzan Güngör, 1972 yılından beri Türk Havayolu'nda görev yapıyordu.
- Feyzan Güngör, 1972 yılında Bulgaristan'ın başkenti Sofya'ya kaçırılan Truva uçağında da hostes olarak bulunmuş ve uçak kaçırılma sürecinde yolcuların moralini yüksek tutmak için çay-kahve servisi yapmıştı.
- 05:09Canan Dinç
- Canan Dinç, 1955 yılında Kırıkkale'de doğmuştu ve lise mezunuydu.
- Canan, kazadan iki yıl önce 1974 yılından itibaren Türk Hava Yolları'nda kabin memuresi olarak görev yapıyordu.
- Her daim güler yüzlü olan hostesler, uçak kaza yapmadan dakikalar öncesi kim bilir hangi yolcuya gülümseyerek bir arzusu olup olmadığını soruyordu.
- 05:41Uçakta Bulunan Yolcular
- TK 452 seferli Boeing 727-2F2 uçağında toplam 146 yolcu vardı; bunlardan 23'ü Türk, 123 ise yabancı uyruklu yolculardı.
- Kazada ölen yolcular arasında Aydın bağımsız milletvekili Kemal Ziya Öztürk de vardı.
- Kemal Ziya Öztürk, 1925 yılında Bursa'da doğan hukuk fakültesi mezunuydu ve bir süre avukatlık yaptıktan sonra 1965 yılında Adalet Partisi'nden milletvekili seçilmişti.
- 06:43Evren Ailesi
- Feci kaza, Evren ailesinin beş üyesinin canını acımasızca aldı.
- Maden mühendisi olan 65 yaşlarındaki Ekrem Evren, 55 yaşlarında eşi Perişan Evren, kimya mühendisi oğlu Gürkan Evren, 30 yaşındaki gelini Gül Evren ve 5 yaşındaki torunun Bahar Evren ile Kemer tatil köyüne giderken acı bir şekilde hayatlarını kaybettiler.
- Evren ailesinden geriye 40 günlük bebek Peri Evren kalmıştı ve bebeğin rahatsız olacağını düşünerek onun ninesi Neriman Hanım'a bırakmışlardı.
- 07:15Diğer Kurbanlardan
- Oktay Eş Bey ile Ayşe Eşbe ise daha bir ay önce evlenmişlerdi ve Yeşilköy Havaalanında hatlar trafik amiriydi.
- Antalya balaylarını devam ettirmek için giden çiftin bu seferki balayı durağı ise ölüm olacaktı.
- Feci kazanın kurbanlarından biri de kazadan bir hafta önce çok sevdiği babaannesini kaybeden ve bozulan moralini düzeltmek için Antalya'ya gitme kararı veren Emel Kireçli, Arnavutköy'deki Amerikan Kız Koleji'nde eğitim almış 24 yaşındaydı.
- 07:51Diğer Yolcular
- Babaannesinin acısını üstünden atamayan Emel Kireç, tatil arzusuyla bindiği uçağın ailesine evlat acısını yaşatacağını nereden bilebilirdi ki?
- Yolcular arasında aynı zamanda gümrük muhafaza memuru Ruhi, ona Antalya Gazetesi spor yazarı Raif Bay, Ekrem Denizer, Ali Develiler, Mustafa Özçin'i, Yılmaz Gürsoy, Türk Hava Yolları kaptan pilotu Hüseyin Eren, Türk Hava Yolları mesul kaptan pilotu Muhittin Güçlü, Türk Hava Yolları havaalanı uçuş mühendisi de vardı.
- 08:19Uçak Kazasının Kurbanları
- İtalyan milli kahramanı Partizan Enrico Martini, oğlu Mauro Martini, gelini Maria Martini ve iki torunu Rafiella Martini ile birlikte Kemer tatil köyüne gitmek için Antalya'ya giderken kazaya kurban oldu.
- Paulo Bagatini ve Duka Liliana çifti, 17 yaşındaki kızları Tizianna Bagatini ile birlikte tatile çıkmış, asıl niyetleri Rodos'a gitmekti fakat Kemer'e gitmeye karar vermişlerdi.
- Milanlı şehir içi ulaşım şirketinin kiralama ofisi müdürü olan 49 yaşındaki Etole Montanai, evli ve iki çocuk babasıydı.
- 09:36Diğer Kurbanların Hikayeleri
- Evliliklerinin beşinci yıldönümünü kutlamak için Türkiye'ye giden Şu Valisi ve 30 yaşındaki sekiz aylık hamile Ventura Maria Terasa da kazaya kurban oldu.
- Bir gün önce evlenen Joseppe Manenti ve Anna Zembelli çifti, bir gün sonra birlikte hayatlarının son uçuşlarını yapıyorlardı.
- Napolili çift Roberto Moralli ve Carlo Cozolino ise sekiz gün önce evlenmişlerdi, balayına çıkmadan önce çocukluk arkadaşı Bruno Cappa ve Cecilia de Santis'in düğününün kutlanmasını beklemişlerdi.
- 10:23Kazanın Planlanması ve Uçak Bilgileri
- İtalyan medyasının en ünlü gazetelerinden Unitanın 21 Eylül 1976 yılında basılmış sayısında bu tatil seferinin Roma'da bulunan Walter Turizm Şirketi'nin ayarlamış olduğu görülür.
- Türkiye'de Bodrum'da şubesi bulunan turizm şirketi, Antalya'daki Kemer tatil köyleri ile yapmış olduğu anlaşma karşılığında tatil turu düzenlemişti.
- Saat 22:45'te İstanbul Havaalanından kalkmış Boeing 727-2F2 tipi uçak saat 23:10 sularında İsparta semaları üzerindeydi.
- 11:05Kazanın Oluşumu
- İsparta'da bulunan uzunluğu 4000 metre olan bulvar ışıklarını Antalya Havalimanı zanneden kaptan pilot, Antalya'daki meydan kulesine "Antalya'yı görebiliyorum, bir dakikalık yolumuz kaldı" demiştir.
- 36 numaralı piste doğrudan yaklaşma talebinde bulunan uçak inişe geçtiği sırada kule ile bağlantısı kesilir.
- Uçak 150 metre kadar inip İsparta Gülce Mahallesi üzerinde turlayan, Sidre Tepesini atlamayı başarsa da Sidre'nin güneybatısında kalan Kara Tepeyi aşamaz.
- 11:31Kazanın Sonucu
- Saat 23:15 sularında içine girdiği vadinin yamacına kanadını çarparak sol tarafa fırlar ve Karatepe olarak bilinen dağa çarparak parçalanır.
- Görgü tanığı Mustafa Yumuk, olayı anlatırken uçakın İsparta'ya inmek üzere olduğunu, sav yolunda sarı ışıklar olduğu için pilotun Antalya zannettiğini ve şehri kurtarmak için iki sefer tur attığını belirtmiştir.
- Uçak alçaktan gidiyordu ve Karatepe yükseldiğinde Karatepe'nin altında bulunan Sidre Tepesi'ni kurtarınca pilot normal düze geçiyor, ancak Karatepe'nin arkasında daha yüksek olduğu için direkt Karatepe'ye çarpıyor.
- 13:09Kazanın Etkileri
- O anda sanki bir bomba patlamış gibi İsparta ışıklandı, şehir içi daha ışıklandı.
- Görgü tanığı, uçağın düştüğü yere gittiklerinde hemen hemen 30-40 metre yaklaştıklarını, insan kokusundan dolayı cesetten yaklaşamadıklarını belirtmiştir.
- Uçak düştüğü yerin tepenin arkasında bir koltuk gördüklerini, koltukta sapasağlam olduğunu ve itfaiyeye haber verdiklerini anlatmıştır.
- 14:54Kazanın Haberlendirilmesi
- Türk Hava Yolları Genel Müdürü Nurettin Erguvanlı, kaza haberini aldıktan hemen sonra Yeşilköy Havalimanı'na gitti ve yolcu listesi ve kazanın oluş biçimi hakkında ilk bilgiler geldikten sonra Başbakan Süleyman Demirel'e 1:30'da telefonla bilgi verdi.
- Kazayı gören İsparta Emniyet Müdürü İsmail Çetin, uçağın İsparta üzerinde alışılmamış biçimde alçaktan uçtuğunu ve bunun herkesin dikkatini çektiğini, az sonra da uçağın büyük bir patlama ile 23-20 civarında alevler arasında şehre 40 kilometre mesafedeki Karatepe mevkiye civarına düştüğünü söylemiştir.
- İsparta Valisi Sabahattin Çakmakoğlu gece saat 2:30'da bir açıklama yaparak, uçak kazası mahallenin kontrol altına alındığını ve askeri kuvvetlerin de olay yerinde çalışma yaptığını söylemiştir.
- 15:44Kazanın Sonuçları ve Cesetlerin Toplanması
- Patlamanın büyüklüğü şehirde endişe ve korku yaratmıştı, gece geç saatlerde yükselen alevler neredeyse şehri aydınlatıyordu.
- İsparta İtfaiyesi ve askeri birlikler kaza yerine gitmiş, bir taraftan yangını söndürmeye çalışırken diğer taraftan da cesetleri kurtarmaya çalışmışlardı.
- Kazanın şiddetinden dolayı kimse kurtulamamıştı, uçağın büyük kısmı binlerce küçük parçalara ayrılmıştı ve cesetlerin bazıları ağaçlardan sarkıyor, parçalanmış el, kol, bacak halinde veya parça et yığını biçiminde ağaçların arasına saçılmıştı.
- 16:35Kazanın İncelenmesi
- İsparta Cumhuriyet Savcısı Ali Galip Pilli Beyoğlu, kazadan sonra haber ajansının muhabirini olayı anlatırken, uçak yerden yaklaşık 150 metre yüksekte uçtuğunu, otel İsparta'ya çarpacağını sandıklarını, ancak uçak Gülcü Mahallesi üzerine yöneldiğini belirtmiştir.
- Görgü tanıklarına göre uçak bu sırada alev aldı, tekrar yükseldi, sonra da İsparta'nın 10 km kadar güneyindeki Kara Tepeye çarparak parçalandı.
- Bazı görgü tanıkları uçakta oturan yolcuları gördüklerini ilettiler.
- 17:12Cesetlerin Toplanması ve Teşhis Süreci
- Cesetlerin parçalanması, yanması ve çok geniş bir ormanlık arazisine dağılmış olması hem cesetlerin toplanması için hem de kimlik teşhis için ciddi sıkıntılar doğuruyordu.
- Doktor, sıhhiyeci ve erlerden kurulu bir grupta cesetleri naylon torbalara koyarak morga taşımışlardır.
- İsparta hastanelerinin morgu kifayetsiz kaldığı için Vali Sabahattin Çakmakoğlu, özel idarenin soğuk hava deposunda cesetlerin konması için savcının emrine vermiştir.
- 17:44Ceset Teşhis Süreci
- Ulaştırma Bakanı Müsteşar Yardımcısı Ahmet Selçuk başkanlığındaki bir heyette Ankara'dan İsparta'ya gelmiş ve incelemeye başlamıştır.
- 21 Eylül tarihinde uçak kazasında hayatlarını kaybeden İtalyan turistlerin ailelerinden ve yakınlarından oluşan 80 kişilik topluluk, ölen yakınlarının teşhisi için İsparta'ya geldi.
- Ardından Almanya'dan 40 kişilik heyet ve Hollandalı heyetler ceset teşhisi için İsparta'ya geldiler, ölen yolculardan birçoğunun ailesi İsparta Özel İdare Soğuk Hava Deposuna cesetleri teşhis etmek için gelmişlerdi.
- 18:14Uçak Kazası Sonrası İşlemler
- Savcı yardımcısı Cevat Altınay başkanlığında iki Ekim ve Devlet Hastanesi'nden on iki hemşire, kazada hayatını kaybedenlerin yakınları tarafından teşhis sağlamak için görevlendirilmiştir.
- Cesetlerin torbaları açılarak teşhis edilebilecek kısımları masa üzerine yerleştirildikten sonra saat on bir'den sonra ölenlerin yakınları morga almaya başlanmıştır.
- Kimlikleri saptanabilen cesetler savcılıkça gerekli işlemler yapıldıktan sonra ailelerine verilirken, yakınları bulunamayan cesetler İsparta'da toprağa verilmiştir.
- 18:51Yabancı Yetkililerin Tepkisi
- İsparta'da bulunan Alman ve İtalyan Büyükelçiliği yetkilileri, İtalyan ve Alman yolcuların bazılarının tanınamayacak durumda olduğunu kabul etmiş ve cesetlerin İsparta'da toplu halde gömülmesine ve anıt dikilmesine taraftar olduklarını bildirmişlerdir.
- Hollanda'dan İsparta'ya gelen heyet, kazada ölmüş dokuz Hollandalı'nın İsparta'da gömülmesini istemiştir.
- Kazada hayatını kaybeden İtalyan yolcularının yakınları özel bir uçakla gelmiş ve grup başkanı Robert Reznik, aileler adına konuşarak kazada yakınlarını kaybedenlerin en büyük ümitlerinin taptıkları insanlara ait bir şeyler bulabilmek olduğunu belirtmiştir.
- 19:38Sigorta ve Yetkililerin Bildirimleri
- Ölenlerin yakınlarına cesetlerin Türk Hava Yolları'na ait özel bir uçakla memleketlerine götürülebilecekleri bilgisi yetkililer tarafından bildirilmiştir.
- Yolcuların yakınlarının yediyüzelli bin lira ile bir milyon ikiyüzelli bin lira arasında sigorta parası alacağı duyurulmuştur.
- Hürriyet gazetesi 1976 yılı 21 Eylül'de gazetesinde, Türk Hava Yolları'nın İstanbul-Antalya seferini yapan Boeing 727 uçağının ray sigortası tarafından yüzelli milyon liraya sigorta edildiği açıklanmıştır.
- 20:24Uluslararası Tepkiler
- Uçak kazasında ölenlerin çoğunun İtalyan olması İtalya'da büyük üzüntüler yaşattı ve Antalya'ya tatillerini geçirmek üzere giden İtalyan turistlerini uçağının düşmesi şaşkınlık ve büyük bir acı yarattı.
- İtalyan radyo ve televizyonu kazayı normal yayınlarını keserek duyururken, bütün gazeteler olaya birinci sayfalarında yer verdiler.
- İtalyan Devlet Başkanı Joveni Leon bir mesaj yayınlayarak kazadan üzüntülerini belirtmiş, dönemin başkanı Süleyman Demirel de Karatepe uçak kazası ile ilgili olarak bir başsağlığı mesajı yayınlamıştır.
- 20:54Uluslararası Basının Haberleri
- Dünyaca ünlü The New York Times gazetesi 1976 yılı 21 Eylül tarihindeki sayısının 53. sayfasında olayla ilgili yazılara yer vermiştir.
- Milano, Roma ve İstanbul'dan Antalya Türkiye'ye yaptığı uçuşun son seferini yapmakta olan uçak, 19 Eylül gecesinde İsparta'nın sekiz mil güneyinde ve varış noktasının ellibir mil uzağındaki dağa çarptı.
- Kurbanlar arasında sekiz kişilik Türk mürettebat, yirmiüç Türk yolcu ve yaklaşık seksen İtalyan vardı, geri kalanların çoğu Alman ve Hollandalıydı.
- 21:56Karatepe Arazi Çalışması
- Belgesele konu olan olaya ilişkin araştırmaya başladıkları ilk günden beri, kırkaltı yıl önce düşmüş olan uçak parçalarının bazılarının hala Karatepe'de bulunuyor olması bilgisini teyit etmek adına arazi çalışması yapma kararı vermişlerdir.
- Görgü tanığı Mustafa Yumuk'un rehberliği ile yolculuğa başlamış, yolun yarısına kadar eşlik eden Mustafa Yumuk, devam edecekleri yolu tarif ederek ayrılmışlardır.
- Ormanda karşılaştıkları hayvanlarını güden, oğluna yemek götüren köylü teyzenin rehberliği ile Karatepe'ye uçağın düştüğü yere vardıklarında, yaklaşık üç saat süren yolculuk sonrası sanki kırkaltı yıl önceye dönmüş gibi bir sarsıntılı his yaşamışlardır.
- 23:05Uçak Parçalarının Aranması
- Tuhaf duygular içerisinde etrafa dolaşıp uçak parça sarmaya başladıklarında, uçağa ait sadece altı-yedi metal ve birkaç tane farklı uçak parçası bulmuşlardır.
- Köylü teyze, daha önce merakına yenik düşüp buraya gelen insanların gittiğinde ana olarak buradaki parçaları alıp kendileriyle götürdüğünü söylemiş ve uçak parçası arayacakları yere inmelerini önermiştir.
- Riskli yokuştan inerken, çevrede uçağa ait birçok parça mevcuttu ve toprağın altını kazıyınca uçağın tam olarak hangi parçası olduğunu tahmin edemedikleri birçok parça edindiklerini belirtmişlerdir.
- 24:26Bulunan Parçalar
- Cesetlerin sarkmış olduğu ağacın altındaki toprağa biraz kazıyınca ayakkabı tabanı bulmuşlar, biraz ileride ise bir taşın altında yarı gömülü bir ayakkabı daha bulmuşlardır.
- Parçaları bulmuş oldukları yere kamera cihazları ile inip çekip yapmaları imkansız olduğu için bulmuş oldukları parçaları yukarıya çıkartıp uçağın düşmüş olduğu alanda çekim yapmışlardır.
- İzlenen görüntüler, kırkaltı yıl önce 1976 yılı 19 Eylül tarihinde yüzellidört kişinin ölmüş olduğu Türk topraklarında gerçekleşmiş en ölümcül uçak kazasının küçük parçalarıdır.