Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, 6 Ekim 1973'te başlayan ve 23 Ekim'de ateşkes kararıyla sona eren Ortadoğu Savaşı'nı kronolojik olarak anlatmaktadır. Videoda Henry Kissinger, Enver Sedat, General Şarjlı, General Hüsnü Mübarek, Golda Meir gibi dönemin önemli siyasi ve askeri figürleri yer almaktadır.
- Belgesel, Mısır ve Suriye'nin İsrail'e karşı başlattığı savaşın ilk haftasından başlayarak, Süveyş Kanalı'nın işgali, İsrail'in "Cesur Yürekli Adamlar" operasyonu, savaşın ilerleyişini, ateşkes sürecini ve diplomatik çatışmaları detaylı şekilde ele almaktadır. Savaşın sonuçları, Mısır'ın Sina'yı kurtarması, Suriye'nin Golan'ı kurtaramaması ve İsrail'in hazırlıksız yakalanmasıyla kısmi bir yenilgi olarak değerlendirilmesi şeklinde açıklanmaktadır.
- Belgeselde ayrıca Henry Kissinger'in "mekik diplomasisi" olarak adlandırılan çabaları, İsrail'in Süveyş Kanalı'nın batı yakasından çekilmesi, esir değişimi ve Suriye ile yapılan ateşkes anlaşması gibi önemli diplomatik gelişmeler de yer almaktadır. Savaşın uluslararası yansımaları, petrol fiyatlarının yükselişi ve İsrail'deki iç siyasi gelişmeler de videoda ele alınan konular arasındadır.
- 00:04Savaşın Başlangıcı
- 6 Ekim 1973'te Amerikan Dışişleri Bakanı Henry Kissinger, Ortadoğu'daki askeri faaliyetlerle uyandırılıyor.
- İki saat sonra Mısır ve Suriye, İsrail'e karşı iki cepheden savaş başlatıyor.
- Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat, barış görüşmelerinden sıkılmış ve sorunu çözmek için ya savaşacak ya da Amerika'yı ikna edecekti.
- 01:17Ateşkes Kararı
- Savaşın iki haftası tamamlanırken, Mısır ve Suriye Moskova'ya giderek Sovyetlerin BM ateşkes kararını kabul etmesini sağlıyor.
- İki gün içinde BM Güvenlik Konseyi'nin 338 nolu kararı hem Sovyetler hem Amerikalılar tarafından kabul edildi.
- Kissinger, ateşkes kararı kabul edildikten sonra Tel Aviv'e uğrayarak İsrail'in ateşkesi ihlal etme planlarına onay verdi.
- 02:30Savaşın İlk Haftası
- Mısırlılar 6 Ekim 1973'te Süveyş Kanalını geçerek ani bir saldırı düzenledi ve Sina Yarımadası'nı kurtarmak istedi.
- Yüz bin kişiden oluşan iki sahra ordusu Sina'nın içlerine on kilometre ilerledi ve köprü başları oluşturdu.
- İsrail savaşın ilk haftasında beşyüz tank ve elli uçak kaybetti, Mısır ordusu ise son model Sovyet silahlarına sahipti.
- 03:25Amerika'nın Rolü
- Sovyetler Ortadoğu'da varlığını hissettirmeye çalışırken, ABD kendi silahlarının Sovyetler Birliği'nin silahlarından üstün olduğunu göstermek istiyordu.
- Amerika 14 Ekim günü "Nikel Gras" kod adıyla İsrail'e silah ve cephane sevkiyatına başladı.
- Amerika, İsrail'in varlığını sürdürmesinde belirleyici bir rol üstlendi ve İsrail, Mısır'ın iki sahra ordusu arasında belirlediği boşluktan kanalı geçmek üzere "Cesur Yürekli Adamlar" adlı bir plan yapmıştı.
- 05:05İsrail'in İlerlemesi
- İsrail savaşın ikinci haftasında ve şiddetli çarpışmaların ardından kanalın batı yakasına geçmeyi ve Mısır topraklarına girmeyi başardı.
- İsrail'in yaklaşık altıyüz tanka sahip üçüncü zırhlı tümeni "Taşkın Sapağı" denilen yerde bir köprübaşı oluşturdu.
- Mısırlılar, İsrail'in kanalın batı yakasındaki varlığına ilişkin haberleri sansürlemeye başladı ve yalan açıklamalar yapmaya başladı.
- 08:17Mısır'ın Stratejik Hatası
- Mısır Genelkurmay Başkanı Şezli, savaş planının çökmek üzere olduğunu anlamıştı ve İsrail ilerlemesini durdurmak için kanalın batı yakasında bulunan anti-tank mangalarına acilen ihtiyaç vardı.
- Sedat, "en azından şimdi kanalın doğu yakasındayız, bu anlayış içinde kanalın doğu yakasından batıya tek bir tüfeğin bile geri çekilmemesi" için emir verdi.
- Şezli kenara itildi ve artık bütün kararları Sedat ve savaş bakanı General İsmail alıyordu.
- 10:08Mısır'ın Savunma Çabaları
- Mısır Genelkurmayı bütün seçeneklerini kullanarak hava kuvvetlerini harekete geçirdi.
- Mısırlı pilotlar İsrail'den gelen yeni bir tehlikeyle karşı karşıya kaldı: mobil hava savunma sistemiyle ve halk füzeleriyle.
- Halk füzeleri pek çok uçağı düşürdü ve pilotlar "Süveyş bana ateş ediyor" diye şaşkınlığa uğradı.
- 11:37Ateşkes ve Sonrası
- 22 Ekim günü BM Güvenlik Konseyi Ortadoğu'da ateşkes öngören 338 no'lu kararı kabul etti.
- Mısır, kanalın batı yakasında girdiği şiddetli çarpışmalarda yüzlerce kayıp verdi, iki üst düzey komutanı da bu kayıplara dahildi.
- Mısırlılar İsrail'i durdurmayı başardı ve "Cesur Yürekli Adamların" stratejik hedeflerine ulaşmasını engellemişlerdi.
- 13:11İsrail'in Ateşkesten Sonra Harekete Geçmesi
- Ateşkesin yürürlüğe gireceği saat yaklaşırken Amerikan Dışişleri Bakanı Henry Kissinger Tel Aviv'e gitti.
- İsrail, ateşkesin çok erken geldiğini düşünerek konumlarını güçlendirmek için savaşa devam etmek istedi.
- İsrail kuvvetleri 23 Ekim günü şafak vakti sanki ateşkes kararı alınmamış gibi harekete geçti ve Süveyş'e doğru ilerledi.
- 14:11Savaşın İlk Aşamaları
- Hedef üç, tümenle daireye seksen kilometre mesafedeki bir bölgeye ulaşmaktı, ancak bu başarı kanla ödenmişti.
- 23 Ekim akşamına kadar İsrail, Kahire-Süveyş karayolunu kesmiş ve Süveyş şehrinin yanından geçerek Adebiye limanına ulaşmıştı.
- Mısır 3. ordusu, İsrail birlikleri tarafından her yandan sarılmış ve kuşatma altındaydı.
- 15:17Güvenlik Konseyi Kararı ve Süveyş'in Durumu
- 23 Ekim günü New York'ta yeniden toplanan Güvenlik Konseyi 339 nolu kararı aldı.
- İsrail'in asıl hedefi büyük bir şehirdi, İsmailiye veya Süveyş gibi tanınmış bir yer olmalıydı.
- 6 gün savaşına kadar Süveyş canlı bir sanayi ve liman şehriydi, ancak 1967'den sonra Mısır'la İsrail işgali altındaki Sina arasında bir cephe hattına dönüştü.
- 16:55Süveyş'teki Direniş
- 24 Ekim sabahı, yeni ateşkes kararının yürürlüğe girmesi planlanan saatte İsrail tankları ve hava indirme birlikleri boşaltılmış şehre girdi.
- İsrail askerleri, şehirde kalan az sayıdaki kent milislerinin şiddetli direnişiyle karşılaştı.
- İbrahim Süleyman ilk giren tankı vurdu ve bu tank yolu kapatınca İsrail askerleri tanklarını terk ederek yakındaki binalara kaçtı.
- 18:27Sovyetlerin Tepkisi
- İsrail bu başarısızlığa rağmen başka yerlerde toprak kazanmaya devam etti, bu durum Sovyetleri şaşırtmış ve kızdırmıştı.
- 24 Ekim günü Washington saati ile 21:35'te Moskova'dan korkutucu bir mesaj geldi, Sovyetlerin tek taraflı olarak harekete geçmeyi düşündüğü bildiriliyordu.
- Sovyetler tatbikatlar yapmaya başlamış ve birkaç hava indirme tümeni alarm durumuna geçirilmişti.
- 20:12Nükleer Savaş Tehdidi
- 23:41'de Amerikan Silahlı Kuvvetleri'nin alarm seviyesi barış döneminin en yüksek aşaması olan Savunma Durumu 3'e yükseltildi.
- Sovyetler Birliği ile Amerika Birleşik Devletleri'nin karşı karşıya gelmesi her zaman karşılıklı imha sonucunu doğururdu.
- Çekişmenin nükleer savaşa evrilmesi olasılığı ortaya çıkınca ertesi gün 25 Ekim günü Sovyetler geri adım attı ve alarm durumu kaldırıldı.
- 21:44Ateşkes Kararı ve Uygulanması
- 25 Ekim günü Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Ortadoğu'da nihai ateşkesin sağlanması için 340 nolu ateşkes kararını kabul etti.
- Ertesi gün yeni bir Birleşmiş Milletler Acil Müdahale Gücünün öncü birliği Süveyş cephesine ulaştı.
- Ateşkes ihlalleri neden bu kadar erken başlamıştı çünkü savaşın durdurulmasına devam eden askeri operasyonların ortasında karar verilmişti.
- 23:36Savaşın Gelişimi
- Silah altına alınan İsrail yedeklerinin karşı saldırısı geri püskürtülmüş, savaşın ilk haftası sona ererken durum şuydu: Suriye birlikleri geri çekilmeye zorlanmış ve İsrail 1967 ateşkes hattını geçerek Suriye'nin baş şehrine doğru ilerlemişti.
- Savaş alanındaki denge İsrail lehine değişirken, diğer Arap ülkeleri de Suriye'yi desteklemek üzere asker gönderdi.
- 21 Ekim günü büyük bir saldırı planlandığı haberini aldık, saldırı Irak ve Suriye kuvvetleri tarafından gerçekleştirilecekti.
- 25:37Ateşkes ve Savaşın Son Aşamaları
- 22 Ekim günü Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat, Birleşmiş Milletler'in o akşam yürürlüğe girecek olan ateşkes kararını tek taraflı olarak kabul etmişti.
- 23 Ekim'e yaklaşılırken Suriyeliler de kaçınılmaz olanı kabullenmek zorunda kaldı, Esed'in ateşkes koşullarını kabul etmekten başka bir seçeneği kalmamıştı.
- İsrail'in Golan Tugayı, ateşkesin yürürlüğe girmesine saatler kala saldırıya geçti ve Suriyelilerin şiddetli direnişine karşın sonunda istediklerini aldılar.
- 27:18Mısır'ın Durumu ve Esirler
- Süveyş Kanalı cephesinde durum Mısırlılar için bundan daha iyi değildi, İsrail Mısır 3. ordusunun tamamını kanalın doğu yakasında kuşatma altına almıştı.
- Mısır askerlerinin ikmal hatlarıyla irtibatı kesilmişti ve askerler beş gündür savaş kumanyasıyla idare etmek zorunda kalmıştı.
- Arap-İsrail çatışması tarihi boyunca ilk kez Mısır'ın elinde çok sayıda savaş esiri bulunuyordu, toplam 230 asker.
- 28:47Mısırlılar ve İsrail Arasındaki Görüşme
- İsrail'de de göstericiler sokakları doldurmuştu, Golda meğer hükümetini esir düşen askerleri kurtarmak için yeterince gayret göstermemekle suçluyorlardı.
- Mısırlılarla İsrail arasında doğrudan bir görüşme yapılmasında ısrarlıydı, çünkü o zamana kadar Mısırlılar sanki İsrail yokmuş gibi davranıyor, hiçbir şekilde doğrudan ilişki kurmak istemiyorlardı.
- 28 Ekim günü saat 1:30'da Mısırlılar ve İsrail ilk kez doğrudan bir görüşme gerçekleştirmek üzereydi, ancak savaş alanında karmaşanın hakim olması ve çarpışmaların devam etmesi nedeniyle görüşme kısa sürede çıkmaza girdi.
- 30:19Ekim Savaşı'nın Sonrası
- Ateşkesin ardından "intikam" ve "toplam kod adları" verilen iki plan uygulanarak aktif savunma pozisyonunda kalınması emredildi.
- 30 Ekim'de İsrail Başbakanı Goldamar, Mısır topraklarında bulunan İsrail birliklerine moral ziyareti yaparak işleri karıştırdı.
- Savaşın etkileri küresel olarak hissedilmeye başladı; Arap ülkeleri petrol fiyatını kullanarak İsrail'in Batılı destekçileri üzerinde baskı kurmaya başladı.
- 31:58Kissinger'in Mısır Ziyareti
- Amerikan Dışişleri Bakanı Henry Kissinger 6 Kasım'da Kahire'ye uçtu ve Enver Sedat'la ilk kez bir araya geldi.
- Sedat, İsrail'in 22 Ekim hattı olarak adlandırılan hattın gerisine geri çekilmesini reddetti ve Kissinger'in daha kapsamlı bir anlaşma önerisini kabul etti.
- Görüşmeden dört gün sonra 101 kilometredeki çadırda bir ön antlaşma imzalandı, bu Kissinger'ın büyük planının ilk aşamasıydı.
- 34:18Ateşkes Antlaşması
- Yeni yıl yaklaşırken Kissinger yeniden bölgeye döndü ve Mısır-İsrail anlaşmazlığına ilişkin büyük planının ikinci aşamasına uygulamaya koydu.
- 11 Ocak'ta Mısır'ın güneyindeki Asvan şehrinde Sedat'la bir araya geldi ve ertesi öğleden sonra İsrail'le görüşmek üzere Tel Aviv'e geçti.
- 18 Ocak'ta Mısır Genelkurmay Başkanı General Muhammed Cemasi ve İsrail mevkidaşı General David Eliez 101 kilometredeki çadırda bir antlaşma imzaladı.
- 35:57Antlaşmanın İçeriği
- Ekim Savaşı'nın önemi sadece siyasi, askeri ve güvenlik alanında etkisinin olması değil, İsrail vatandaşlarının işgal ettiğim toprakları terk edersem daha güvenli yaşayabilirim düşüncesini kabul etmelerini sağlamasıydı.
- Antlaşma, Kanalın batı yakasındaki İsrail kuvvetlerinin Kanalın doğu yakasına ve daha da doğuya Sina'nın içlerine geri çekilmesini öngörmekteydi.
- Birleşmiş Milletler barış gücü, iki ordu arasındaki tampon bölgede denetim görevi yapacaktı.
- 37:11İsrail'in Çekilme Süreci
- Ocak sonuna kadar İsrail'ler Kanalın batı yakasından çekilme aşamasının ilkini tamamlamışlardı ve Süveyş şehrine giden yol açılmıştı.
- Yaklaşık yüz günden sonra Üçüncü Ordunun etrafındaki kuşatmada kalkmıştı.
- İsrail birlikleri Kanalın batı yakasından geri çekilmelerinin son aşamasını da Şubat sonuna kadar tamamlamıştı.
- 39:41Savaşın Sonuçları ve İsrail'deki Tepkiler
- 2600 İsrail askeri öldürülmüştü, bu sayı nüfusa orantılarsak Amerikalıların Vietnam'da on yılda verdiği kayıpların üç katıydı.
- İsrail Yüksek Mahkemesi Başkanı Shimon Agreat başkanlığında kurulan araştırma komisyonu, savaşın başlamasının ardından ilk altı ay içerisinde yaşanan başarısızlığın sorumluluğunun büyük ölçüde askerlere ait olduğuna karar verdi.
- Komisyon, Başbakan Goldemar ve Savunma Bakanı Moşe Dayanı ise suçsuz bulmuştu, ancak İsrail kamuoyu yatışmamıştı ve sokak gösterileri yapılmaya başlamıştı.
- 41:49Suriye ile Ateşkes Antlaşması
- 1973-1974 kışı İsrail askerleri için çok zor geçmişti; duygusal olarak güçlü kalmaları zor oluyordu, depresyona girmişlerdi ve fiziksel koşullar kış mevsiminde açıkta yaşamayı zorlaştırıyordu.
- Kissinger Mayıs 1974'te mekik diplomasisinin ikinci turunu başlattı ve neredeyse bir ay süren zorlu pazarlıkların ardından bölgede ikinci başarısını kazandı.
- 28 Mayıs 1974 tarihinde İsrail hükümeti Suriye ile ateşkes antlaşması'nı onayladı ve antlaşma 5 Haziran 1974 tarihinde her iki ülkenin askeri yetkilileri tarafından Cenevre'de imzalandı.
- 44:26Ekim Savaşı'nın Sonuçları
- Ekim Savaşı, her iki cephede savaşın 243. günü resmi olarak sona erdi.
- Kissinger, Esed'i Golan için bir ateşkes antlaşması imzalamaya ikna etti ve Suriyelileri oyuna getirerek onlara asgari düzeyde kazanımla ateşkes imzalattı.
- Suriye, İsrail'in yakıp yıkarak terk ettiği Kunetrayı ve az bir toprak parçasını geri aldı, ancak her şey İsrail'in elinde kaldı.
- 44:57Savaşın Sonuçları ve Değerlendirmeleri
- Mısırlılar istediklerini almıştı ve Sedat'ın Sina'nın kurtarılması konusunda gerçekçi hedefleri vardı.
- Savaş Mısır'ın Sina'yı kurtarması ile sonuçlanacak bir süreç başlattı ve bunu bir zafer olarak görebilirsiniz.
- Suriyeliler Golan'ı kurtarmayı başaramadı, bu durumu onlar için gerçek bir yenilgi olarak görebilirsiniz.
- İsrail, savaşın gidişatını kendi lehlerine çevirmeyi başardı fakat çok ağır zayiat verdi, bu nedenle hazırlıksız yakalanmaları bakımından savaşı onlar için kısmi bir yenilgi olarak görebilirsiniz.
- 45:37Savaşın İnsanlık Boyutu
- Konuşmacı, bir savaşın herhangi bir galibinin olmayacağını düşünüyor, belki bir tarafın daha fazla kaybı olur, diğer tarafın daha az kaybı olur.
- 1973'ten bu yana yaşadıkları bu düşüncesini pekiştirdi.
- Kahire'ye trenle döndüklerinde, operasyonda hayatlarını kaybeden askerleri, eşlerini, annelerini ve birbirlerinin ailelerini çok iyi tanıyorlardı.
- Trenin koltuklarının altına saklanmak istediler çünkü onlara ne söyleyeceklerini bilmiyorlardı, özellikle iki çocuğuyla yanlarına gelen ve çocuklarının babasını bekleyen kadına ne söyleyeceklerini bilemediler.