Dombıranın hikayesi, Orta Asya müzik kültürünün önemli bir enstrümanı olan dombıranın ortaya çıkışı ile ilgili birkaç efsaneden biridir 14.

En yaygın kabul gören efsane şu şekildedir:

Cengizhan'ın büyük oğlu Joşıhan, yaralı bir ceylanın peşini kovalarken vefat eder 34. Oğlundan habersiz kalan Cengizhan, onun öldüğünü sezerek "Kim bana bu acı haberi söylerse onun boğazına kurşun dökeceğim." der 34.

Cengizhan'ın sertliğinden korkan vezirleri haberi vermeye cesaret edemezler 34. Buna daha çok sinirlenen Cengizhan, tüm kahrını ve acısını halktan çıkarmaya başlar 4.

Bu kadar ağır eziyetin altında kalan halkı bu ıstıraplardan kurtarmak için Kerbuğa-küyşi Han'ın huzuruna gelir 14. Han, ondan bildiklerini gizlemeden anlatmasını ister 1. Kerbuğa da "bildiklerimi ben değil, iki dombıram anlatsın." der ve "Aksak Ceylan" eserini çalarak Cengizhan'a anlatır 14.

Küyde, Han'ın katılığı, acımasızlığı, halkın çektiği ağır işkenceler, avcılık hayatı ve Joşıhan'ın ölümü anlatılır 4. Anlatıdan etkilenen Cengizhan, Kerbuğa'nın boğazına kurşun dökülmesini emreder 1. Ancak Kerbuğa, acı gerçeklerin kendisinin değil, dombırasının ağzından çıktığını söyler 4. Böylece kurşun, dombıranın gövdesine dökülür ve sıcak kurşuna dayanamayan dombıranın birkaç teli kopar 4. Eskiden altı telli olan dombıra, bu şekilde günümüzdeki iki telli halini alır 14.