Hayır, Ayaz ve Sultan Mahmut hikayesi gerçek değildir; bu, Mevlana'nın Mesnevi'sinde yer alan kurgusal bir hikayedir .
Hikayede, Ayaz adlı bir köle, Gazneli Mahmut'un hizmetine girer ve zamanla onun en sadık adamlarından biri olur . Ayaz'ın zekası ve sadakati, Mahmut'un ona yüksek bir mevki vermesine yol açar, ancak bu durum saraylılar arasında kıskançlığa neden olur .