Ahlak

Akılların en kötüsü ifadesi, dini yazılarda ve bazı kaynaklarda farklı şekillerde ele alınmıştır. Örneğin, Enfâl Suresi 22. ayette "Allah katında yaratılanların en kötüsü, akıllarını işletmeyenlerdir" ifadesi yer alır. Ayrıca, bazı kaynaklarda aklın en kötü insan keşfi olması da ifade edilmiştir. Bu görüşe göre, akıl, insanın zayıflığının bir sonucu olarak gelişmiştir ve insanın hem kendi hem de diğer canlılar için dünyayı yaşanmaz bir yer haline getirmesine neden olmuştur. Ancak, bu ifadeler kişisel yorumlara dayalıdır ve bilimsel bir temeli yoktur.

Ağıllı insan ifadesi, Azerice'de "akıllı, akılsal, akil, akli, akıllı uslu, akla dayanan" anlamlarına gelir. Ayrıca, "ağıllı" kelimesi Türkçe'de "afacan" ve "makul" anlamlarında da kullanılır.

"Love" dizisinin yasaklanma nedeni, RTÜK tarafından "toplumsal ve kültürel değerler", "ahlak", "LGBTİQ", "eşcinsellik" gibi gerekçelerle" cezalandırılmasıdır. Örneğin, Netflix'te yayınlanan "Love, Victor" dizisi, 2. sezon 4. bölümünde "toplumu rahatsız edici ve ahlaka aykırı davranışlar içerdiği" gerekçesiyle idari para cezası almıştır.

Filozofların amacı, genellikle şu şekilde özetlenebilir: Hakikati ve gerçekliği bulmak. İnsanlığa yön vermek. İdeal toplum hayalini gerçekleştirmek. Filozoflar, bu amaçlara ulaşmak için estetik, etik, epistemoloji, metafizik gibi çeşitli felsefe dallarında çalışmalar yaparlar.

"Dil Belası", konuşan, dinleyen, yazan ve okur-yazar herkesin okuması gereken bir eser olarak tanımlanır. Kitapta ele alınan bazı konular: dilin önemi ve nimeti; boş konuşmamak ve az konuşmak; güzel konuşmak; konuşma çeşitleri ve hataları; büyük konuşmamak ve muhatabına göre konuşmak; fena söylememek, küfretmemek ve bedduadan kaçınmak; yalandan, gıybetten, koğuculuktan, iftiradan ve başkalarıyla alay etmekten sakınmak; ölüler hakkında konuşmamak ve fısıldaşmamak; abartılmış konuşmalar ve dert yanmak; şakanın ölçüsü; küfre sebep olan konuşmalar ve yanlış ifadeler; bilmeden konuşmak ve susmak; dili bozmak ve yabancı dil öğrenmek; kuralına göre konuşmak ve soru sormak. Ayrıca, "Dil Belası", büyük İslam alimi İmam Gazali'ye ait "İhyau'l-Ulumi'd-Din" isimli eserden bir bölümün tercümesidir.

Türk Ceza Kanunu (TCK) madde 225 ve 226 arasındaki temel fark, ele aldıkları suçların türündedir. Madde 225: Hayasızca hareketler olarak tanımlanan ve toplum içinde gerçekleştirilmesi ahlaki açıdan uygunsuz kabul edilen eylemleri kapsar. Madde 226: Toplumun genel ahlak değerlerini korumayı ve özellikle çocuklar ile gençler gibi hassas grupların zarar görmesini engellemeyi amaçlayan müstehcenlik suçunu düzenler. Her iki madde de, suçun aleniyet kazanmış olmasını, yani eylemin başkaları tarafından görülmüş veya duyulmuş olmasını gerektirir.

Dört temel erdem, farklı felsefi ve kültürel bağlamlarda değişiklik gösterebilir. Ancak, genellikle kabul edilen dört temel erdem şunlardır: 1. Bilgelik (Hikmet). 2. Cesaret (Şecaat). 3. İffet. 4. Adalet. Bu erdemler, Platon'un ahlak öğretisinde ve İslam âlimleri tarafından da benimsenmiştir.

Deontolojiye göre doğru ve yanlış, belirli evrensel ilkelere göre belirlenir. Deontolojinin temel özellikleri: Ahlaki ilkeler ve kurallar. Sonuçlardan bağımsızlık. Görev ve yükümlülükler. Örnekler: Yalan söyleme. Adalet ve cezalandırma. İnsan hakları.

Zillet ve meskenet kelimeleri farklı anlamlara sahiptir: Zillet: Hor ve hakir olmak, alçalmak, aşağı düşmek, itibarsız olmaktır. Meskenet: Miskin olma durumu, tembellik, uyuşukluk, beceriksizlik, yoksulluk, fakirliktir.

6. sınıf seçmeli ahlak ve yurttaşlık eğitimi, bireylere toplum içinde etik, moral değerler, sosyal sorumluluklar ve demokratik vatandaşlık gibi konularda bilgi kazandırmayı amaçlayan bir eğitim dalıdır. Bu eğitim kapsamında öğrenciler: Ahlaki değerleri öğrenir ve bu değerlere göre hareket etme becerilerini geliştirir. Toplumsal sorumlulukların önemini kavrar ve bu sorumlulukları yerine getirme bilinci kazanır. Demokratik vatandaşlık anlayışını benimser ve toplumsal katılımın gerekliliğini öğrenir. Çeşitlilik ve hoşgörüyü anlar, kültürel farklılıklara saygı göstermeyi öğrenir. Etik karar alma süreçlerini öğrenir ve ahlaki sorunlar karşısında doğru kararlar almayı geliştirir. Toplumda aktif rol alma becerisini kazanır ve sosyal sorunlara çözüm üretme konusunda istekli olur.

Batılılaşma, Batı medeniyeti tarafından üretilen gelişmişlik seviyesine ulaşabilmek için diğer ülke ve toplumlarca gerçekleştirilen siyasal, toplumsal ve kültürel teşebbüsleri ifade eder. Yozlaşma ise bir sistemin veya toplumun özünden sapması, değerlerin kaybolması ve ahlaki çöküşün yaşanması durumunu ifade eder. Batılılaşma ve yozlaşma kavramları arasındaki ilişki, bazı durumlarda Batılılaşma çabalarının yozlaşmaya yol açabileceği şeklinde kurulabilir. Örneğin, Osmanlı döneminde Batılılaşma girişimleri, toplumsal düzenin aksamasına ve bireylerin hem kendilerine hem de topluma karşı yabancılaşmasına neden olmuştur.

İnsan eyleminin amacı, bireylerin arzu edilen amaçlara ulaşmak için kasıtlı olarak hareket etmeleridir. İnsan eylemlerinin amaçları, farklı felsefi ve teorik yaklaşımlara göre değişiklik gösterebilir: Praxeology'ye göre. Kant'a göre. Sokrates'e göre. Egoizme göre. Hedonizme göre. Bu yaklaşımlar, insan eylemlerinin tek bir gerekçeyle açıklanamayacağını ve iç ve dış etkenlere bağlı olarak dinamik bir yapıya sahip olduğunu vurgular.

Şecaat, Arapça kökenli bir kelime olup "yiğitlik, kahramanlık, korkusuzluk" anlamına gelir. Bu kavram, kişinin savaş veya zorluklar karşısında cesaret ve yüreklilik göstermesi, ölümden yılmaması durumunu ifade eder. Şecaat kelimesi ile eş anlamlı bazı kelimeler: cesaret; korkusuzluk; yiğitlik; yüreklilik; gözü peklik.

Nasihatin amacı, bilenlerin bilmeyenlere, İslam'ın pratik hayata aktarılması, ahlaki prensiplerin yaşanması, insani erdemliliklerin ve görgü kurallarının öğretilmesi amacıyla öğüt vermesi ve hatırlatmada bulunmasıdır. Nasihat, asla bir çıkar gözetmeden, samimi bir şekilde ve muhatabının hayrını düşünerek verilir. Nasihatin bazı amaçları: Allah'a samimi bir şekilde inanıp, O'nu noksan sıfatlardan tenzih etmek ve O'na en üstün nitelikleri layık görmek; Hz. Muhammed'in peygamber olduğuna inanmak, emir ve yasaklarına uymak, sünnetine sarılmak ve ahlakını örnek almak; Kur'an-ı Kerim'i layık olduğu şekilde okumak, ihtiva ettiği hükümleri öğrenmek ve başkalarına öğretmek; Allah'ın hükümlerine aykırı olmayan emirler veren idarecilere itaat etmek; Müslümanlara düşman olanlarla mücadele etmek, onlara iyi ve doğruyu göstermek.

Nasihatin amacı, bilenlerin bilmeyenlere, İslam'ın pratik hayata aktarılması, ahlaki prensiplerin yaşanması, insani erdemliliklerin ve görgü kurallarının öğretilmesi amacıyla öğüt vermesi ve hatırlatmada bulunmasıdır. Nasihat, asla bir çıkar gözetmeden, samimi bir şekilde ve muhatabının hayrını düşünerek verilir. Nasihatin bazı amaçları: Allah'a samimi bir şekilde inanıp, O'nu noksan sıfatlardan tenzih etmek ve O'na en üstün nitelikleri layık görmek; Hz. Muhammed'in peygamber olduğuna inanmak, emir ve yasaklarına uymak, sünnetine sarılmak ve ahlakını örnek almak; Kur'an-ı Kerim'i layık olduğu şekilde okumak, ihtiva ettiği hükümleri öğrenmek ve başkalarına öğretmek; Allah'ın hükümlerine aykırı olmayan emirler veren idarecilere itaat etmek; Müslümanlara düşman olanlarla mücadele etmek, onlara iyi ve doğruyu göstermek.

Materyalistler, soyut ve metafizik olguların tamamını reddederler. Materyalistlerin karşı çıktıkları bazı kavramlar şunlardır: Tanrı, cennet ve melek gibi kavramlar. Düalizm. Metafizik. İdealizmin varlığı açıklaması. Ayrıca, materyalizm determinizmi esas alır, tabiatta amaçlılığa (teleoloji) imkân tanımaz ve varlığı metafizik sebeplere bağlayan açıklamalara karşı çıkar.

Epiktetos'un felsefesi, Stoa felsefesi ilkeleri ve özelliklerini tam olarak kapsayacak şekilde ruhun üç etkinliğini birbirinden ayıran bir felsefi görüştür. Epiktetos felsefesinin temel unsurları: Arzu disiplini. Eylem disiplini. Yargı disiplini. Epiktetos'a göre: Kontrol alanı. Kontrol dışı alan. Gerçek özgürlük. Mutluluk. Epiktetos, hiçbir şey yazmamıştır.

İhlas kazanmak için şunlar yapılabilir: Allah korkusu: İnsan, bir iyilik yapacaksa bunu insanların tepkisini almaktan korktuğu için değil, Allah'ın emrine uymamış olacağı için yapmalıdır. Vicdan: Vicdanın sesine kayıtsız şartsız uyulmalıdır. Rıza-yı ilahi: Amellerde sadece Allah'ın rızası gözetilmelidir. Ölümü düşünmek: Ölümü düşünerek dünyanın faniliği idrak edilmeli ve nefsin tesirinden kurtulunmalıdır. Kardeşleri tenkit etmemek: Hizmet-i Kur'aniyede bulunan kardeşler tenkit edilmemeli ve onlarla rekabet edilmemelidir. Enaniyetten kaçınmak: Enaniyet ve nefs-i emmare aldatıcı olabilir, bunlara itibar edilmemelidir. İhlas, ilim ve amelin bir neticesi ve bir meyvesi olarak kabul edilir.

Kant'ın ahlaki fail deyimi, "ödev gereği" veya "ödev uğruna" değil, "görev gereği" sorumluluk üstlenen varlık anlamına gelir. Kant'a göre, ahlaki bir fail, özerk ve özgür bir şekilde hareket etmeli, kararlarını "kategorik imperatif" veya "maksim" adı verilen evrensel ilkelere göre vermelidir. Ancak, bugünkü yapısıyla yapay zeka (YZ), programcıları tarafından yüklenen "görev gereği" bir sorumluluk üstlenebildiği için, gerçek anlamda ahlaki bir fail olarak kabul edilemez.

Üsve-i hasene örnekleri, Hz. Muhammed'in peygamber olmadan önceki ve sonraki hayatında sergilediği güzel davranışlar ve örnek kişilik olarak gösterilebilir. İşte bazı örnekler: Tövbe etmesi: Cennetle müjdelenmiş olmasına rağmen sık sık tövbe etmesi. Adaletli olması: Mekke'nin fethinden sonra yüzlerce esiri, Müslümanlara okuma-yazma öğretmeleri karşılığında serbest bırakması. Mütevazi olması: Çok az uyması ve çok az yemek yemesi, dünya nimetlerine önem vermemesi. Hoşgörülü olması: Kendisiyle alay eden insanlara hoşgörüyle yaklaşması ve kimseyi İslamiyet'i seçmeye zorlamaması. Cahiliye geleneklerini sona erdirmesi: Kız çocuklarının diri diri toprağa gömülüldüğü bir dönemde bu çirkin geleneklere son vermesi. Yardımsever olması: Savaş ganimlerini yoksullarla paylaşması ve yardımlaşmanın önemini göstermesi.