Yağmur nedir: Diğer ilginç gerçekler nasıl ortaya çıkar
Yağış her mevsimde karşılaşabileceğimiz bir olgudur. Yağışlar hepimizin alışık olduğu, sıradan bir şey olmasına karşın bazı ilginç yanları da vardır. Bu yazıda, yağışların nasıl oluştuğunu anlatacak ve bazı ilginç gerçekleri dikkatinize sunacağız. Örneğin, yağışların başka gezegenlerde de görüldüğünü biliyor muydunuz?
Yeri gelmişken, bulut hareketlerini haritada izleyerek dışarı çıkarken şemsiye almanız gerekip gerekmediğine karar vermek için Yandex Hava Durumu uygulamasını kullanabilirsiniz.
Yağmur nedir?
Bulutlardan su damlacıkları şeklinde düşen yağış türüne yağmur denir. Genellikle 0,2 - 0,5 mm çapında çok küçük su damlacıkları halindeki yağış türüne ise çisenti veya çiseleme denir. Yağmuru meydana getiren su damlalarının maksimum büyüklüğü ise 6 - 7 mm'dir.
Yağmur nasıl oluşur?
Dünya yüzeyinin büyük bölümünün sularla kaplı olduğunu biliyoruz. Çeşitli su kütlelerinden, topraktan, bitkilerden, karla kaplı alanlardan ve buzullardan buhar şeklinde havaya yükselen nem atmosferin yüksek katmanlarında birikir. Suyu emdikçe suya doyan (bağıl nemi %100 olan) hava daha soğuk bir hava katmanıyla karşılaşır.
Bu durumda, havadaki nem yoğunlaşmaya, yani sıvılaşmaya başlar ve minik su damlacıkları oluşur. Ancak bu damlacıklar belli bir noktaya kadar o kadar küçüktür ki, havanın direnci ve yükselen akımlar bunları atmosferde asılı tutmaya yeter.
Fakat damlacıklar büyüdükçe bulutlar şeklinde yoğunlaşır ve nihayet yağmur halinde yere düşmeye başlar.
Ardından bu süreç tekrarlanır: Buhar halinde yerden yükselen nem yoğunlaşır ve tekrar damlalar halinde yere geri döner. Buna doğal su döngüsü denir.
Yağışlar hakkında ilginç gerçekler
-
Dünya yüzeyine bir yılda yağış şeklinde düşen suyun hacmi 500.000 km³'ten fazladır (1 km³ = 1 milyar ton su).
-
Yağmur kokusu olarak bildiğimiz özel koku, aslında geosmin adlı organik bir bileşiğin kokusudur. Geosmin, toprak örtüsünün üst tabakasında yaşayan siyanobakteriler ve aktinomisetler tarafından üretilir. Yağmur damlacıklarının toprağa düşmesiyle ortaya çıkan toprak kokusunun özel bir adı vardır: petrikor. Sözcük, Eski Yunanca taş anlamına gelen πέτρος (petros) ve Yunan mitolojisine göre tanrıların damarlarında akan özel sıvı anlamındaki ἰχώρ (ihor) kelimelerinin birleşimiyle oluşturulmuştur. Ayrıca, fırtına başlamadan önce alçalan hava akımlarıyla birlikte yere inen ozonun kokusu da hissedilmeye başlar.
-
Dünyanın en yağışlı yeri olan Hindistan'ın Mavsinram şehrinde 17 Haziran 2022 günü yağış miktarı, dünya rekoru sayılan 1003,6 mm olarak tespit edilmiştir. Mavsinram'ın yıllık yağış ortalaması 11.871 mm'dir (İstanbul'da bu değer 850 mm civarındadır).
-
Şili'deki Atacama Çölü ise dünyanın en kurak yeridir. Bilim adamlarına göre 1570 - 1971 yılları arasındaki 400 yıldan uzun süre boyunca burada hiç kayda değer yağış olmadı.
-
Botsvana'da yağmur o kadar nadir görülüyor ki, insanlar birbirlerini "yağmur yağsın" anlamına gelen "pula" kelimesiyle selamlıyorlar. Botsvana'nın para birimi de "pula" adını taşıyor.
-
Bazen yağmur yerine canlı yağar: Gökten yere kurbağalar, balıklar ve hatta kuşlar düşer. Bilim adamları, bunların hava akımlarıyla ve hortumlarla taşınabildiğini söylüyor.
Diğer gezegenlerde de yağış olur: Örneğin, Satürn'ün en büyük uydusu olan Titan'da sıvı metan yağışları görülür.
-
Yağmur yapay yollarla da yağdırılabilir: Bu amaçla bulutlara gümüş iyodür, potasyum iyodür, kuru buz karbondioksit karı, sıvı propan veya tuz püskürtülür. Bu, bulutun içindeki mikrofiziksel süreçleri etkileyerek yağışa yol açar. Bu konuda daha ayrıntılı bilgi için makalemizi okuyun.
-
Yaz aylarında yağışlar kış aylarına göre genellikle daha kısa sürer. Bunun nedenlerini bu makalede bulabilirsiniz.
